۹۳/۰۲/۱۷

یادداشت استاد پناهیان برای کتاب «از یادرفته»

تقوای اجتماعی

تقوا یک عامل بازدارندۀ درونی است که موجب می‌شود بی‌نیاز از هرگونه عامل بازدارنده بیرونی، انسان را از بدی‌ها بازدارد، و در نهاد انسان قدرتی برای اصلاح و ارتقاء معنوی ایجاد نماید. اگر بخواهیم عامل بازدارندۀ درونی دیگری را نام ببریم باید به سراغ وجدان برویم؛ همان که مشهور است: یگانه محکمه‌ایست که نیاز به قاضی ندارد. وجدان اگرچه با قدرتی ضعیف‌تر، اما می‌تواند تا حدی شبیه تقوا عمل کند و از درون انسان، و بی‌نیاز از عوامل بیرونی، به تقویت مقاومت انسان در برابر بدی‌ها اقدام نماید.

هرگاه انسان با تقوا و وجدان اخلاقی خود توانست رفتار خود را کنترل نماید، هزینه حفظ و نگهداری او از بدی‌ها کاهش پیدا می‌کند و به سوی الگو شدن حرکت خواهد کرد. انسان مطلوب خداوند متعال انسانی است که بتواند با کمترین هزینه و بی‌نیاز از عوامل بیرونی، انسانی خودساخته، دارای شخصیتی مستقل و استوار باشد. ایمان به خدا و معاد هم در همین جهت به تقویت شخصیت انسان مومن و متقی منجر می‌شود.

جامعه نیز اگر بخواهد به چنین صفاتی متصف باشد و هزینۀ حفظ و نگهداری خوبی‌ها و مقاومتش در برابر بدی‌ها بسیار کم بشود، باید از درون به قدرتی مجهز باشد که بتواند به مثابه تقوا و وجدان او را از بدی‌ها بازدارد. این عامل درونی بازدارنده برای جامعه تنها امر به معروف و نهی از منکر است. وضع انواع قوانین و تقویت انواع قوای قهریه برای اجرای قانون هیچکدام به پای صلابت و لطافت امر به معروف و نهی از منکر نمی‌رسند و اثر بازدارندگی آن را ندارند.

امر به معروف و نهی از منکر می‌تواند جامعه را از درون اصلاح نماید و ارتقاء بخشد؛ مانند بدنی که در اثر برخورداری از سلامت و قوای جسمی می‌تواند میکروب‌ها و ویروس‌ها را در خود از بین ببرد و نیاز به دارو و جراحی ندارد. اگر قدرت ایمنی بدن کاهش یابد، در برابر ضعیف‌ترین میکروب‌ها آسیب‌پذیر خواهد بود. جامعه نیز بدون امر به معروف و نهی از منکر در برابر هجوم بدی‌ها و کج‌روی‌ها بسیار آسیب‌پذیر خواهد شد، و نمی‌تواند به خودسازی اقدام نماید.

این کتاب ( از یادرفته) خود نمونه و دلیلی است برای سرزنده بودن جامعۀ ایمانی ما، که در آن جوانانی خودجوش به احیاء فرهنگ ایمنی درونی پرداخته و به تقویت تقوای جمعی همت گمارده‌اند. امید آنکه این قدرت درونی اصلاح و ارتقاء معنوی برای جامعۀ نورانی ما هر روز بیش از پیش تقویت گشته و شاهد روزی باشیم که ضریب ایمنی بدنۀ جامعه در نهایت قدرت و کمال باشد.

ما باید به دستور قرآن کریم خوبی‌هایمان را باهم به مشارکت بگذاریم، و تقویت درونی جامعه همت گماریم، که حضرت باری‌تعالی فرموده‌اند: «یا ایها الذین امنوا اصبرو و صابروا و رابطوا». و نیز فرموده‌اند: «تعاونوا علی البر و التقوی» تا آنجا که صراحتا فرمودند: «کُنْتُمْ خَیْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ»