۹۵/۰۶/۲۲
برنامه ثریا-گفتگوی زندۀ تلویزیونی/950617
پناهیان: با همۀ امکانات فرهنگی که در اختیار داریم، دچار درماندگی فرهنگی شده‌ایم/ هیچ نظم و سازماندهی درستی در حوزۀ فرهنگ نمی‌بینم/ از وزارت ارشاد انتظار اثرگذاری مثبت در حوزۀ فرهنگ ندارم /نفوذ فرهنگی، ناشی از بیکاری نهادهای فرهنگی است/ با رشد فرهنگ، مدیران نجومی‌بگیر رشد نخواهند کرد/ سود تحمیل شده از سوی بانک‌ها، ایثار و اخوت در جامعه را از بین می‌برد
اینکه مقام معظم رهبری چند سالی است بر کار خودجوش فرهنگی جوانان تاکید می‌ورزند به نظر بنده نشان از ناامیدی ایشان از دستگاه‌های فرهنگی است و گرنه نیاز نیست که ایشان نمونه‌هایی از یک دفترچه یا کلیپ خوب را تقدیر بکنند، این تقدیر کردن‌ها باید در همایش‌های سالانه فرهنگی، توسط مسئولین انجام شود.
برنامه این هفتۀ ثریا با موضوع «رویش‌های فرهنگی انقلاب اسلامی» و با حضور حجت الاسلام پناهیان، به تبیین رویش‌ها و ظرفیت‌های فرهنگی-هنری انقلاب اسلامی به عنوان مهمترین سنگر جنگ نرم و تقابل با نفوذ فرهنگی غرب پرداخت که در ادامه گزیده‌ای از این گفتگو را می‌خوانید:
آرایش جبهه فرهنگی‌مان مثل روزهای ابتدای جنگ، تنها متکی به نیروهای خودجوش مردمی است/ هیچ نظم و سازماندهی درستی در حوزه فرهنگ نمی‌بینم
- مجری: آرایش فرهنگی جبهۀ خودی را-در عرصۀ فرهنگ- چگونه ارزیابی می‌کنید؟
- استاد پناهیان: سال‌های اول دفاع مقدس با حمله بعثی‌ها خرمشهر به‌هم ریخته بود و هنوز یک انسجام ملی در دفاع از خرمشهر ایجاد نشده بود، در حال حاضر و در این 37 سال بعد از انقلاب در حوزه فرهنگ، وضع آرایش جبهه فرهنگی‌مان در مقابل دشمن شبیه به ماه‌های اول جنگ است؛ در آن زمان عده‌ای خودشان ماشین می‌گرفتند و اسلحه پیدا می‌کردند و خودشان را به خط می‌رساندند و سازماندهی خاصی صورت نگرفته بود و الان هم در حوزه فرهنگ، شبیه ماه‌های ابتدای دفاع مقدس عمل می‌کنیم(یعنی متکی به نیروهای خودجوش مردمی است) بنده هیچ نظم و سازماندهی درست و تدبیر صحیحی در حوزه فرهنگ نمی‌بینم.
با همه محتوی و امکانات فرهنگی که در اختیار داریم، دچار درماندگی فرهنگی شده‌ایم
- نسبت به امکانات و محتوایی که ما داریم، نسبت به مخاطبی که در جهان آماده است تا پیام ما را بشنود و با توجه به اینکه دشمنان ما حرف تازه‌ای برای گفتن ندارند، دچار درماندگی فرهنگی شده‌ایم که بعضاً نمی‌توانیم حتی جوانان شهرهای خودمان را توجیه کنیم.
- دشمن کار سخت‌تر را بهتر از ما انجام می‌دهد و ما کار آسان‌تر را انجام نمی‌دهیم. دشمن افکار خودش را بزک می‌کند اما ما نیاز نداریم که حرف حق را تزیین کنیم؛ چرا که حق زیبایی خودش را دارد، ولی با این‌حال، ما در مقابل آنها کم می‌آوریم. اینکه مردم ما به ماهواره گرایش پیدا می‌کنند از عجایب زمانه است! مگر دشمن بالاتر از روابط زن و مرد حرفی برای گفتن دارد؟! اگر ما توانسته بودیم سطح مردم کشورمان را بالا بیاوریم خود به خود مردم به آن سمت نمی‌رفتند.
آنقدر در معرفی دفاع مقدس‌مان ضعیف عمل کرده‌ایم که الان داعشی‌ها را بدل رزمندگان ما معرفی می‌کنند!
- نهادهای فرهنگی در جریان دفاع در مقابل تهاجم فرهنگی بسیار ضعیف عمل کرده‌اند؛ و الا ما الان-در این برنامه- باید این موضوع را بررسی می‌کردیم که مثلاً نهادهای فرهنگی ما در ارتباط با فرهنگ مردم فرانسه چرا ضعیف عمل کرده‌اند که نتیجه‌اش این شده است که آن سیاست‌مداران خائن بر آن کشور مسلط شده‌اند؟ یا مثلاً در این رابطه صحبت می‌کردیم که چرا مسئولین فرهنگی ما لوازم فرهنگی را به مقدار لازم به مردم آمریکا نرسانده‌اند؟ این حرف‌ها خیال‌پردازانه نیست چراکه ما با شهادت‌طلبی و الله اکبر، بزرگترین جنگ تاریخ را به زیبایی پشت سر گذاشته‌ایم، اما از بس این حماسه را به زبان بین‌المللی معرفی نکرده‌ایم الان داعشی‌ها را بدلی از رزمندگان دفاع مقدس معرفی می‌کنند!
- این مسائل نتیجه ضعف عملکرد ما در قبال مسئولیتی است که برای نجات جهان داریم، و این موضوع یک مسئولیت خیال‌پردازانه و آرمان‌خواهانه نیست، چراکه ما برای اینکه خودمان در آرامش زندگی کنیم باید جهان اطرافمان را به حقیقت و آرامش برسانیم.
بسیج بعد از دفاع مقدس رویکردش را برای تحول در عرصۀ فرهنگ، عوض نکرد
- مجری: نظر شما در رابطه با نقش مساجد و نمازهای جمعه در فرهنگ چیست؟
- استاد پناهیان: بسیج در ابتدا- قبل از دفاع مقدس- برای امنیت درون شهری تشکیل شد و بعداً بسیج کارکرد خودش را در دفاع مقدس عوض کرد و شروع به اعزام نیرو به جبهه‌ها کرد؛ برای ما بسیجی‌ها این تغییر مأموریت عجیب بود، اما دیدیم که چه حماسه‌ای آفریده شد.
- بعد از دفاع مقدس، بسیج به‌عنوان نهادی که باید خلاءها را پر کند، رویکرد خودش را برای تحول در عرصه فرهنگ عوض نکرد، یعنی ما باید نیروهای مختلفی را برای عرصه فرهنگ تربیت می‌کردیم که متاسفانه این‌طور نشد.
حوزه‌های علمیه در پاسخ به نیازهای روز، خیلی عقب هستند
- شما می‌بینید که یک امام جمعه‌ای می‌آید و مردم منطقه خودش را در راستای اهداف فرهنگی بسیج می‌کند. ما ائمه جمعه و جماعات را به‌صورت گسترده سازماندهی نکرده‌ایم که به‌جای شعار فرهنگی، محصول فرهنگی تولید کنند.
- ما در حوزه‌های علمیه برای روحانیونی که می‌خواهند کار مدیریت فرهنگی انجام بدهند، رشته‌ای با عنوان مدیریت فرهنگی نداریم؛ در چند وقت گذشته، تلاشی برای تاسیس چنین رشته‌ای کردیم که با موانع تاسف‌آوری روبه‌رو شدیم. هنوز حوزه‌های علمیه ما در پاسخ به نیازهای روز خیلی عقب هستند و متاسفانه این عقب‌ماندگی بصورت سازمانی دیده می‌شود. اگر یک طلبه‌ای هم ببینیم که یک جایی کار فرهنگی می‌کند قطعا حرکت خودجوش خودش هست.
شبکه‌های صداوسیما را 24 ساعته در اختیار داریم اما برای فرهنگ کاری نمی‌کنیم/ این عرصه مدیران لایق و متناسب با خودش را می‌خواهد که نداریم
- وقتی افراد یک جامعه در مضیقه قرار می‌گیرند بهتر برنامه ریزی می‌کنند اما وقتی یک گشایشی صورت می‌گیرد مدیریت کردن بسیار دشوار می‌شود؛ مایی که-قبل از انقلاب- دنبال یک ساعت از ردایو بودیم تا جهان را مدیریت کنیم حالا کل شبکه‌های صداوسیما با دسترسی بین‌المللی در اختیارمان قرار گرفته است اما نمی‌توانیم به خوبی برنامه ریزی کنیم. ما هنرمندان و مدیران برجسته‌ای که در این شرایط برنامه‌ریزی بکنند نداریم.
- ما اگر- در زمان طاغوت- یک ساعت برنامه داشتیم امثال شهید مطهری و شهید باهنر متمرکز می‌شدند و بسیار خوب از آن استفاده می‌کردند اما امروز در این عرصۀ گسترده، نتوانسته‌ایم به خوبی عمل کنیم چراکه این عرصه پهناور مدیرانی لایق و متناسب با خودش را می‌خواهد که متاسفانه این مدیران را نداریم.
اگر فرهنگ رشد کند، دیگر مدیرانی که پاداش‌های فراوان برای خود بنویسند رشد نخواهند کرد
- مجری: تولیدات فرهنگی چقدر می‌تواند در این جنگ اقتصادی به کشورمان کمک کند؟
- استاد پناهیان: مسلماً عرصه فرهنگ عرصه‌ای است که به حیات اجتماعی ما کمک می‌کند و اساسی‌ترین جایی که ما باید اصلاح کنیم همین فرهنگ است که به پیروی از آن معیشت، سبک زندگی و سیاست ماهم اصلاح می‌شود. بسیاری از نامگذاری سال‌ها به فرهنگ زندگی و فرهنگ معیشت و اقتصاد برمی‌گردد، به این ترتیب که ما اگر فرهنگ را اصلاح کنیم اقتصادمان هم تا حد بسیار زیادی اصلاح خواهد شد.
- اگر فرهنگ سیاسی کشورمان اصلاح شود دیگر مدیرانی که پاداش‌های فراوان برای خودشان بنویسند و این تبعیض را روا بدانند در عرصه سیاسی رشد نخواهند کرد و مردم در انتخابات، انتخاب‌های بسیار بهتری خواهند داشت و آنهایی که بر افکار سیاسی مردم تاثیرگذارند دیگر نمی‌توانند با دروغ و شانتاژ، جامعه را فریب دهند.
آموزش و پرورش نهاد اصلی فرهنگ در جامعه است/ انتظار ندارم که مدرسه بچه مرا نمازخوان بار بیاورد
- ما در چنین مسائلی باید یک ستون را آموزش و پرورش قرار بدهیم؛ آموزش و پرورش قطعا یک کارشناسانی دارد که در دوران مختلف ثابت هستند که باید از این‌ها سؤال بشود که «شما چه کار کرده‌اید که افراد 18ساله مایل به خریدن کالاهای فرهنگی نیستند؟»
- اینکه ما می‌گوییم «فرهنگ»، به هیچ وجه مقصودمان فرهنگ دینی به معنای خاص کلمه نیست بلکه مقصود فرهنگ انسانی و فرهنگی است که افراد را باشخصیت و منظم و سخت‌کوش بار می‌آورد. در جایی مثل آموزش و پرورش که نهاد اصلی فرهنگ در جامعه است باید پاسخگو باشد که اولاً چه مسئولیتی دارد؟ باید برای مردم مشخص بشود که مردم چه انتظاری دارند که فرزندشان را به مدرسه می‌فرستند؟ به‌طور مثال، من وقتی خودم فرزندم را به مدرسه می‌فرستادم انتظار نداشتم که مدرسه بچه من را نمازخوان بار بیاورد بلکه می‌گفتم شما این بچه را منظم، سخت‌کوش و انسان اهل دقت، تربیت کنید؛ نماز را من خودم در خانه به او یاد می‌دهم. حتی لازم نیست شعارهای ایدئولوژی به این بچه بیاموزید و حتی نمی‌خواهد قرآن را به این بچه یاد بدهید؛ بلکه بیایید تقوا-به معنای اصل کلمه- را به بچه یاد بدهید، آن‌وقت خود این بچه خود به خود هدایت خواهد شد.
آموزش و پرورش فقط می‌خواهد حافظه دانش‌آموز را پر کند!/ نیاز به تحول نظام آموزش و پرورش هست
- جایی مثل آموزش و پرورش اگر انتظار فرهنگی از آن داریم، آیا برآورده است؟ قطعا نه، چراکه شما هفت سال دبستان و آغاز متوسطه، بچه را تربیت می‌کنید اما چون در تربیت بچه شکست خورده‌ایم در دوران دبیرستان باز با زور حضور و غیاب و نمره باید بچه را وادار به درس خواندن کنیم؛ پس در این هفت سال گذشته چه کار می‌کردیم؟!
- آموزش و پرورش وقتی که نتوانسته در دوران دبستان برای بچه یک شخصیتی ثابتی را فراهم بکند که این شخصیت با علاقه‌مندی خودش درس بخواند، باید در حوزه فرهنگ اعلام ورشکستگی کند. بحث سر نماز نخواندن و حجاب و رعایت ارزش‌ها نیست، چرا که کسی که از شخصیت خوبی برخوردار باشد ارتباطش با ارزش‌ها هم خوب می‌شود و بالعکس.
- در برخی از کشورها مثل ژاپن چهارسال اول را به بچه‌ها نمره نمی‌دهند چراکه می‌خواهند شخصیت بچه را تنظیم کنند، چرا باید یک کشور غیراسلامی این موضوع را رعایت کند و ما نکنیم؟! در برخی کشورها اردوهایی می‌گذارند که در آن کار سخت انجام بدهند ولی در مدارس ما بسیج هم این‌کار را نمی‌کند که یک ارودهای سختی برگزار گند که بچه‌ها با سختی زندگی از نزدیک آشنا بشوند و آن‌را لمس کنند و از راحت‌طلبی بیرون بیایند؛ فقط چسبیده‌ایم به حافظه و می‌خواهیم این حافظه را پر کنیم!
- البته می‌توان به جنبه‌های مثبت ماجرا هم نگاه کرد، مثلاً اینکه هرسال ورودی‌های دانشگاه‌های ما نسبتاً مذهبی‌تر از سال‌های قبل هستند ولی مسأله فرهنگ که در کشور زمین افتاده است انتظار ما را خیلی بالا می‌برد که این امر نیاز به تحول نظام آموزش و پرورش دارد.
برای حل مشکل طلاق باید به سراغ فرهنگ برویم نه قانون
- مجری: آیا نگاه مسئولین و نهادهای فرهنگی ما باید سلبی باشد یا ایجابی؟
- استاد پناهیان: ما بیشتر از آسیب‌های فرهنگی از، «از دست دادن فرصت‌های فرهنگی» لطمه می‌خوریم؛ ما فرصت‌های فرهنگی مختلفی داریم و دین کمک بسیار زیادی به ما می‌کند که بتوانیم به واسطه رشد فرهنگی مشکلات در بخش‌های دیگر را حل کنیم؛ بطور مثال وقتی آمار طلاق افزایش پیدا می‌کند نباید به سراغ قانون برویم بلکه باید به سراغ فرهنگ برویم و ببینیم چه مشکلاتی در فرهنگمان هست و چه اشکالاتی در تربیت دینی‌مان وجود دارد که به اینجا منجر می‌شود؟
- من نشنیده‌ام که تاکنون حوزه‌های علمیه همایش‌های عمیق وسنگین علمی برگزار کنند که ریشه‌های بدحجابی یا بی‌حجابی را مورد بررسی قرار بدهند اما مستقیم می‌خواهیم برویم بالای منبر و موعظه کنیم که «بی‌حجاب نباشید!» و مستقیما می‌خواهیم بگوییم که «طلاق را افزایش ندهید!» درحالی‌که این‌ها برمی‌گردد به زیرساخت‌های فرهنگی که ما به‌صورت ایجابی نرفته‌ایم به دنبال اینکه آنها را درست کنیم.
