ایام فاطمبه / سخنرانی در بیت رهبری با موضوع رابطۀ ولایت و عدالت:
تقدم «تثبیت ولایت» بر «اجرای عدالت»/ باید فرسنگ‌ها از "عدالت‌زدگی منهای ولایت" فاصله بگیریم
- زمان: 1390/02/18 (ایام فاطمیه)
- مکان: بیت رهبری - حسینیه امام خمینی(ره)
- انعکاس در: رجانیوز (فارس، مشرق، جهان نیوز و الف خبری از این سخنرانی منتشر نکردند)
- پی دی اف: A5 | A4
- اینفوگرافیک: پیشنهاد دهید
- صوت: دانلود | بشنوید
- صوت از سایت khamenei.ir: اینجا
- گزارش تصویری از khamenei.ir: اینجا
- کلیپ صوتی: پیشنهاد دهید
مقدمه: به امیرالمؤمنین(ع) هم اعتراض می‌کردند که چرا از تاریخ استفاده می‌کنی؟
بسم الله الرحمن الرحیم
هرچه جامعۀ نورانیِ ما به‌سمت ظهور و فرج مولایمان حرکت می‌کند، شایستگی‌های خودش را بیشتر نشان می‌دهد، که ان‌شاءالله همان قوم مقدمه‌ساز فرجِ قریبِ مهدی فاطمه، حضرت ولی‌عصر(عج) باشد، و به شایستگی‌های بیشتری هم نائل می‌شود. در هر نعمت و هر گرفتاری، در هر غم و شادی، همیشه یک نتیجه بیشتر حاصل نمی‌شود و آن «تثبیت نظام مقدس جمهوری اسلامی» و «اعتلای روح انقلاب» که «احیاء امر اهل‌بیت و تحکیم ولایت ائمۀ هدی(ع)» است.
در چنین مناسبت‌هایی فرصتی پیش می‌آید که ما با مرور حوادث مهم تاریخی که خداوند متعال سفارش کرده: وَ ذَکِّرْهُمْ بِأَیَّامِ اللَّه(ابراهیم/5) ایام‌الله را باید یاد بکنیم. این حوادث تاریخی و این حماسه‌های بزرگ که اهل‌بیت(ع) آفریدند را مرور کنیم، و از آنها درس بگیریم.
در همین مقدمۀ کلام، نکته‌ای را عرض کنم که بعضی از اوقات از میان مذهبی‌ها متأسفانه حرف‌هایی شنیده می‌شود، خوب است در این رابطه انسان به این کلام امیرالمؤمنین علی(ع) توجّه داشته باشد. وقتی حضرت بعد از واقعۀ نهروان، مجددا مردم را برای جنگ با معاویه دعوت کردند، مردم اجابت نکردند و عدۀ بسیار اندکی در اردوگاه حضرت جمع شدند. حضرت متأثر شدند و کلماتی را بیان فرمودند، گفته‌اند حزن و اندوه به‌صورت خیلی شدیدی در چهرۀ حضرت مشاهده می‌شد.
حضرت شروع کردند به بیان مطالبی از تاریخ اسلام. حالا فاصلۀ امیرالمؤمنین علی(ع) تا تاریخ اسلام، فاصلۀ کوتاهی است، اما شروع کردند به بیان نکاتی از آن زمان. فرمودند: آن زمان ما ضعیف‌تر بودیم، تعدادمان کمتر بود، اما قیام کردیم؛ به مرور خداوند متعال نصرتش را فرستاد و کار به نفع حق تمام شد. داشتند چنین مطالبی را بیان می‌کردند، که آدم ضعیف‌النّفسی ـ‌آدم‌های این‌جوری زیاد هستندـ بلند شد گفت: یا علی! نه تو پیغمبر هستی، نه ما اصحاب رسول خدا هستیم. چرا تاریخ برای ما برای می‌گویی؟
آقا امیرالمؤمنین علی(ع) غضب در چهره و کلمات‌شان شدیداً مشاهده شد؛ فرمودند: «مادرت به عزایت بنشیند! من کِی گفتم من پیامبر هستم یا شما انصار رسول خدا هستید؟» بعد این جمله را فرمودند: «إنَّما ضَرَبتُ لَکُم مَثلاً» من یک مثالی برای شما زدم، «و إنَّما اَرجوا اَن تَتَأسّوا بِهم» من امید دارم شما به آنها تأسّی بکنید. همیشه در مقابل بهره‌گیری از تاریخ ناب صدر اسلام، از حیات مبارک ائمۀ هدی و اولیاء خدا، موانعی با بهانه‌های مختلف پیش می‌آورند. (فقام علی خطیبا فقال: أما بعد أیها الناس فو الله لأهل مصرکم فی الأمصار، أکثر من الأنصار فی العرب...فأنتم فی الناس أکثر من أولئک فی أهل ذلک الزمان من العرب. فقام إلیه رجل فقال: ما أنت بمحمد و لا نحن بأولئک الذین ذکرت... فقال له علی ع: ثکلتکم الثواکل ما تَزیدُونَنِی إلا غماً. هل أخبَرتُکُم أنی محمد ص و أنَّکُمُ الأنصار؟ إنما ضربت لکم مثل، و إنما أرجو أن تتأسوا بهم.)(الغارات/331 و شرح‌نهج‌البلاغۀ‌ابن‌ابی‌الحدید/2/88 و موسوعۀالتاریخ‌الاسلامی/5/368)
اخیراً بعضی‌ها می‌گویند آقا! چرا شما اینقدر به تاریخ حیات امیرالمؤمنین اشاره و تصریح می‌کنید و می‌خواهید درس و عبرت بگیرید؟ آن زمان شرایط خاص خودش را داشته، رفتار ائمۀ هدی هم حکمت خاص خودش را داشته، ما هم که توان درک حکمت پنهان در قلوبِ امامان‌مان را نداریم. هیچی! به این بهانه‌های خیلی قشنگ می‌خواهند رابطۀ ما را با تاریخ قطع کنند.
امیرالمؤمنین علی(ع) با برخورد تندشان نشان می‌دهند که این سخن‌ها که ما نباید از تاریخ صدر اسلام استفاده کنیم، سخن باطلی است. در این بحثی که خدمت شما می‌خواهم عرض کنم، می‌خواهیم برویم به تاریخ اسلام مراجعه کنیم، ببینیم چه مسائلی گاهی از اوقات موجب می‌شد ولایت که نجات‌دهندۀ جامعۀ اسلامی است، تضعیف بشود؟ چه مسائلی در تاریخ اسلام موجب می‌شد که علی‌بن ابیطالب(ع) غریب بماند؟
قسمت اول: هر خوبی می‌تواند ما را از رسیدن به حقیقت خوبی باز دارد
ولایت‌گریزی شیطان با تکیه بر شش هزار سال عبادت موجب رانده شدن او از درگاه خداوند شد
ابتدا عرض کنم هر امری از امور معنوی، هر فضیلتی از فضایل اخلاقی و حتی هر عبادتی از عبادات ما، به سهولت می‌تواند سنگ راه ما قرار بگیرد و ما را از حقیقت عبادت باز بدارد. روز اولی که داستان خلقت انسان آغاز شد، در آغاز ماجرا خدا داستان کوچکی طراحی کرد و اثراتش را هم تا امروز برای ما باقی نگه داشته. یعنی در سریال خلقت آدم و حیات بشر و زندگی و بندگی، این داستان کوچک برای همیشه حضور خواهد داشت.
