در گفتگو با کیهان بررسی شد:
نگاهی به «روند اسلامی شدن دانشگاهها»
- در گفتگو با: روزنامه کیهان
- در تاریخ:
- انعکاس در:
- پی دی اف: A5 | A4
- اینفوگرافیک: پیشنهاد دهید
· روند اسلامی شدن دانشگاهها را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا حرکت یا عزمی برای اسلامی شدن دانشگاهها وجود دارد؟
عزم و حرکت وجود دارد و جریان اسلامی شدن دانشگاهها متوقف نیست اما روند اسلامی شدن دانشگاهها بسیار کند است هر چند در این دوره از وزارت‌خانه اهتمام بیشتری به این امر وجود دارد. باید رسانه‌ها کمک کنند تا در اثر روشنگری‌های عالمانه، از طرفی سطح مطالبات عمومی جامعه از دانشگاهها افزایش یابد، و از طرف دیگر اهتمام‌های پراکنده به عزم جدی و فراگیر تبدیل شود و در روند اسلامی شدن تسریع شود.
· فکر می‌کنید ظرفیت کافی در دانشگاهها برای تحول در جهت اسلامی شدن وجود دارد؟
بله ظرفیت بسیار خوبی در دانشگاهها وجود دارد. ممکن است روند اسلامی شدن نظام آموزش عالی کند باشد، ولی روند رشد مسلمانی و اسلام‌خواهی در میان دانشگاهیان بسیار مطلوب است. ما در دانشگاهها نیروهای دغدغه‌مند و متدین که دوست دارند به اسلامی شدن دانشگاهها کمک کنند زیاد داریم. باید نیروهایشان سازماندهی شود.
· آیا نهاد مخصوصی مسئول این ساماندهی است و آیا وظائف خود را به خوبی به انجام می‌رساند؟
بله، برخی نهادها و دستگاه‌ها هستند. فعالیت‌هایی هم انجام می‌شود. اما مهمتر از هر بخشی، اهتمام وزارت آموزش عالی است که تأثیرگذار است. البته از آن مهمتر، عزم عمومی در میان دانشگاهیان است که باید با تبلیغات و اطلاع‌رسانی صحیح و جدی، اسلامی شدن به صورت یک خواست و حرکت عمومی درآید.
· شما به عنوان یک روحانی فعال در دانشگاه اسلامی شدن را چگونه معنا می‌کنید و مهمترین وجوه اسلامی شدن دانشگاهها در چه زمینه‌هایی می‌باشند؟
اسلامی شدن دانشگاهها وجوه مختلفی دارد. یکی از این وجوه، اصل تولید علم و تحقق نهضت نرم افزاری در مراکز آموزش عالی است. وجه دیگر اسلامی شدن دانشگاهها، بومی شدن علوم و روزآمد شدن دانشی است که به دانشجویان تدریس می‌شود. چه ضرورتی دارد برخی تجربه‌های منسوخ مغرب زمین و یا برخی از گزاره‌های غیرمعقول، به عنوان علم به دانشجویان ارائه شود؟ و دانشجو مجبور باشد آنها را به عنوان درس تحمل کند و با امتحان آنها مدرک علمی بگیرد.
وجه دیگر این است که متناسب با رشته‌های دانشگاهی، هرچقدر از آموزه‌های دینی قابل ارائه است در میان عناوین و سرفصل‌ها قرار بگیرد. اینگونه نباشد که استاد و دانشجو خبر از متون دینی در زمینۀ رشتۀ درسی خود نداشته باشند. الان الحمدلله کسی چنین نگاهی ندارد که گزاره‌های دینی را خرافات و غیر واقع‌بینانه بداند.
· شما فکر می‌کنید اسلامی شدن دانشگاهها به‌ویژه از این وجه اخیر به رشد علمی دانشگاهها کمک خواهد کرد؟
مسلماً. الان تمام دانشگاه‌های غربی منتظر دریافت آگاهی‌های ناب اسلامی در رشته‌های گوناگون از دانشگاه‌های ما هستند. و اگر ما به دانش‌های رایج در دانشگاهها، معارف اسلامی متناسب را هم بیفزاییم، حتماً دریچه‌های نویی به جهان دانش گشوده خواهد شد. مقابله با اسلامی شدن دانشگاهها یعنی بستن راه پژوهش و گفتگوهای علمی.
