دومین جلسه درس «دانش تبلیغ دین» در حوزه علمیه قم
تفکیک بین دروس عقائد و اخلاق برای مردم خلاف روش تبلیغی قرآن است/ سه نکته مبنایی و مهم در تبلیغ دین بر اساس آیات قرآن/قرآن کتاب علمی نیست، بلکه کتابی تبلیغی است/ تبلیغ موفق لزوماً رضایت همۀ مردم را به دنبال ندارد/ انبیاء همه مسخره می‌شدند، مبلغی که اصلا دشمن ندارد و مسخره نمی‌شود حتما یک اشکالی در نحوۀ تبلیغش وجود دارد
شناسنامه:
- زمان: 1400/11/26
- مکان: قم - مدرسه علمیه امام کاظم(ع)
- موضوع: مبانی و اصول تبلیغ - جلسه دوم
مسئول مرکز تخصصی تبلیغ دارالحکمه تهران، ضمن تاکید بر الگوگیری از روش تبلیغی قرآن اظهار داشت: «یادمان باشد قرآن کلام خداست و ما در تبلیغ نباید مانند خدا سخن بگوییم و خودمان را جای خدا بگذاریم. چون خدا در قرآن از موضع کبریایی سخن گفته است و ما باید بین آن خدای متکبّر - که تکبر برای خدا بد نیست - و این بندۀ بعضا مستکبر واسطه بشویم. لذا در مورد فرعون به موسی(ع) فرمود با قول لیّن با او سخن بگو.»
ایشان در ادامه ضمن بیان نکته دیگری درباره تبلیغ به نحوۀ بیان قرآن اشاره کرد و گفت: «قرآن به سیاق کتاب‌های علمی نوشته نشده است. نه اینکه عالمانه نباشد، که سرشار از معانی عمیق علمی است؛ بلکه از نظر روش بیان یک کتاب تبلیغی است، یعنی مطالب قرآن به نظم و تفکیکی که در کتب علمی رایج هست بیان نشده است. مثلا سوره‌ای مخصوص اخلاق فردی، سوره‌ای برای اخلاق سیاسی، سوره‌ای برای اخلاق اجتماعی، سوره‌ای مختص جامعه‌شناسی و یا سوره‌ای برای مباحث علم کلام در قرآن پیدا نمی‌کنید.»
این استاد حوزه و دانشگاه با مطرح کردن این سوال که «آیا خداوند در قرآن و ائمه(ع) در کلماتشان بین معارف دینی اینطور تفکیک می‌کردند» این نحو بیان علمی در فعالیت‌های تبلیغی را صحیح ندانست و به برخی آثار سوء تفکیک بین آموزشهای عقیدتی و اخلاقی اشاره کرد و گفت: «تبلیغ باید مانند قرآن باشد که در هر آیه ترکیبی از انواع موضوعات را بسته به نیاز مخاطب به زیبایی ارائه میدهد. آموزشهای دینی تفکیک یافته معمولا جذابیت لازم را ندارند و حتی موجب برداشت غلط از دین می‌شوند. مگر اینکه بخواهیم عالم متخصص در رشته های مختلف تربیت کنیم».
ایشان در ادامه به اثرات مخرب این نوع تفکیک‌ها اشاره کرد و افزود: «در علوم انسانی این تفکیک بین علوم اشکالات فراوانی در کاربرد این علوم ایجاد کرده است، مثلاً چون حقوق‌دان‌ها روانشناس نیستند، برای اینکه مرد به زن ظلم نکند قوانینی وضع می‌کنند که باعث می‌شود تمایل مردان به ازدواج از بین برود و ...»
علیرضا پناهیان نحوۀ ارزیابی تبلیغ موفق در حوزۀ علمیه را مورد نقد قرار داد و گفت: «تبلیغ موفق این نیست که مبلغ بتواند لزوما همه مخاطبان را متقاعد کند، اصلاً اینکه بخواهیم به هر قیمتی مخاطب را متقاعد کنیم، تبلیغ قرآنی نیست. بلکه تبلیغ یعنی رسائی، یعنی در جان مخاطب بنشیند و برسد، قرآن می‌فرماید: «وَ قُلْ لَهُمْ فی أَنْفُسِهِمْ قَوْلاً بَلیغاً»(نساء، 63) قول رسا یعنی چه؟ یعنی بر جان مخاطب اثر بگذارد و این اثر اتفاقا گاهی اوقات به این است که لج مخاطب عنود را در مواجهه با حق در می‌آورد.»
وی در توضیح تبلیغ موفق قرآنی گفت: «ما معمولا از مبلغین می‌خواهیم که هیچگاه دافعه نداشته باشند، خود قرآن می‌فرماید: "یُضِلُّ بِهِ کَثیراً وَ یَهْدی بِهِ کَثیراً"(بقره، 26)، نمی‌فرماید بعضی‌ها را گمراه می‌کند بعضی‌ها را هدایت، می‌فرماید یضل به کثیرا. پس ملاک موفقیت تبلیغ این نیست که حتماً مخاطب قانع شود و حرف ما را قبول کند، بلکه ممکن است نتیجه برعکس داشته باشد، یعنی "فی قلوبهم مرض" باشد و گمراه‌تر بشود. حالا من از کجا بفهمم تبلیغ من مشکل داشته است و یا او مرض داشته است؟ این نیاز به دانش تبلیغ دین دارد.»
ایشان لزوم داشتن دافعه در کنار جاذبه در تبلیغ دین را ضروری دانست و علت دشمن‌سازی و مسخره شدن انبیاء در قرون و اعصار مختلف را اینگونه تبلیغ کردن بیان داشت و گفت: «خداوند در اوّلین آیه‌ای که به پیامبر(ص) دستور تبلیغ علنی داد، فرمود: "فَاصْدَعْ بِما تُؤْمَرُ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِکِینَ"(حجر، 94) "فَاصْدَعْ" یعنی بگو ولو موجب درگیری بشود. یعنی خدا از اوّلش پیش‌بینی کرد که اگر بگویی درگیری و زد و خورد می‌شود، اختلاف می‌شود و با تو مخالفت خواهند کرد. در آیه بعد می‌فرماید: "إِنَّا کَفَیْناکَ الْمُسْتَهْزِئِینَ"(حجر، 95) در واقع تو را مسخره خواهند کرد.
در جای دیگری هم فرمود: "یا حَسْرَةً عَلَى الْعِبادِ ما یَأْتِیهِمْ مِنْ رَسُولٍ إِلَّا کانُوا بِهِ یَسْتَهْزِؤُنَ"(یس، 30)، حالا سوال اینجاست که چرا برخی مبلغین به ظاهر موفق اصلا مسخره نمی‌شوند؟»
جلسه بعد »»
سلام و عرض ادب
لطفا صوت یا متن جلسات رو هم در سایت بار گذاری نمایید
ممنون از بزرگواری شما