آن داستان این بود که ابلیس «أَبَى وَاسْتَکْبَرَ» استکبار کرد و به آدم سجده نکرد. «فَسَجَدُوا إِلاَّ إِبْلیسَ أَبى وَ اسْتَکْبَرَ»(بقره/34) ولایت‌گریزیِ ابلیس وقتی به نمایش گذاشته شد، دیده شد که این ولایت‌گریزی با تکیه به شش هزار سال عبادت بوده است(فَاعْتَبِرُوا بِمَا کَانَ مِنْ فِعْلِ اللَّهِ بِإِبْلِیسَ إِذْ أَحْبَطَ عَمَلَهُ الطَّوِیلَ وَ جَهْدَهُ الْجَهِیدَ وَ کَانَ قَدْ عَبَدَ اللَّهَ سِتَّةَ آلَافِ سَنَةٍ)(نهج‌البلاغه/خطبه192). در اول داستان خلقت حضرت آدم، ما داریم با پدیده‌ای مواجه می‌شویم: با پدیدۀ مخالفت با ولیّ خدا ـ حضرت آدم(ع) ـ توسط کسی که اهل عبادت است.
عبادت می‌تواند به معنای حقیقیِ کلمه مانع راه عبادت شود. و آنجا بود که وقتی خدا نهیب زد به ابلیس، ابلیس گفت: من جبران می‌کنم، خداودند فرمود: چه کار می‌کنی؟ گفت: به مقداری برایت نماز می‌خوانم که تا حالا کسی نخوانده باشد. این مقدس‌مآبی‌ها پاسخ سختی از پروردگار عالم دریافت کرد. فرمود: «إنّی اُحِبُّ مَن اُطاعَ حَیثُ اُرید، لا حَیثُ تُرید» من دوست دارم عبادت بشوم آن‌جوری که خودم می‌خواهم، نه آن‌جوری که تو می‌خواهی. (قَالَ الصَّادِقُ ع: ... فَقَالَ إِبْلِیسُ: یَا رَبِّ أَعْفِنِی مِنَ السُّجُودِ لآِدَمَ وَ أَنَا أَعْبُدُکَ عِبَادَةً لَمْ یَعْبُدْکَهَا مَلَکٌ مُقَرَّبٌ وَ لَا نَبِیٌّ مُرْسَلٌ فَقَالَ اللَّهُ لَا حَاجَةَ لِی إِلَى عِبَادَتِکَ إِنَّمَا أُرِیدُ أَنْ أُعْبَدَ مِنْ حَیْثُ أُرِیدُ لَا مِنْ حَیْثُ تُرِیدُ)(تفسیرقمی/1/42)
پس ببینند دوستان، هر عبادتی، هر علاقه‌ای ـ یک کسی علاقه به قرآن دارد، یک کسی علاقه به نماز دارد ـ هرکس هر علاقۀ خوبی که دارد، باید مواظب باید این علاقه‌های خوب مانعی بر سرِ راهش قرار نگیرند. ظاهراً اصل موضوع امتحانات انسان و یا مهمترین امتحانات که ما باید ان‌شاءالله پشت سر بگذاریم تا بتوانیم فرج را در آغوش بگیریم، این است که خوب‌ها باید مراقبت کنند خوبی‌هایشان مانع حقیقت نورانیِ خوبی نشود.
اصل امتحانات مربوط به کسانی است که سوابق خوبی دارند
ابلیس به سختی می‌تواند خوبان را به گناه وادار کند، خودش هم گفته، در روایتی هست که یکی از تأسف‌های ابلیس این است: من بندگان خوب خدا را به گناه وادار می‌کنم، بعد اینها با توبه من را هلاک می‌کنند. من آنها را وادار می‌کنم به معصیت، وجدان‌شان درد می‌گیرد؛ بعد ابلیس می‌گوید: باید آنها را وادار کنم به یک گناهی که وجدان‌شان درد نگیرد.
خودش هم همین‌جور بود، برای اینکه وجدانش درد نگیرد گفت: من جایش نماز می‌خوانم! نگفت می‌روم عرق‌فروشی، نگفت می‌روم دزدی، نگفت می‌روم قاتل می‌شوم؛ گفت من کارهای خوبی کردم و کارهای خوبی هم خواهم کرد.
تک تک ما که در این مجلس شریف حضور داریم، تک تک ما بچه شیعه‌ها که تأسّی به امیرالمؤمنین علی(ع) داریم، باید مسألۀ عاقبت به‌خیری را مدّنظر قرار بدهیم و ازش فاصله نگیریم.
اصل امتحان برمی‌گردد به ما بچه مذهبی‌ها. اصل امتحان برمی‌گردد به مایی که سابقۀ خوبی داریم و ان‌شاءالله لاحقۀ خوبی هم داشته باشیم. یک‌وقت کسی خودش را در امنیّت و آسایش نبیند که [بله، حالا ما که الحمدلله بچه مذهبی هستیم]، بلااستثناء همۀ ما باید متأثر از این معنا باشیم. در قنوت نمازمان چقدر خوب است در بین همۀ دعاها این دعا را تکرار بکنیم که خدا به ما هدیه داده. «رَبَّنا لا تُزِغ قلوبنا بعدَ اذ هَدَیتنا وَ هَب لَنا مِن لَدُنکَ رَحمَة إنَّک أنتَ الوَهّاب»(آل‌عمران/8) خدایا! بعد از اینکه من را هدایتم کردی دست از هدایتم برندار، قلب من را خراب نکن، من را محافظتم بکن.
قسمت دوم: نگرانی از عاقبت به خیری
امیرالمؤمنین(ع) هم نگران عاقبت‌به‌خیری بود
تک تک ما باید به‌صورت خیلی جدی این سؤال را از خودمان داشته باشیم. ما که ریزه‌خور خان امیرالمؤمنین هستیم و خاک کف پای غلام امیرالمؤمنین، قنبر هم نمی‌شویم، خیلی فاصله داریم با حضرت. هر کسی امشب یا زهرا می‌گوید، هر کسی امشب یا علی می‌گوید، باید در این اخلاق و در این ویژگی شباهت به حضرت داشته باشد؛ که تا رسول خدا صدا زد: «علی‌جانم! می‌بینم در یک ماه رمضانی محاسن تو به خون سرت خضاب می‌شود» آقا بلافاصله پرسیدند: «آیا آن موقع من دین دارم؟»
علی‌جانم! تو مولود کعبه هستی، تو تضمینی هستی، این‌همه کلمات را تو شنیده‌ای، می‌دانی، دیده‌ای همۀ وحی را و همۀ مراتب عالیِ معنوی را. قسیم‌الجنّة والنّار هستی؛ چرا این سؤال را می‌کنی؟ چون در روح علی‌بن ابیطالب ذرّه‌ای غرور نیست، ذرّه‌ای تکبّر نیست. امر خدا در قلب علی(ع) باعظمت است. «عَظُمَ الْخَالِقُ فِی أَنْفُسِهِمْ فَصَغُرَ مَادُونَهُ فِی أَعْیُنِهِمْ»(نهج‌البلاغه/خطبه193)
رسول خدا باز ضمانت داد به علی‌بن ابیطالب، بله علی‌جانم! تو آن موقع بر نماز خواهی بود، تو آن موقع بر دین خواهی بود. (فَقُلْتُ: یَا رَسُولَ اللَّهِ مَا یُبْکِیکَ؟ فَقَالَ: یَا عَلِیُّ أَبْکِی لِمَا یُسْتَحَلُّ مِنْکَ فِی هَذَا الشَّهْرِ کَأَنِّی بِکَ وَ أَنْتَ تُصَلِّی لِرَبِّکَ ... فَضَرَبَکَ ضَرْبَةً عَلَى قَرْنِکَ فَخَضَبَ مِنْهَا لِحْیَتَکَ. قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع: فَقُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ ذَلِکَ فِی سَلَامَةٍ مِنْ دِینِی؟ فَقَالَ ص: فِی سَلَامَةٍ مِنْ دِینِکَ)(امالی‌صدوق/93)
حالا شما فکر می‌کنید امیرالمؤمنین دیگر خیالش راحت شد و دیگر بحث نگرانی از عاقبت به‌خیری از مجموعۀ سرفصل‌های مناجات‌های امیرالمؤمنین خارج شده باشد؟ تا ضربت ابن‌ملجم ملعون به فرق علی اصابت کرد، صدا زد «فُزْتُ وَ رَبِّ الْکَعْبَةِ»(مناقب‌ابن‌شهرآشوب/2/119) این فزتُ، ما گاهی ترجمه می‌کنیم در زبان‌حال‌ها می‌گوییم «راحت شدم»، بله معلوم است امیرالمؤمنین از غم دنیا راحت شد، ولی فزتُ یعنی فائز شدم، سعادتمند شدم، الحمدلله، سرِ نماز بودم.