در حوزه فرهنگ، کارهای ایجابی خوب انجام نداده‌ایم
- با فرهنگ نباید آسیب‌شناسانه برخورد کرد بلکه باید به سراغ این رفت که از اساس یک بنیادی را طراحی کرد. ما در تهران مدرسه علمیه‌ای داریم که در آن به دوستان می‌گویم: باید کوه برویم چراکه من باورم نمی‌شود طلبه‌ای که سختی نکشیده باشد برود بالای منبر و از مواجه با سختی‌ها حرف بزند؛ طلبه اگر سخت کوش نباشد و زندگی‌اش را از راحت‌طلبی جدا نکند نمی‌تواند پس فردا به مردم بگوید که «شهوت‌طلب نباشید» چراکه کلامش موثر نخواهد بود.
- ما باید روی مسائل بنیادین فرهنگی که حرکت‌های آسیب‌زدایانه نیست و حرکت‌های منفعلانه نیست برنامه‌ریزی کنیم. اینکه ما از حوزه، آموزش و پرورش و صداوسیما و نهادهای دیگر گلایه می‌کنیم به این دلیل است که آن کارهای ایجابی را به‌خوبی انجام نداده‌ایم.
سبک زندگی مردم را بانک‌ها، ادارات و قوانین مجلس تنظیم می‌کند/ برخی قوانین غیراسلامی مجلس، به فرهنگ لطمه می‌زند
- مجری: آیا می‌توانیم بگوییم که مسئولین و فعالان فرهنگی ما با واقعیت زندگی مردم فاصله گرفته‌اند و سبک زندگی‌شان با زندگی مردم فرق زیادی دارد؟
- استاد پناهیان: ما در دانش مدیریت فرهنگی و کار فرهنگی ضعیف هستیم و رشته‌های مدیریت فرهنگی در حوزه و دانشگاه‌هایمان وجود ندارد و مدیر فرهنگی‌ای که کار فرهنگی را بشناسد کم داریم. سبک زندگی مردم را بانک‌ها، ادارات و قوانین غیراسلامی مجلس شورای اسلامی تنظیم می‌کند، این‌ها مباحث سیاسی و جناحی و حتی دینی نیست.
- وقتی یک روحانی می‌گوید که من یک قانونی را در امر خانواده از فرانسه و انگلستان الهام گرفتم و آمدم در مجلس شورای اسلامی آن را به تصویب رساندم و به زور شورای نگهبان را متقاعد کردم که این قانون را تصویب کنند! شما دیگر چه انتظاری دارید؟! کارشناسان فرهنگی می‌گویند که این قانون در غرب به خانواده لطمه زده است پس چرا ما این قانون را تصویب کرده‌ایم؟! این قانون پیوست فرهنگی نداشته است. باید ببینیم مجلس شورای اسلامی چقدر در مقوله فرهنگ وظیفه دارد و مسئول است؟
مدیریت فرهنگی را سپرده‌ایم به بچه‌مثبت‌هایی که از کنار کار فرهنگی عبور کرده‌اند!/ گاهی افرادی با نگاه امنیتی و سیاسی می‌خواهند کار فرهنگی کنند
- گاهی اوقات بچه مثبت‌هایی که از کنار کار فرهنگی عبور کرده‌اند را برای مدیریت فرهنگی انتخاب می‌کنیم! و این نتایج فاجعه‌آمیز رخ می‌دهد. حتی گاهی آدم‌هایی با نگاه امنیتی و سیاسی می‌خواهند کار فرهنگی بکنند. رشته‌های مدیریت فرهنگی در سطوح مختلف در حوزه و دانشگاه کجاست؟ البته این رشته‌ها وجود دارد ولی کتابدار تربیت می‌کند! یعنی از قبل از انقلاب یک رشتۀ مدیریت فرهنگی بوده است اما در این حد که یک کتابدار تحویل جامعه بدهیم!
