نترسیدن از سرزنش دیگران، یکی از سه رکن کامل شدن ایمان / احتیاط بیش از حد، نشانۀ ترس

زمان: محرم 90
مکان: دانشگاه هنر
انعکاس در: رجانیوز
پی دی اف: A5 | A4
اینفوگرافیک: پیشنهاد دهید
صوت: دانلود | بشنوید
کلیپ صوتی: پیشنهاد دهید

حجت الاسلام علیرضا پناهیان در دهۀ اول محرم، در دانشگاه هنر با موضوع «عنصر شجاعت در هنر و حماسه» به ایراد سخنرانی پرداختند. گزیده‌ای از ششمین جلسۀ این سخنرانی در ادامه می‌آید:

امام زمان(عج) با ترس حکومت خودشان را اداره نمی‌کنند، ولی یکی از ارکان حکومت حضرت ترس است

انسان استعداد ترسیدن دارد و باید مراقب بود که از این استعداد استفاده نابه‌جا نشود. حتی آدم‌های خوب هم برای رسیدن به اهدافشان نباید از ترساندن دیگران سوء استفاده کنند. اگر اولیاءخدا می‌خواستند دیگران را از خود بترسانند، کارشان خیلی راحت‌تر پیش می‌رفت. اگر چه همیشه ترس و رعب از اولیاء خدا در دل دشمنان بوده است، ولی دشمنان می‌دانند که اولیاء خدا در چه شرایطی مأمور به سکوت هستند و در این شرایط از انجام هیچ کاری نمی‌ترسند، اما در شرایطی که احتمال غضب ولی خدا را می‌دهند، به شدت می‌ترسند.
امام زمان(عج) با ترس حکومت خودشان را اداره نمی‌کنند، ولی یکی از ارکان حکومت حضرت ترس است. ترساندن در مسائل حکومتی ابعاد پیچیده‌ای دارد. اینکه حضرت چه کسی را می‌ترسانند و چه کسی را نمی‌ترسانند؟ در چه زمانی می‌ترسانند و در چه زمانی نمی‌ترسانند؟ افراد از چه چیزی ترسانده می‌شوند و از چه چیزی ترسانده نمی‌شوند؟ مسلم است که دشمنان حضرت از ایشان می‌ترسند و بسیاری از مشکلات به همین وسیله حل می‌شود. علت اصلی ترس دشمنان از امام زمان(عج)، شدت صلابت، عقلانیت و اوج محبت و ارادتی است که یاران حضرت به ایشان دارند.

اگر ترس ملت‌ها نبود، طاغوت‌ها به هیچ وسیلۀ دیگری نمی‌توانستند بر دنیا حاکم شوند

امروز با توسل به ترس است که اقلیتی توانسته‌اند بر دنیا حاکم شوند واگر نبود ترس ملت‌ها، با کمک ابزارهای دیگری از قبیل قدرت، سیاست، علم، تکنولوژی و ...، ایجاد چنین حاکمیتی ممکن نبود. در روایات هم از ترس به عنوان مهمترین عامل تسلط دیگران یاد شده است: رسول اکرم(ص): ما سلّطَ اللّهُ على ابنِ آدَمَ إلاّ مَن خافَهُ ابنُ آدَمَ، و لَو أنّ ابنَ آدَمَ لَم یَخَفْ إلاّ اللّهَ ما سَلّطَ اللّهُ علَیهِ غَیرَهُ و لا وُکِلَ ابنُ آدَمَ إلاّ إلى مَن رَجاهُ ، و لَو أنّ ابنَ آدَمَ لَم یَرْجُ إلاّ اللّهَ ما وُکِلَ إلى غَیرِهِ (میزان الحکمه/حدیث5486). خداوند بر آدمى مسلّط نکرد مگر کسى را که آدمى از او مى‌ترسد . اگر آدمى از کسى جز خدا نمى‌ترسید، خداوند جز خود کسى را بر او مسلط نمى‌کرد . و آدمى واگذار نشد مگر به کسى که به او امید بست . اگر آدمى جز به خدا امید نمى‌بست، به غیر خدا واگذار نمى‌شد.