علی‌جان، یعنی تو تا لحظۀ آخر نگران عاقبت به‌خیریِ خودت بودی؟ ما چه‌‌کار باید بکنیم؟ هر کسی نگرانیِ از عاقبت به‌خیری‌اش نداشته باشد، در روایات هست او حتماً دچار مکر الهی شده.(تحف‌العقول/364) اصلاً خودِ این نگرانی عیب‌های آدم را جلوی چشم او می‌آورد. ائمه فرموده‌اند نگران باش، آرامش نداشته باش برای عاقبت. (امیرالمؤمنین(ع): الخَوفُ جِلْبابُ العارِفینَ) (غررالحکم/664) (رسول خدا(ص): لا یَزالُ المؤمنُ خائفا من سُوءِ العاقِبَةِ)(میزان‌الحکمة/4772)
حضرت امام(ره) هم نگران عاقبت به خیری خود بودند
یکی از اطرافیان حضرت امام(ره) که ایشان هم فوت کردند، نقل می‌کنند هنگامی که با حضرت امام در حال قدم زدن بودند، حضرت امام به ایشان می‌فرماید: «اگر جبرئیل امین الان بیاید از تو بخواهد که یک دعای مستجاب داری، دعا کن، چه می‌گویی؟» ایشان مثلاً عرضه می‌دارد که «امام! من می‌گویم که خدا معرفت به کائنات و همۀ حقایق عالم را به من عنایت بکند» بعد حضرت امام سکوت می‌کنند. ایشان می‌گوید: «من از امام پرسیدم: امام! ببخشید. جسارت می‌کنم، خودِ شما اگر جبرئیل امین بیاید از شما بپرسد، شما چی می‌گویید؟» بلافاصله امام می‌فرمایند: «من از خدا می‌خواهم عاقبتم را ختم به‌خیر کند.»
روح انسان‌های بزرگ همیشه این نگرانی را دارند، و این نگرانی سلامت‌بخش است. هر کسی را درِش احتمال خطا دیدید، او را سفارش کنید به توجه به عاقبت به‌خیری و هر کسی را درِش احتمال خطا هم ندیدید، مطمئن باشید او نگران عاقبتش هست. فرض دیگری قابل تصوّر نیست. بحث بر سرِ ما بچه مذهبی‌هاست. امام زمان(ع) هم برای عاقبت به‌خیری ما دعا می‌کنند. ما هم باید برای عاقبت‌به‌خیری به خدا التماس کنیم.
بحثی را می‌خواهم عرض کنم که آیندۀ پیشِ روی ما را ان‌شاءالله یک گوشه‌ایش را بتواند برای ما روشن کند، بصیرت نسبت به آینده داشته باشیم، بعضی‌ها بصیرت به گذشته دارند، بعضی‌ها بصیرت نسبت به حال دارند، بعضی‌ها بصیرت نسبت به آینده هم دارند. ولی بصیرت به آینده در فضایی پدید می‌آید که دل پاک باشد و دل با نگرانیِ نسبت به آینده پدید خواهد آمد.
مسألۀ عاقبت به‌خیری مسأله‌ای است که امیرالمؤمنین کسی را دیدند، که رنگ از رخسارش پریده، آثار خوف در صورتش هست، فرمود: حالت چگونه است؟ گفت: آقا! می‌ترسم از خدا. آقا فرمود: «نترس، گناه نکن نترس! مگر اینکه از عاقبت به‌خیری بترسی» البته کلام طولانی است، مختصر عرض کردم. اگر از عدل خدا می‌ترسی، گناه نکن نترس، مگر اینکه از عاقبت به‌خیری بترسی. (نَظَرَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیٌّ ع إِلَى رَجُلٍ فَرَأی أَثَّرَ الْخَوْفُ عَلَیْهِ، ... فَقَالَ یَا عَبْدَ اللَّهِ خَفْ ذُنُوبَکَ وَ ... ثُمَّ لَا تَخَفِ اللَّهَ بَعْدَ ذَلِکَ فَإِنَّهُ لَا یَظْلِمُ أَحَداً وَ لَا یُعَذِّبُهُ فَوْقَ اسْتِحْقَاقِهِ أَبَداً. إِلَّا أَنْ تَخَافَ سُوءَ الْعَاقِبَةِ)(میزان‌الحکمة/حدیث54588)
حالا دعا کنم، همه با قلب نگران، خوف و شوق توأمان این دعا را آمین بگویند. آقا هم برای تک تک ما از سوز دل آمین خواهند گفت، چه توفیق بزرگی، خدایا، عاقبت همۀ ما را ختم به‌خیر بگردان!
این صفا اگر در دلی پیدا شد و جامعه‌ای اگر این روحیه را پیدا کرد، آمادۀ دریافت بصیرت خواهد شد، روح سلامت شد، اندیشه هم درست کار خواهد کرد. با این مقدمۀ روحی، می‌شود بصیرت‌افزایی کرد.
اثر «نگران نبودن از عاقبت به‌خیری» در تصور غیرمذهبی‌ها از مذهبی‌ها
قبل از اینکه بحث اصلی را عرض کنم، نکتۀ دیگری عرض کنم. خیلی وقت‌ها غیرمذهبی‌ها از بچه مذهبی‌ها خوش‌شان نمی‌آید؛ حالا زیاد وارد جزئیاتش نشویم، اما از دور فکر می‌کنند که بچه مذهبی‌ها خودشان را می‌گیرند. ممکن است اشتباه هم بکنند، ولی یک دلایل روانی‌ای وجود دارد که این تصوّر را می‌کنند.
مثلاً می‌بیند خودش که نماز نمی‌خواند، و تو نماز می‌خوانی. پس او پیش خودش خودبه‌خود داوری می‌کند که «او که نماز می‌خواند، لابد نمازنخوان را آدم حساب نمی‌کند، پس حتماً من را هم آدم حساب نمی‌کند، پس او علی‌القاعده دارد برای من قیافه می‌گیرد.»
باید مؤمنین تواضع بیشتری داشته باشند. ما چه‌‌کار کنیم غیرمذهبی‌ها هم ان‌شاءالله به‌راه بیایند؟ چه بسا بیایند از ما بزنند جلو. ما که خودمان خیلی ضعیف هستیم، بنده خودم را عرض می‌کنم. چه کار کنیم؟ یکی از راه‌هایش این است که بچه مذهبی‌ها با نگرانی از عاقبت به‌خیری عُجب را در خودشان از بین ببرند. عُجب، خودش را در اطراف پلک آدم نشان می‌دهد. زیاد هم نمی‌خواهد کسی چشم برزخی داشته باشد.
گاهی مردم کسی را می‌بینند و می‌گویند: «این آقا مطمئن است به خودش. چه از خودمتشکر است.» مردم هم می‌فهمند، مردم مثل اولیاء خدا چشم برزخی ندارند روح ما را ببینند، ولی یکی از مکاشفاتی که برای مردم عادی و غیرمذهبی هم ممکن است، همین است. گاهی یک دفعه‌ای اهل مکاشفه می‌شوند. بعضی‌هایشان درست فکر می‌کنند که ما قیافه می‌گیریم. اما وقتی که من و شما نگران عاقبت به‌خیری‌مان باشیم، او احساس آرامش می‌کند پیش ما. می‌گوید: «بابا! این‌همه نماز خوانده، اما خودش را برتر از من نمی‌داند. شوخی‌هایش را دارد، اما این هم نگران عاقبت به‌خیری‌اش است. از من بیشتر دارد گریه می‌کند.» اگر ما نگران عاقبت به‌خیری‌مان باشیم، ....
بچه مذهبی‌ها! محافل دعا را رونق ببخشند، مذهبی بودن که کافی نیست، کجا گریه می‌کنی؟ کجا ضجّه می‌زنی؟ در کدام جلسه؟ کدام نمازشب؟ «نه! ما کلّاً بچه مذهبی هستیم» کلّاً بچه مذهبی فایده ندارد. بچه مذهبی یعنی از گنهکار بیشتر گریه می‌کند، بیشتر توبه می‌کند، بیشتر تمنّا می‌کند. اگر این فرهنگ ما باشد، یکی از نتایجش همین است که دیگران پیش ما راحت‌تر خواهند بود. احساس راحتی می‌کنند. کمکم شاید به راه آمدند و احتمالاً از ما هم جلو بزنند.
این نگرانی باید باشد، در فرهنگ جامعه حسابی جا بیفتد. نمی‌دانم باید چه طرحی ریخت که در فرهنگ جامعه جا بیفتد، رسانه‌ها چگونه باید عمل کنند؟ چون رسانه‌ها دأب‌شان بر این است که احترام بگذارند به مردم، تشویق کنند، تقدیر کنند، تحویل‌مان بگیرند. در رسانه معمولاً این‌جوری است.
یک‌دفعه‌ای ما اشتباه نگیریم که اینها همه‌اش مال ماست! ما این هستیم. می‌بینی که بیست و چهار ساعت داریم از خودمان تعریف می‌کنیم؛ نمی‌شود هم که تعریف نکرد، باید چه‌‌کار کرد؟ این هوشمندی می‌خواهد. نه اینکه در رسانه هم بیایند مدام مؤمنین را جلوی چشم همه زمین بزنند، خرابی‌هایشان را نشان بدهند. ظرافت دارد.
قسمت سوم: عدالت و ولایت
عدالت یکی از موانعی که انسان را حقیقت خوب بودن باز می‌دارد
اما برای تضمین آینده، فقط نگرانی کافی نیست. فقط این دل نورانی کافی نیست. عقل نورانی هم لازم است. ما باید بنشینیم با همدیگر فکر کنیم ببینیم چه امتحانات دیگری مانده که از ما باید گرفته شود؟ چه مراحل دیگری را باید پشت سر بگذاریم؟ به تاریخ برگردیم، مثلاً ببینیم علل غربت امیرالمؤمنین علی(ع) چی بوده، یکی یکی ریشه هایش را در وجود خودمان و در جان جامعه نابود کنیم.
وقتی به تاریخ برمی‌گردیم، یکی از صحنه‌های عجیب و غریبی که در تاریخ می‌بینیم این است که گاهی از اوقات از همان جنس اتفاقاتی که عرض کردم، یک کار خوب، یک فضیلت، دوست داشتن قرآن، دوست داشتن نماز، می‌آید سنگ سر راه آدم می‌شود و آدم یک‌دفعه‌ای از حقیقت خوب بودن باز می‌ماند، یکی از این‌جور موانع که البته خودش خیلی خوب است، عدالت است.
مفهوم عدالت، مفهوم قشنگی است، مفهوم دلچسبی است، مفهوم دلنشینی است، ولی باید مواظب باشیم این مفهوم یک‌وقت عامل ولایت‌گریزی یا ولایت‌ستیزی ما نشود. یکی یکی همۀ مفاهیم را باید برویم سراغش. همۀ خوبی‌ها می‌توانند مانع بشوند. در هر کسی، در هر مقطعی نگاه بکنی همین‌طور است.
مالک اشتر گاهی بر سرِ رعایت عدالت از علی‌بن ابیطالب(ع) سؤال می‌کرد
این امتحانی که ما داریم با هم از آن صحبت می‌کنیم، امتحان فوق‌العاده پیچیده، دقیق و قابل تأملی است. تک تک ما هم در معرضش هستیم، هیچ‌کس نمی‌تواند بگوید که این حرف مال من نیست. مالک اشتر گاهی بوده سرِ عدالت داشتن و رعایت عدالت از علی‌بن ابیطالب(ع) سؤال کرده. گفته: «آقا! این عدالت است ابن عبّاس را شما گذاشتی؟ فامیل گذاشتی آقا؟!» آقای مالک!
حضرت هم برای مالک اشتر توضیح دادند. فرمودند اولاً من که حسن و حسینم، یا فرزندان برادرم جعفر یا عقیل را که نگذاشتم، فامیل درجه یک آن‌جوری که تو فکر می‌کنی که نیست، ثانیاً حالا من از ابن عبّاس بهتر مگر سراغ دارم؟ و توضیحات دیگری دادند که به تفصیل به جای خودش باید بحث بشود. (قَالَ لَمَّا وَلَّى عَلِیٌّ ع بَنِی الْعَبَّاسِ... فَهَلْ وَلَّیْتُ حَسَناً أَوْ حُسَیْناً أَوْ أَحَداً مِنْ وُلْدِ جَعْفَرٍ أَخِی أَوْ عَقِیلًا أَوْ أَحَداً مِنْ وُلْدِهِ... وَ بَعْدُ فَإِنْ عَلِمْتَ أَحَداً هُوَ خَیْرٌ مِنْهُمْ فَأْتِنِی بِهِ)(شرح‌ابن‌ابی‌الحدید/15/99) ببینید ما کارمان دارد به کجا می‌رسد، رشد جامعۀ ما دارد ما را به چه دقت‌هایی در تاریخ می‌رساند.