· پس علی القاعده حوزه‌های علمیه هم می‌توانند در اسلامی شدن دانشگاهها کمک کنند؟
بله، حوزه‌های علمیه مسئولیتی کمتر از دانشگاهیان در این زمینه ندارند. بسیاری از معارف موجود در حوزه باید برای حضور در دانشگاهها روزآمد شوند. امری که برخی از مؤسسات علمی حوزه به آن مبادرت ورزیده‌اند. منتها، این دولت و مسئولان هستند که باید با پشتیبانی و حمایت، به تعامل بین این دو همت بگمارند. البته حوزه هم به سهم خود از دانشگاهها تأثیر پذیرفته و خواهد پذیرفت. این یک تعاطی و تعامل است، نه تقابل.
· آیا اسلامی شدن دانشگاهها از نظر فرهنگی هم قابل تحلیل است یا تنها در حوزه‌های معرفتی خلاصه می‌شود؟
یکی از وجوه مهم اسلامی شدن دانشگاهها این است که فرهنگ و مناسبات دانشگاهیان مطابق با موازین شرعی و اخلاقی باشد. بخشی از این تطابق به رفتار شخصی افراد برمی‌گردد که از این جهت الحمدلله دانشگاه‌های ما یکی از مراکز سالم و معنوی جامعه است. و دانشگاهیان غالباً با انگیزه‌های شخصیِ برآمده از آگاهی و معرفت دینی خودشان اهل مراعات می‌باشند.
بخش دیگر اسلامی شدن دانشگاهها وابسته به نظام آموزش عالی و بسترهایی است که مقررات و فضای دانشگاهها ایجاد می‌کند. مانند همین بحثی که دربارۀ تفکیک جنسیت اخیراً مطرح شده بود. مسلماً نظام آموزش عالی می‌تواند با بهبود مقررات در بخش‌های مختلف از قبیل جذب استاد، شرایط ارتقاء اساتید و ... به هر چه اسلامی‌تر شدن دانشگاهها کمک کند.
· آنطور که نظر شما در روزنامه ایران انعکاس پیدا کرده بود ظاهرا شما دانشگاهها را آماده برای اجرای طرح تفکیک جنسیتی نمی‌دانید؟
مطلب بنده در روزنامۀ ایران درست منعکس نشده بود. اولاً بنده به شدت معتقدم این تفکیک می‌تواند به ارتقاء سطح علمی و بهره‌وری محیط‌های آموزش عالی کمک کند. پس از اجرای موفق این طرح، دانشجویان با آرامش بیشتری به تحصیل و پژوهش خواهند پرداخت و از نظر روحی، محیط آرامش‌بخش‌تری برای تلاش و فعالیت علمی فراهم خواهد بود و این را هم همیشه به مناسبت‌های مختلف در سخنرانی‌ها و گفتگوهای خودم عرض کرده‌ام. ولی طبیعتاً باید برای این طرح مقدمه‌سازی‌های لازم انجام شود. یکی از آن مقدمات اقناع افکار عمومی است تا برخی جریان‌ها و افراد با جنجال‌آفرینی، چهرۀ نظام را مخدوش نسازند. البته در پاره‌ای از محیط‌های دانشگاهی هم آمادگی لازم وجود دارد.
· آیا معنای این فرمایش شما این است که وزارت علوم باید منتظر بماند، هر موقع مقدماتش فراهم شد اقدام کند؟
به هیچ وجه این طور نیست. بلکه این وظیفۀ وزارت علوم است که مقدمات اجرای این طرح را فراهم کند. فراهم کردن مقدمات این طرح هم به این معنا است که برنامه‌ریزی مناسبی برای شیوۀ اجرایی این طرح وجود داشته باشد که این کار بتواند بدون ضربه زدن به کار علمی دانشگاه صورت بگیرد. همچنین منطق بسیار عالمانه و خوب چنین طرحی برای دانشگاهیان بیان شود، و افکار عمومی، پاسخ‌های مناسب برای سؤال‌های خودشان را بیابند. در این صورت مسلماً اکثریت بالای دانشگاهیان و تمام کسانی که دغدغه‌های علمی و معنوی دارند این موضوع را خواهند پذیرفت.
· در مورد «شیوۀ اجرایی این طرح» کمی بیشتر توضیح دهید و اینکه منظورتان از «بیان منطق عالمانه و خوب چنین طرحی» چیست؟
نباید در منطق اجرایی این طرح فقط به ابعاد ارزشی، دینی و شرعی موضوع پرداخت و حتی نباید صرفاً به مسائل اخلاقی اکتفا کرد، بلکه این طرح ابعاد گوناگونی دارد. بخشی از آن برمی‌گردد به رعایت احکام شرعی و موازین اخلاقی، اما بخش عمده‌ای از فواید این طرح برمی‌گردد به آرامشی که در محیط پدید می‌آید و زمینه‌ای که برای کار علمی بهتر مهیا می‌شود. ما نباید اجازه دهیم خلاقیت‌ها و شکوفایی علمی و استعدادهای جوانان در جهت موضوعات حاشیه‌ای که در محیط‌های مختلط پدید می‌آید تحلیل رفته و هدر برود.
