۹۵/۰۲/۲۸

دعا و نقش آن در مدیریت تمایلات نفس(1)

 حجت الاسلام پناهیان:

آیه‌ای در قرآن هست که به مؤمنین سفارش می‌کند، بروید به خودتان بپردازید. «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا عَلَیْکُمْ أَنْفُسَکُمْ»(مائده،105) بعد می‌فرماید:«اگر به خودتان بپردازید، دیگر کسی نمی‌تواند به شما لطمه و ضرری بزند؛ لا یَضُرُّکُمْ مَنْ ضَلَّ إِذَا اهْتَدَیْتُمُ»(همان) وقتی می‌فرماید:«بروید مراقب خودتان باشید» بعضی‌ها اینگونه برداشت می‌کنند، ما به جای اینکه به جامعه بپردازیم بهتر است به خودمان بپردازیم و این را به عنوان توصیه تربیتی معنوی قرار می‌دهند. و به همه می‌گویند:«بروید اول خودسازی کنید بعد به جامعه خدمت کنید»

حرف درستی است. ولی این حرف حد و مرز دارد، یعنی چه؟! من تا هفتاد سال بنشینم، خودم را بسازم و به جامعه کاری نداشته باشم بعداً سراغ جامعه بروم؟! در جریان خودسازی، برخی از وظایفم، خدمت به جامعه است، آن را انجام ندهم؟!

روایتی ذیل این آیه هست، که پرسیدند:«یا رسول الله بنابر این آیه، دیگر امر به معروف و نهی از منکر نکنیم و کاری با جامعه نداشته باشیم.» پیغمبر فرمودند:«نه این طوری نیست، بلکه هنگامی که طواغیت، برای شما، برای اصلاح جامعه، موانعی را پدید آوردند که شما قادر به تاثیرگذاری بر روی جامعه نبودید، در این صورت بروید به خودتان بپردازید؛ [روی أنّ‏] أبا ثعلبة سأل رسول اللّه- صلّى اللّه علیه و آله- عن هذه الآیة؟ فقال: ائتمروا بالمعروف، و تناهوا عن المنکر. فإذا رأیت دنیا مؤثرة و شحّا مطاعا. و هوى متّبعا و إعجاب کلّ ذی رأی برأیه، فعلیک بخویصة نفسک و ذر عوامّهم.‏»(تفسیر کنزالدقائق، ج4، ص25)

طبق این کلام رسول الله(ص)، ما باید سراغ اصلاح جامعه برویم، البته باید در ضمن آن، خودسازی هم کنیم. و اصلاً بهترین وسیله خودسازی، خدمت به جامعه است. البته باید خدمت را درست تعریف کرد، که از آن، خودسازی بیرون بیاید.

 امیرالمؤمنین، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) سعی کردند که جامعه را نجات دهند ولی نشد، حالا امام سجاد(ع) شروع کردند به افراد خاص، برنامه دادن. اگر جامعه نخواست درست شود، بیا این دعا را بگیر و آدم شو.

 دعا، برنامه فردی تربیتی است که می‌تواند انسان را، در بدترین جامعه ایی که امام سجاد(ع) آنرا تجربه کرد، یعنی مدینه که در عصر امام سجاد(ع) مرکز آوازه خوان‌ها شده بود(ظهر الغناء بمکة و المدینة...؛ مروج الذهب، ج3، ص67) از منجلاب نجات دهد.

 صوت: اینجا