خوارج به‌خاطر عدالت به امیرالمؤمنین اعتراض می‌کردند
از اینجاها شروع می‌شود، تا اینکه خوارج گیر می‌دادند به علی‌بن ابیطالب(ع) که شما فلان‌جا عدالت را رعایت نکردید؛ این اشعث کیست که پیش شماست؟ اشعث یک منافق حرفه‌ای است، اصلاً آدم ویژه‌ای است؛ بعد از رسول خدا هم کافر شده بود، بعد دوباره برگشت مسلمان شد. کسی است که دخترش در قتل امام حسن مجتبی(ع) دخالت داشته، فرزندانش در کربلا جنایت کردند. اشعث آدم ویژه‌ای است. آن‌وقت خوارج گیر می‌دادند به امیرالمؤمنین(ع)، یکی از دلایل ناراحتی‌شان از حضرت، اشعث بود. (نامۀ رئیس خوارج به امیرالمؤمنین(ع): ...فلما حمیت الحرب و ذهب الصالحون عمار بن یاسر و أبو الهیثم بن التیهان و أشباههم اشتمل علیک من لا فقه له فی الدین و لا (له) رغبة فی الجهاد، مثل الأشعث بن قیس و أصحابه و استنزلوک حتى رکنت إلى الدنیا حین رفعت لک المصاحف مکیدة، فتسارع إلیهم الذین استنزلوک)(انساب‌الاشراف/2/370) (موسعة‌التاریخ‌الاسلامی/5/240) (ابن‌ابی‌الحدید در مورد نقش ویژۀ اشعث: کُلُّ فَسَادٍ کَانَ فِی خِلَافَةِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع وَ کُلُّ اضْطِرَابٍ حَدَثَ فَأَصْلُهُ الْأَشْعَثُ)(شرح‌ابن‌ابی‌الحدید/2/278) (برای توضیحات بیشتر در مورد شخصیت اشعث، رک: مکاتیب‌الائمة/1/226)
موسی بر سر عدالت به خضر اعتراض کرد
این قصّه همه‌جا هست، خیلی باید مراقبت کرد. این دوتا مفهوم را کمی با همدیگر مقایسه کنیم. تا می‌رود به آن اوج که می‌رسد، یک‌دفعه‌ای می‌بینی حضرت موسی‌بن‌عمران با خضر همراه است، همین‌جور سؤال‌ها را از خضر می‌کند. آقای خضر هم می‌گوید: آقای موسی‌بن عمران! مگر بهت نگفتم سؤال نکن؟ آخر سر هم موسای نازنین که نتوانست سؤال نکند. گفت: «آخر تو زدی یک بچه‌ای را کُشتی!» موسی عدالت‌گرایی‌اش را چه‌‌کار کند؟ یک‌دفعه‌ای متوقف شد. آقای موسی...، آقای خضر هم فرمود خداحافظ شما.(کهف/66-78)
اصلاً این خودش یک امتحان است عزیز دل من! عدالت را آدم دوست دارد، عاشقش است؛ یک‌جاهایی، یا نمی‌شود عدالت را اجرا کرد، باید با ولایت همراه باشی، یک‌جاهایی اصلاً آن چیزی که تو فکر می‌کنی عدالت نیست و باید همراه باشی.
معاویه هم مشکلش با علی‌بن ابیطالب بر سر عدالت بود
معاویه هم مشکلش با علی‌بن ابیطالب عدالت بود. برگشت گفت قاتلین عثمان را به من تحویل بده، من خودم را تسلیم تو می‌کنم، من با تو بیعت می‌کنم. (فَأَمْکِنِّی مِنْ قَتَلَةِ عُثْمَانَ حَتَّى أَقْتُلَهُمْ وَ أُسَلِّمَ الْأَمْرَ لَکَ وَ أُبَایِعَکَ أَنَا وَ جَمِیعُ مَنْ قِبَلِی مِنْ أَهْلِ الشَّامِ)(مستدرک‌الوسائل/7/123 و بحارالانوار/33/143) این پیغام را ابوالدرداء و ابوهریره از جانب معاویه برای علی‌بن‌ابیطالب(ع) آوردند. بعد حضرت پاسخ می‌دهند.
دقت کنید! آقای معاویه می‌گوید من ولیّ خون عثمان هستم، می‌خواهم قصاص کنم. بیعت ما با شما باشد بعد از اجرای عدالت. شما اول قاتلین عثمان را تحویل ما بده. البته همۀ شما بزرگواران می‌دانید که چقدر امیرالمؤمنین مخالفت می‌کردند با آن شورشی که علیه عثمان شد، به‌ویژه با قتل عثمان مخالفت می‌کردند، ولی مردم سخن علی‌بن ابیطالب(ع) را گوش ندادند. لذا معاویه اگر می‌توانست می‌گفت شما قاتل هستی. ولی نمی‌چسبید این حرف. لذا می‌گفت عدالت را اجرا کن. آن‌وقت ببینید حضرت چه دقتی در این کلام دارند؛ می‌فرمایند:
پاسخ امیرالمؤمنین(ع) به معاویه: اول ولایت بعد عدالت
«والْوَاجِبُ فِی حُکْمِ اللَّهِ وَ حُکْمِ الْإِسْلَامِ عَلَى الْمُسْلِمِینَ بَعْدَ مَا یَمُوتُ إِمَامُهُمْ أَوْ یُقْتَلُ. ضَالًّا کَانَ أَوْ مُهْتَدِیاً، مَظْلُوماً کَانَ أَوْ ظَالِماً؛ آن چیزی که واجب است در حکم خدا و حکم اسلام، بعد از اینکه امام‌شان فوت می‌کند یا کشته می‌شود، چه آن امام مقتول خوب باشد یا بد ـ برای یک همچین عدالت مهمی؛ یعنی موضوع اجرای عدالت یک چیز خیلی مهمی است ـ أَنْ لَا یَعْمَلُوا عَمَلًا وَ لَا یُحْدِثُوا حَدَثاً وَ لَا یُقَدِّمُوا یَداً وَ لَا رِجْلًا وَ لَا یَبْدَءُوا بِشَیْءٍ قَبْلَ أَنْ یَخْتَارُوا لِأَنْفُسِهِمْ إِمَاماً عَفِیفاً عَالِماً وَرِعاً عَارِفاً بِالْقَضَاءِ وَ السُّنَّةِ یَجْمَعُ أَمْرَهُمْ؛ هیچ‌کس نباید هیچ کاری بکند، ـ قتل اتفاق افتاده، از این بالاتر؟ اما هیچ‌کس نباید هیچ کاری بکند ـ اول باید با یک امام بیعت کنند. اول باید آن امام وضع جامعه را تثبیت کند. (همان‌منبع)
آینجاست که من عرض می‌کنم ولایت بر عدالت مقدم است و مبادا تو یک‌دفعه‌ای بهانه کنی عدالت را علیه ولایت بشوری. «أَنْ لَا یَعْمَلُوا عَمَلًا» وقتی امر ولایت تثبیت شد، بعداً. الان چه وقتِ از عدالت دم زدن است؟ البته حضرت در جاهای دیگر کلمات دیگری هم دارند که فرصت نیست. ابوهریره و ابوالدرداء را هم فرصت نیست که معرفی کنم. اما بعد از اینکه حضرت همین کلام را توضیح می‌دهند، اینها ساکت شدند.
حتی حضرت در فراز بعدی، جملاتی دارند که طولانی می‌شود اگر بخواهم برای شما بخوانم. می‌فرمایند: این امامی که مردم باهاش بیعت می‌کنند که استقرار ولایت بر اجرای عدالت مقدم است، این امام از طرف خدا انتخاب شده باشد، یا مردم خودشان این امام را انتخاب کرده باشند، فرقی نمی‌کند. حتی این بحث مال امام معصوم هم نیست. (إِنَّ أَوَّلَ مَا یَنْبَغِی لِلْمُسْلِمِینَ .....أَنْ یَخْتَارُوا إِمَاماً إِنْ کَانَتِ الْخِیَرَةُ لَهُمْ ... وَ إِنْ کَانَتِ الْخِیَرَةُ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ إِلَى رَسُولِهِ فَإِنَّ اللَّهَ قَدْ کَفَاهُمُ النَّظَرَ فِی ذَلِکَ وَ الِاخْتِیَارَ)(همان‌منبع)
بعد فرمودند: حالا معاویه کدام را قبول دارد؟ من را هم مردم انتخاب کردند هم خدا. پس معاویه اول باید تکلیفش با ولایت را مشخص کند، بعد برویم سراغ عدالت. (فَإِنْ کَانَ اللَّهُ جَلَّ اسْمُهُ جَعَلَ الِاخْتِیَارَ إِلَى الْأُمَّةِ ... فَقَدْ تَشَاوَرُوا فِیَّ وَ اخْتَارُونِی بِإِجْمَاعٍ مِنْهُمْ، وَ إِنْ کَانَ اللَّهُ جَلَّ وَ عَزَّ هُوَ الَّذِی یَخْتَارُ وَ لَهُ الْخِیَرَةُ، فَقَدِ اخْتَارَنِی لِلْأُمَّةِ وَ اسْتَخْلَفَنِی عَلَیْهِمْ...)(همان‌منبع)
ابوالدرداء و ابوهریره همان‌جا گفتند شما راست می‌گویید. رفتند پیش معاویه پاسخ امیرالمؤمنین را به او هم گفتند؛ معاویه هم حرفی نزد و سؤال‌های دیگری کرد. آن دو نفر هم گفتند پس ما دیگر رفتیم، خداحافظ. حرف علی حق بود.