البته احکام شرعی همیشه دارای فواید بیشماری در زندگی فردی واجتماعی است، اما باید آن فواید را دید و بیان کرد. به‌ویژه در مقام اجرا، نباید همیشه صرفاً بر روی وجوه شرعی و ارزشی تاکید کرد و همۀ بار را تنها بر عهدۀ ایمان جامعه گذاشت. در بسیاری از موارد باید پای عقل را وسط کشید و با تبیین فواید عقلی و علمی، بار اضافی را از دوش ایمان مردم برداشت. البته این نگاه در روایات ما هم دیده می‌شود و همین الان هم در برخی موضوعات ارزشی همین‌گونه تبلیغ می‌شود. مانند: «صُومُوا تَصِحّوا». منتها شاید در مورد مسائلی مانند تفکیک جنسیتی و حجاب، دلایل و فواید عقلی، کمتر مورد بررسی و توجه عالمانه قرار گرفته است.
· چرا تاکنون به مسائل فرهنگی محیط آموزش عالی مثل اجرای طرح تفکیک اهتمام لازم نشده است؟
یکی از دلائل مهم آن دخالت سیاسیون در این امر کاملاً فرهنگی است. آن چیزی که خیلی اهمیت دارد این است که ما این موضوع را تبدیل به یک چالش سیاسی نکنیم و سیاسیون به این موضوع، به‌گونه‌ای دامن نزنند که جناح‌بندی‌ها و گرایش‌های سیاسی بیایند روی موج اختلاف نظرها دراین‌باره سوار شوند. موضوع حجاب یا مسائلی از این قبیل، بسیاری از اوقات دچار کج‌سلیقگی‌ها یا موج‌سواری گرایش‌های مختلف سیاسی شده است که باید کارشناس‌ها و اساتید دانشگاه، با یک حرکت عالمانه به این وضعیت پایان بدهند.
حتی اگر هیچ سخنی از ارزش‌ها هم به میان نیاید، خیلی راحت می‌شود به این نتیجه رسید که بسیاری از جاها در محیط دانشگاه، تفکیک جنسیتی به نفع فعالیت‌های تحصیلی و آموزشی خواهد بود. کما اینکه در برخی از کلاس‌های عمومی و معارف اسلامی این مطلب تجربه شده و نتیجه این تجربه هم بسیار خوب بوده. دانشجوها سر کلاس‌های مستقل، بهتر سؤالات خودشان را مطرح می‌کردند. فکر می‌کنم اگر سیاسیون اولاً به قدر کافی به این مسئله اهمیت بدهند، ثانیا به اختلاف‌نظرها در این زمینه دامن نزنند، این طرح به سهولت قابل اجرا خواهد بود و دانشگاهیان هم وقتی از منطق بسیار خوب این طرح خبردار شوند، از آن استقبال خواهند کرد.
· شما که هم در محیط دانشگاه حضور دارید و هم با دانشجویان ارتباط زیادی دارید، فکر می‌کنید برخورد دانشگاهیان با این موضوع چگونه است؟
ببینید، بسیاری از دانشجوها ناراحت می‌شوند از اینکه ببینند صرف مختلط بودن، دلیل بر فساد گرفته می‌شود و حق هم همین هست. بسیاری از دانشجوها در همین محیط، تقوا و روابط انسانی سالم خودشان را حفظ کردند. از طرف دیگر بسیاری از دانشجوها هم از عوارض اختلاط‌های غیرضروری و نابه‌جا رنج می‌برند و گلایه می‌کنند. خانواده‌ها با اطمینان به محیط دانشگاه، فرزند خود را گاهی از شهری به شهری دیگر می‌فرستند؛ بعد با عوارضی مواجه می‌شوند که ناشی از همین اختلاط‌های نابجاست. طبیعی است که معترض بشوند. من فکر می‌کنم در یک محیط مناسب، اگر نظرسنجی هم صورت بگیرد، پاسخ‌های مثبت فراوانی از دانشگاهیان نسبت به اجرای این طرح دریافت خواهیم کرد. چون قاطبۀ دانشجویان از اینکه انرژی‌هایشان در اثر اختلاط نابجا برای امور غیرعلمی و بلکه مخربِ کار علمی صرف شود ناراضی هستند. منتها مسلماً باید بدون ایجاد حساسیت و تنشی که بعضی‌ها بتوانند موج‌سواری و جوسازی کنند، به اجرای این طرح اقدام کرد.
ارسال نظر
لطفا قبل از ارسال نظر اینجا را مطالعه کنید