امام حسن عسگری(ع): احتیاط بیش از حد، ترس است

عده‌ای ترس خود را با این عبارت که «من احتیاط‌ می‌کنم»، پنهان می‌کنند ولی احتیاط مقداری دارد و بیشتر از آن ترس است و پسندیده نیست. امام حسن عسگری(ع) می‌فرمایند: «إنّ للحَزمِ مِقْدارا ، فإنْ زادَ علَیهِ فهُو جُبْنٌ» (میزان الحکمه/حدیث3881)

دومین ترس مذموم در قرآن، ترس از سرزنش سرزنش‌کنندگان است

غیر از ترس از مسخره شدن، ترس دیگری که در قرآن هم مطرح شده و اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد، ترس از سرزنش سرزنش‌کنندگان است. سرزنش با تمسخر این تفاوت را دارد که تمسخر از راه دور است ولی سرزنش از راه نزدیک است. در مورد نترسیدن از سرزنش دیگران، قرآن می‌فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا مَنْ یَرْتَدَّ مِنْکُمْ عَنْ دینِهِ فَسَوْفَ یَأْتِی اللَّهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَ یُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنینَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْکافِرینَ یُجاهِدُونَ فی‏ سَبیلِ اللَّهِ وَ لا یَخافُونَ لَوْمَةَ لائِمٍ ذلِکَ فَضْلُ اللَّهِ یُؤْتیهِ مَنْ یَشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلیمٌ؛ اى کسانى که ایمان آورده‏اید، هر کس از شما از دین خود برگردد، به زودى خدا گروهى [دیگر] را مى‏آورد که آنان را دوست مى‏دارد و آنان [نیز] او را دوست دارند. [اینان‏] با مؤمنان، فروتن، [و] بر کافران سرفرازند. در راه خدا جهاد مى‏کنند و از سرزنش هیچ ملامتگرى نمى‏ترسند. این فضل خداست. آن را به هر که بخواهد مى‏دهد، و خدا گشایشگر داناست.» (سوره مائده، آیه54).
امیرالمؤمنین علی(ع) خود را از قومی معرفی می‌کنند که اهل ترسیدن از سرزنش سرزنش‌کنندگان نیستند و صفات برجسته‌ای را در وصف این افراد ذکر می‌کنند: «إنّی لَمِن قَومٍ لا تَأخُذُهُم فی اللّهِ لَومَةُ لائمٍ، سِیماهُم سِیما الصِّدِّیقینَ، و کلامُهُم کلامُ الأبرارِ......لایستَکبِرونَ ، و لایَعلُونَ، و لایَغُلُّونَ ، و لایُفسِدُونَ(میزان الحکمه/حدیث/10365).
حمایت از کسی که در راه خدا سرزنش می‌شود، را خود خدا برعهده می‌گیرد. حضرت علی(ع) می‌فرمایند:لا تَخافوا فی اللّهِ لَوْمَةَ لائمٍ ، یَکْفِکُم مَن أرادَکُم و بَغى علَیکُم(میزان الحکمه/حدیث5494).در راه خدا از سرزنش هیچ نکوهشگرى مترسید، که او شما را در برابر هر کس که بخواهد به شما گزندى برساند و ستمى روا دارد، محافظت مى‌کند.

نترسیدن از ملامت دیگران، یکی از سه رکن کامل شدن ایمان

در روایت دیگری نترسیدن از ملامت دیگران، یکی از سه رکن کامل شدن ایمان معرفی شده است. پیامبر اکرم(ص): ثلاثةٌ مَن کُنَّ فیهِ یَسْتَکمِلُ إیمانُهُ : رجُلٌ لا یَخافُ فی اللّه ِ لَوْمةَ لائمٍ ، و لا یُرائی بشَیءٍ مِن عَمَلِهِ ، و إذا عَرَضَ علَیهِ أمْرانِ أحدُهُما للدُّنیا و الآخَرُ للآخِرَةِ ، اخْتارَ أمرَ الآخِرَةِ علَى الدُّنیا(میزان الحکمه/حدیث1419). نترسیدن از سرزنش که در کنار دوری از ریا و ترجیح دادن آخرت ذکر شده، حکایت از اهمیت ویژه این صفت دارد.
امام باقر(ع) در توصیف امام زمان(عج) به این که ایشان از سرزنش سرزنش‌کنندگان نمی‌ترسند، اشاره می‌کنند: یَقومُ القائمُ بأمرٍ جدیدٍ، و کتابٍ جدیدٍ، و قضاءٍ جدید ، علَى العَربِ شدیدٌ.... و لایأخذُهُ فی اللّه ِ لَوْمةُ لائمٍ(میزان الحکمه/حدیث1340).