ولایت بر عدالت مقدم است، و اول باید ولایت در جامعه تثبیت شود. اشتباهات را من دیگر ریز و درشتش را برشمردم دیگر. باز به تاریخ مراجعه می‌کنیم:
در صلح حدیبیه به بهانه عدالت مقابل پیامبر ایستادند
شاید اولین جایی که علناً جلوی پیامبر اسلام(ص) ایستادند در صلح حدیبیه بود. طرف بلند شد که حالا اسمش را نمی‌برم، گفت: آقا! یعنی چی شما صلح را قبول کردید؟ خدا دستور داد بیعت بکنند، تحت‌الشّجره. آقا! مردم تا آن آدم معترض را راضی نکردند کسی با پیغمبر اکرم بیعت نکرد. چقدر غریب بود حضرت. (تفسیرقمی/2/309)
ابن زهیر در تقسیم غنایم، به عدالت پیامبرخدا اعتراض کرد
در داستان غزوۀ حنین، در تقسیم غنایمی که بعدش رخ داد، پیامبر گرامی اسلام به مصلحت‌هایی غنایم را زیاد و کم تقسیم می‌کردند، آن‌وقت یک‌نفر به نام ابن‌زُهیر برگشت گفت: «آقا! این عدالت است؟» ببین! دارد به پیغمبر می‌گوید: «این عدالت است؟»(أَقْبَلَ رَجُلٌ ... بَیْنَ عَیْنَیْهِ أَثَرُ السُّجُودِ، فَسَلَّمَ وَ لَمْ یَخُصَّ النَّبِیَّ ص، ثُمَّ قَالَ: قَدْ رَأَیْتُکَ وَ مَا صَنَعْتَ فِی هَذِهِ الْغَنَائِمِ. قَالَ ص: وَ کَیْفَ رَأَیْتَ؟ قَالَ: لَمْ أَرَکَ عَدَلْتَ. فَغَضِبَ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ قَالَ: وَیْلَکَ إِذَا لَمْ یَکُنِ الْعَدْلُ عِنْدِی فَعِنْدَ مَنْ یَکُونُ؟)(ارشاد مفید/1/148 و ارشاد با ترجمه محلاتی/1/135)
می‌چسبد آقا! می‌چسبد آدم با کلمه، مفهوم و حتی مصداق عدالت بخواهد با مقام منیع ولیّ خدا و ولایت دربیفتد. ما باید از این امتحان‌ها عبور کنیم.
مراقب باشیم شیرینی عدالت ما را بر علیه ولایت نشوراند
هرکس از این مرحله عبور کرد، دیگر من بعید می‌دانم مرحلۀ دیگری باقی بماند، امتحانی سخت‌تر از این باقی بماند. عدالت امری است که شیرینیِ فوق‌العاده‌ای دارد، حضرت زهرای اطهر(س) می‌فرمایند: عدالت را خدا واجب کرده، «تسکیناً لِلقلوب» مایۀ آرامش دل‌هاست. (فَرَضَ اللهُ ... و العَدلَ تَسکینا لِلقُلوبِ)(من‌لایحضره‌الفقیه/3/567) و در کلام دیگری می‌فرماید: عدالت از آب گوارا برای آدم تشنه، لذیذتر است. (الْعَدْلُ أَحْلَى مِنَ الْمَاءِ یُصِیبُهُ الظَّمْآنُ)(کافی/2/146) امام صادق(ع) در کلام دیگری می‌فرماید: عدالت مانند شهد عسل برای انسان شیرین است. (العَدلُ أحلى مِنَ الشَّهدِ)(کافی/1/385) قرآن هم شیرین است، نماز هم برای اهل نماز شیرین است. ولی همۀ این شیرینی‌ها را باید مواظبت کرد.
جامعه‌ای که بصیرت داشته باشند، عموم مردم یا خواص جامعه که بصیرت داشته باشند، خودشان را به سرعت ان‌شاءالله می‌رسانند به وجود حضرت. چیزی نیست فلسفۀ انقلاب ما، جز اینکه محیطی، کارگاهی پدید آمده، به تاریخ نگاه کنیم، درس و عبرت بگیریم برویم جلو. و تا حالا هم همین‌جور بوده، از این به بعد هم همین‌جور خواهد بود.
از «عدالت‌زدگی منهای ولایت» باید فرسنگ‌ها فاصله بگیریم
از آن‌طرف عدالت‌زدگی ـ‌من یک کلمۀ زدگی را اجازه بدهید استفاده کنم‌ـ منهای ولایت، کار را به جاهای خیلی ناجوری می‌رساند. خوارج نمونۀ عجیب و غریب این نوع عدالت‌زدگی در تاریخ هستند. من این مثال را می‌زنم، تا همۀ خوبان هزاران فرسنگ از این بدی فاصله بگیرند.
آخر بعضی از بدی‌ها هستند همین‌که انجام ندادی کافی است. ولی بعضی از بدی‌ها را باید ازشون فاصله گرفت. اینها ذوق بنده نیست. طراحی‌های قرآن است. مثلاً یک‌جایی می‌فرماید: «وَلا تَقرَبوا مَالَ الیَتِِیم»(انعام/152) به مال یتیم اصلاً نزدیک نشو. ببین! فاصله بگیر، برو آن‌طرف‌تر، برو آن‌طرف‌تر. اصلاً کلمۀ ورع یعنی همین. تقوا یعنی گناه نکن، اما ورع یعنی فاصله بگیر. در توصیف اصحاب حضرت، گفته‌اند اینها اهل ورع هستند.
ما برای چه داریم این بدی‌ها را در جامعۀ خودمان می‌گوییم؟ واقعاً مردم ما، نخبگان و خواص جامعۀ ما از این بدی‌ها بری هستند. ولی بحث سر فاصله است. الان دشمن سانت گذاشته فاصله اندازه بگیرد. اگر شما فاصله‌ات را از هزار کیلومتر بکنی نهصد کیلومتر، او رویش حساب می‌کند. خوارج این عدالت‌گراییِ عجیب را داشتند، البته می‌دانید خوارج قرآن‌زدگی هم داشتند؛ چه قرآنی می‌خواندند!