- اینکه مقام معظم رهبری چند سالی است بر کار خودجوش فرهنگی جوانان تاکید می‌ورزند به نظر بنده نشان از نا امیدی ایشان از دستگاه‌های فرهنگی است و گرنه نیاز نیست که ایشان نمونه‌هایی از یک دفترچه یا کلیپ خوب را تقدیر بکنند، بلکه این تقدیر کردن‌ها باید در همایش‌های سالانه فرهنگی، توسط مسئولین انجام شود.
نفوذ فرهنگی، ناشی از بیکاری نهادهای فرهنگی است/ از وزارت ارشاد انتظار اثرگذاری مثبت در حوزه فرهنگ ندارم
- اگر می‌بینید که در جامعۀ ما نفوذی صورت گرفته است ناشی از بیکاری نهادهای فرهنگی ماست؛ وقتی که یک دشتی را هرس نکنید، طبیعتاً علف هرزه در آن رشد می‌کند.
- اگر بنده در این برنامه آموزش و پرورش، حوزه علمیه، دانشگاه‌ها، مجلس شورای اسلامی و غیره را به نوعی مسئول این امر دانستم و انتقاد کردم به این دلیل بود که همه این نهادها در امر فرهنگ مسئول هستند.
- بنده از وزارت فرهنگ و ارشاد انتظار اثرگذاری مثبت در حوزه فرهنگ ندارم چراکه این وزارت از قبل از انقلاب برای بخش خاصی از هنر تاسیس شده است و در هیچ دوره‌ای دغدغه مردمی در آن نبوده است.
ساختارهای اقتصادی، فرهنگ جامعه را تنظیم می‌کنند/ وقتی بانک‌ها این‌قدر سود بر مردم تحمیل می‌کنند، نمی‌توان انتظار ایثار و اخوت از مردم داشت
- ساختارهای اقتصادی ما هستند که فرهنگ جامعه را تنظیم می‌کنند، وقتی بانک‌ها این مقدار سود را بر مردم تحمیل می‌کنند ما دیگر نمی‌توانیم انتظار ایثار و اخوت از مردم داشته باشیم. بنابراین همۀ این عوامل باید دست به دست هم بدهند تا ما بتوانیم یک فرهنگ خوب و پویا داشته باشیم و البته باید برای کشورهای دیگر، الگو هم باشیم.
مطالب مرتبط:
سلام
واقعا که آدم تاسف می خوره که دشمن به راحتی داره همه چیز ما رو ازمون می گیره و در عوض مردم ما سر خودشان را با یکسری شبکه به اسم شبکه های اجتماعی گرم کرده اند و در لاک غفلت فرو رفته اند .داریم به کدام سو با این عجله می رویم معلوم نیست اسمش رو هم گذاشتیم پیشرفت . پیشرفت به کدوم سمت و به چه قیمت خدا می داند و بس ! فرهنگ بازی های کودکانه دسته جمعی که زمین خوردن و بلند شدن ، قهر کردن و آشتی کردن ، اجتماعی بار آمدن را یاد کودکانمان می داد ازبین رفت در عوض بازی های رایانه ای و تبلت ها در دستان معصوم کودکان نشست ؛ فرهنگ شب نشینی و دیدار خانواده ها با هم کمرنگ شده و یا اگر هست همه باز به موبایل و شبکه های اجتماعی ختم می شود ، مادران زمانی برای کودکانشان کتاب داستان می خواندند و در داستان ها نکات مثبت برای فرزندان جا داده می شد اما حالا دست مادران ما گوشی و سرگرمی شبکه های اجتماعی و ....
خدا کند دیرتر از این از خواب غفلت بیدار نشویم