قرآن‌زدگی خوارج مانند عدلت‌زدگی خوارج
کمیل داشت دنبال امیرالمؤمنین می‌رفت، ایستاد برای یک مناجات قرآنی نیمه‌شب، آقا فرمود: کمیل! ایستادی؟ برویم. گفت: آقا! نگاه کن چه قرآنی است. دلم را برده، نیمه‌شب دارد گریه می‌کند قرآن می‌خواند. چه صفایی. آقا فرمود: بیا برویم! بعدها حضرت یکی از کشته شده‌های خوارج را حضرت نشان دادند، فرمودند: «این را می‌شناسی؟ آن صدای قرآن آن شب مال این بود»
(فَوَصَلَ فِی الطَّرِیقِ إِلَى بَابِ رَجُلٍ یَتْلُو الْقُرْآنَ فِی ذَلِکَ الْوَقْتِ وَ یَقْرَأُ قَوْلَهُ تَعَالَى «أَمَّنْ هُوَ قانِتٌ آناءَ اللَّیْلِ ساجِداً وَ قائِماً یَحْذَرُ الْآخِرَةَ وَ یَرْجُوا رَحْمَةَ رَبِّهِ قُلْ هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَ الَّذِینَ لا یَعْلَمُونَ إِنَّما یَتَذَکَّرُ أُولُوا الْأَلْبابِ» بِصَوْتٍ شَجِیٍّ حَزِینٍ. فَاسْتَحْسَنَ کُمَیْلٌ ذَلِکَ فِی بَاطِنِهِ وَ أَعْجَبَهُ حَالُ الرَّجُلِ مِنْ غَیْرِ أَنْ یَقُولَ شَیْئاً. فَالْتَفَتَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ وَ آلِهِ إِلَیْهِ وَ قَالَ: یَا کُمَیْلُ لَا تُعْجِبْکَ طَنْطَنَةُ الرَّجُلِ. إِنَّهُ مِنْ أَهْلِ النَّارِ وَ سَأُنَبِّئُکَ فِیمَا بَعْدُ.... وَ مَضَى مُدَّةٌ مُتَطَاوِلَةٌ إِلَى أَنْ آلَ(رسید) حَالُ الْخَوَارِجِ إِلَى مَا آلَ وَ قَاتَلَهُمْ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ.... فَالْتَفَتَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع إِلَى کُمَیْلِ بْنِ زِیَادٍ... فَوَضَعَ رَأْسَ السَّیْفِ عَلَى رَأْسٍ مِنْ تِلْکَ الرُّءُوسِ وَ قَالَ: یَا کُمَیْلُ «أَمَّنْ هُوَ قانِتٌ آناءَ اللَّیْلِ ساجِداً وَ قائِماً»)(ارشادالقلوب/2/226)
خوب شد سه مرتبه برای عاقبت به‌خیری‌مان دعا کردیم. و الّا رفقا! هر خوبی‌ای که داریم سنگ راه ما خواهد شد.
اول انقلاب داشتیم کسانی مبارز بودند، ضدّ آمریکا بودند، همین مبارزۀ ضدّآمریکایی‌شان شد سنگ راه‌شان، شدند ضدّ امام. همه چیز می‌تواند سنگ راه باشد. ما الحمدلله امشب دعا کردیم، یک چند دقیقه‌ای است نگران نیستیم، اما از این جلسه بیرون رفتیم باز هم باید دعا کنیم.
نتیجۀ عدالت‌زدگی بی‌ولایت در میان خوارج
خوارج داشتند رد می‌شدند، سر راه عبدالله‌بن خباب را گرفتند، گفتند: پدر تو از اصحاب پیغمبر بود، از پیامبر حدیثی برای ما نقل کن. نکاتی را بیان کرد. اینها وقتی دیدند محبّت علی‌بن ابیطالب در دل ایشان هست، گفتند: می‌کُشیمت. همان وقتی که می‌خواستند ایشان را بکُشند ـ چه بدجوری هم کشتند ـ یک خوکی از آنجا رد می‌شد، (خدا را نگاه کن، وقتی می‌خواهد تاریخ را طراحی کند، چگونه حجّت را تمام می‌کند!) یک خوکی داشت رد می‌شد، یکی از آنها نیزه‌ای زد به این خوک و آن را کشت. مال یک نصرانی بود.
یک‌دفعه‌ای آن یکی گفت: «این حیوان مال مردم بوده، چرا زدی؟» حالا خوک بوده، (خدایا! خوک از کجا آوردی آنجا پیدا کردی آوردی؟ نصرانی از کجا پیدا کردی آنجا؟ می‌خواهی جنست جور بشود، همۀ مقدرات را درست می‌کنی.) گفتند: آقا از صاحبش اجازه بگیریم، حلال بکند. به نصرانی گفتند: آقا! ببخشید ما حیوان شما را زدیم، گفت نه اشکالی ندارد؛ گفتند: نه! باید پولش را بدهیم؛...
بعد عبدالله‌بن خباب برگشت گفت: «آقا! خب پس شما که اینقدر عدالت دارید، خب من را هم نزنید دیگر.» گفتند: چرا تو را نزنیم؟ تو را که اتفاقاً خیلی خوب هم می‌زدیم. گذاشتنش روی جسد همان خوک، سرش را گوش تا گوش بریدند. خانمش ضجّه، ناله، آخر به چه گناهی؟ فقط به دلیل محبّت علی‌بن‌ابیطالب؟ خانمش هم باردار، با آن وضع فجیعی که نگویم به قتل رساندند. (فطلب صاحب الخنزیر حتى أرضاه، فقال ابن خباب: لئن کنتم صادقین فیما أرى و أسمع إنی لآمن من شرّکم. قال: فجاؤا به فأضجعوه على شفیر نهر و القوه على الخنزیر المقتول فذبحوه علیه، فصار دمه مثل الشراک قد امذ قرّ فی الماء و أخذوا امرأته فبقروا بطنها و هی تقول: أما تتقون الله؟!! و قتلوا ثلاث نسوة کنّ معها)(انساب‌الاشراف/2/368) (بااندکی اختلاف: شرح‌ابن‌ابی‌الحدید/2/279)
عدالت‌زدگی بی‌ولایت گاهی کار آدم را به اینجا می‌رساند! یک‌دفعه‌ای از دروازه نمی‌رود، از یک سوزن می‌خواهد رد شود. حساس است. اگر حساس نبود که باید به دستگاه خدا باید شک می‌کردیم، اگر اینقدر دقیق نبود که اصلاً روح انسان این خدا را نمی‌پسندید. اگر مسائل اینقدر موشکافانه نبود، پس این عقل را خدا برای چه به ما داده؟ عدالت‌گراییِ بدون ولایتمداری گاهی مسائل را به یک‌جاهایی می‌رساند.
البته همه‌جا محل‌های اتمام حجّت وجود دارد و خدا لطف خواهد کرد و لطفش را هم شامل حال بندگانش می‌کند.
قسمت چهارم: راه‌حل عبور از امتحانات سخت(مراقبت از ولیجه‌ها)
عرضم را با این نکته تمام کنم. آیا واقعاً این امتحانات از ما گرفته خواهد شد؟ بله از کوچکترین خصلت‌های ما هم استفاده خواهد شد. باید مواظب باشیم. راه حلی وجود دارد، یک راه حلی که در قرآن هست، در زیارت جامعه هست.
باید مراقب ولیجه‌ها باشیم
ما در زیارت جامعه می‌خوانیم «بَرِئْتُ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ أَعْدَائِکُمْ؛ای اهل‌بیت عصمت و طهارت! ما برائت می‌جوییم از دشمنان شما ... وَ مِنْ کُلِّ وَلِیجَةٍ دُونَکُمْ؛ از هر ولیجه‌ای غیر از شما(من‌لایحضره الفقیه/2/615 و مفاتیح‌الجنان/زیارت جامعه) این ولیجه در آیۀ قرآن هم آمده است: کسانی که مؤمن هستند، « وَ لَمْ یَتَّخِذُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ وَ لا رَسُولِهِ وَ لاَ الْمُؤْمِنینَ وَلیجَةً وَ اللَّهُ خَبیرٌ بِما تَعْمَلُونَ»(توبه/16).
در لغت نگاه کردم ببینم این ولیجه یعنی چی که مؤمنین نباید غیر از خدا و رسولش و مؤمنین ـ مؤمنین، در روایت دارد اهل‌بیت عصمت و طهارت و کسانی که در آن مسیر هستند(کافی/1/415) ـ ولیجه‌ای انتخاب کنند. ولیجه عبارت عجیبی است. در جاهای دیگر هم مدام وقتی ما در خانۀ اهل‌بیت می‌رویم، می‌گوییم: «ما از هر ولیجه‌ای بیزاری می‌جوییم.»
در لغت که نگاه می‌کنی می‌بینی این‌جوری نوشته: «ولیجه یعنی کسی که در قلب آدم نفوذ می‌کند. فکر و دل آدم را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. ممکن است رفیق باشد، ممکن است فامیل باشد، هر کسی ممکن است باشد. (الولیجة بمعنى ما یتّصف بالولوج و الاتّصال و الارتباط القلبىّ الباطنىّ بالنفوذ و الإلقاء و التأثیر، کما فی الخواصّ من الأحباب و الأصحاب و الأرحام. یراد منها ما یکون نافذا فی قلوبهم و مؤثّرا فی أفکارهم و ملقّنا فیهم خلاف قول اللّه و رسوله)(التحقیق‌فی‌کلمات‌القرآن، علامۀ سیدحسن‌مصطفوی/13/198) اینها را به‌شدّت باید مراقبت کرد. آدم گاهی مقابل رفیقش نمی‌تواند بگوید نه. آدم باید راه‌ها را ببندد. این یکی از تضمین‌هاست برای اینکه مبادا انسان از مسیر خارج بشود.
بعد امام باقر(ع) می‌فرماید: «إیَّاکُم وَالوَلائِج فَإنَّ کُلَّ وَلِیجَةٍ دُونَنا فَهِیَ طاغوت»(تفسیرعیاشی/2/83 و وسائل‌الشیعه/27/133) طاغوت عبارت خیلی عجیب و غریبی نیست، امام باقر(ع) می‌فرمایند: هر ولیجه‌ای غیر از ما اهل‌بیت می‌شود طاغوت. اصلاً اگر تو خیلی تحت تأثیر رفیقت هستی، می‌شود طاغوت. این یک نکته برای راه نجات.
امتحان‌ها از نخبگان جامعه سخت‌تر خواهد شد، چون شایستگی‌اش را دارند
یک مژده هم عرض کنم و عرضم تمام. امتحان‌های ما سخت‌تر خواهد شد؟ بله. چون شایستگی‌اش را داریم. امتحان‌ها از نخبگان جامعه سخت‌تر خواهد شد؟ بله، چون شایستگی‌اش را دارند. همۀ ما تحت فشار بیشتر قرار می‌گیریم؟ بله. این زیباست، علامت ظهور حضرت است، اینها قواعد ظهور حضرت است، نه اینکه به حوادث حاشیه‌ای بپردازیم. ما باید لایق باشیم دیگر، و اینها راهش است.
خب در این امتحان‌های سخت، چه عاملی ما را نجات خواهد داد؟ یکیش را عرض کردم، راه‌های مختلفی هم که وجود دارد، همه می‌دانید. ابتدای بحث عرض کردم که نگرانی از عاقبت به‌خیری خودش خیلی تطهیر کننده است. «مِن کُلِّ وَلیجَةٍ» هم خیلی تطهیر کننده است.
خدا به بندگان خوش‌سابقۀ خودش کمک می‌کند
ولی یک نکته‌ای هم عرض کنم و بر بال عرشیِ چنین مژده‌ای سوار بشوید و پرواز کنید به کوچۀ بنی‌هاشم. خدا خودش کمک می‌کند! خدا مگر بندگان خودش را که خوش سابقه هستند رها خواهد کرد؟ خدا هم وقتی امتحان سخت از بنده‌اش می‌کند، یک دفعه‌ای آیۀ بسیار روشنی هم بهش نشان می‌دهد. حتی دیدید که به آن خوارج هم خدا رحم کرد.
جلوی چشم خوارج آن داستان خوب را اجرا کرد، بعد آن بی‌گناه را کشتند. دیگر آن خوارجی که آنجا هستند روز قیامت حرفی ندارند به خدا بزنند. به او می‌گویند: «چرا اغفال شدید؟ خوک رحم دارد، بعد او رحم ندارد؟»
خدا کمک‌های عجیب و غریب می‌کند. نگاه کنید، می‌بینید. خدا مهربان است، خدا به فرعون هم مهربان بود، موسای عمران را فرستاد به سمت فرعون، بهش فرمود: «موسای من، باهاش نرم صحبت بکنی‌ها! او طغیان کرده.»(اذْهَبا إِلى فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغى. فَقُولا لَهُ قَوْلاً لَیِّناً لَعَلَّهُ یَتَذَکَّرُ أَوْ یَخْشى)(طه/43و44) خدایا! تو طرفدار فرعون هستی یا موسی؟
خدا به تک تک ما کمک بزرگ خواهد کرد، محبّت فراوان خواهد کرد. و ما به این محبّت مستظهر هستیم. پشتیبان ما این محبّت ویژۀ خداست.
بزرگ‌ترین کمک خدا به مردم مردد مدینه
دل‌هایتان را شاد کردم یا نه؟ حالا روضه. خدا در امتحان سختی که از مردم مدینه گرفت، و واقعاً آن امتحان سخت بود، یک کمکی بهشون کرد که در کلّ عالم خلقت خدا چنین کمکی به کسی نکرده. چه کمکی کرد؟
شما فکر کنید برای هدایت یک قوم، برای اتمام حجّت در سخت‌ترین بحران‌ها آیا کمکی از این بالاتر امکان دارد؟ یک‌دفعه‌ای در مدینه، در میان آن مردم مردّد، آن مردم از حق فاصله گرفته، صدای نالۀ فاطمه بلند شد، صدای گریۀ فاطمۀ زهرا بین در و دیوار بلند شد و همۀ مردم از این صدا باخبر شدند.
امام زمان! عذرخواهی می‌کنم، حضرت زهرا می‌توانست اگر در به پهلویش اصابت کرد، داد نزند؛ می‌توانست. اینقدر قدرت داشت. اگر می‌دید صلاح نیست کسی صدایش را بشنود یا حتی لازم نیست، به خدا از بین در و دیوار کسی صدای فاطمه را نمی‌شنید. جز اینکه آرام بگوید: «فضّه کمکم کن.» اما این صدای گریۀ فاطمه که بلند شد، یعنی «آی مردم مدینه! پهلویم را شکستند.»
این هم عنایت پروردگار، این هم کمک. هنوز هم که هنوز است همان صدای ناله دارد دست‌های ما را می‌گیرد. همان صدای ناله است ما را جمع کرده دور پسر فاطمه. دارد ما را مقدمه‌ساز ظهور آقا قرار می‌دهد. همان صدای ناله است که دست رزمنده‌ها را گرفت....
خدا کمک می‌کند، خدا دست‌گیری می‌کند. ادامه بدهیم روضه را یا نه؟ همچین که آمدند علی‌بن ابیطالب را ببرند، شاید فاطمۀ زهرا پیش خودشان فرموده باشند: «من پشت در بودم، من را ندیدند حیا کنند، شاید اگر بروم جلو کمربند علی را بگیرم، حیا کنند.» فاطمه «کمربند علی» را نگرفته بود، «مردم» را نگه داشته بود، نجات بدهد، آنها را می‌خواست نجات بدهد.
فاطمه اهل جهاد و شهادت است. بحث شوهر و همسر نیست، بحث عواطف به‌جوش آمده نیست، حضور فاطمۀ زهرا می‌توانست اتمام حجّت کند. رفت وسط میدان. یک‌دفعه‌ای صدا زد دست فاطمه را بیانداز....
ارسال نظر
لطفا قبل از ارسال نظر اینجا را مطالعه کنید