۹۷/۱۱/۰۶
مسجد آیت‌الله بهجت(ره)- گرایش به معنویت؛ فرصت‌ها و تهدیدها
همه می‌توانند از اولیاء خدا باشند؛ خودت را ارزان نفروش!/ توجهِ دل‌ها به آیت‌الله بهجت، از نشانه‌های بیدارشدنِ دل‌هاست / بیداری دل‌ها، یکی از مقدماتِ آمادگی برای ظهور است/ وقتی یاران معنویت زیاد شوند، یاران تقلّبی هم پیدا می‌شوند/ نشانه‌های کالای اصل در بازار معنویت چیست؟
شناسنامه:
علیرضا پناهیان، در مراسمی تحت عنوان «عرفان و بصیرت» که در مسجد آیت‌الله بهجت(ره) در قم برگزار شد، ضمن بیان اینکه امروزه بازار معنویت در جهان پُررونق شده است، گفت: وقتی بازار معنویت رونق پیدا کند جنس تقلّبی هم در این بازار می‌آید، البته معنویت یا ایمانِ تقلبی هم درجات دارد؛ از آنهایی که متوهّم هستند تا آنهایی که متقلّب هستند! در ادامه فرازهایی از این سخنرانی را می‌خوانید:
توجهِ دل‌ها به آیت‌الله بهجت، یکی از نشانه‌های بیدارشدنِ دل‌هاست
- امروزه در جهان «بازار معنویت» پُررونق شده است و فقط در کشور ما نیست که جوان‌ها این‌همه رغبت به امور معنوی نشان می‌دهند. یکی از مصادیق گرایش به معنویات در بین مردم و خصوصاً جوان‌ها، توجه دل‌ها به حضرت آیت‌الله‌العظمی بهجت(ره) است؛ آن‌هم با کمترین خاطراتی که از ایشان منتشر شده است. چون ایشان از آشکارکردن فضائل خودشان، خودداری می‌کردند.
- اینکه مردم خیلی به آقای بهجت(ره) علاقه دارند، نشان می‌دهد که دل‌ها بیدار شده است و یک معادلات دیگری غیر از این معادلات ظاهری، دارد در جهان کار می‌کند. این بیداریِ دل‌ها-که یکی از شاخصه‌هایش، اقبال به آقای بهجت است- نه‌فقط در ایران، بلکه در دیگر کشورهای منطقه و جهان هم وجود دارد.
بیداریِ دل‌ها، یکی از مقدماتِ آمادگی برای ظهور است/ اقبال جوان‌ها به آیت‌الله بهجت را از مقدمات فرج می‌دانم
- یکی از مقدماتِ آمادگی برای ظهور، همین بیداریِ دل‌هاست. فراهم‌شدنِ مقدمات فرج، یعنی اینکه مردم آمادگی داشته باشند تا امامِ دل‌ها و امامت او را بپذیرند. بنده اقبال جوان‌ها به آقای بهجت(ره) را از مقدمات فرج می‌دانم؛ البته معنایش این نیست که بخواهیم زمان مشخص کنیم. اما نکته اینجاست که وقتی مردم این‌طور به آقای بهجت(ره) ارادت می‌ورزند؛ بدون اینکه اطلاعات کامل و دقیقی از ایشان داشته باشند، بلکه با دریافت معنوی خودشان، با ایشان اتّصال قلبی برقرار می‌کنند، معلوم است که اینها با حضرت ولی‌عصر(ع) چگونه خواهند بود و این دل‌ها چه دریافتی از امام‌زمان(ع) خواهند داشت.
- وقتی امام‌زمان(ع) تشریف‌فرما بشوند همۀ دل‌های پاک، به ایشان ایمان پیدا می‌کنند و از ایشان اطاعت می‌کنند بدون اینکه شرح مبسوطی دربارۀ ویژگی‌های حضرت داشته باشند. امام‌صادق(ع) دربارۀ تبلیغ ولایت فرمود: «کُفُّوا عَنِ النَّاسِ وَ لَا تَدْعُوا أَحَداً إِلَى هَذَا الْأَمْر...کُفُّوا عَنِ النَّاسِ وَ لَا یَقُلْ أَحَدُکُمْ أَخِی وَ عَمِّی وَ جَارِی...» (تحف‌العقول/312) دست از مردم بردارید؛ نگویید که این شخص، برادر یا عمو یا همسایۀ من است و باید هدایت بشود. ولایت نسبت به قلبِ آماده، مانند کبوتر است نسبت به لانه‌اش، لذا انکارِ ولایت را نمی‌پذیرد. اما کبوتری که جَلد یک لانه نباشد، بالاخره آنجا باقی نمی‌ماند، یعنی کسی که قلبش آماده نباشد، استدلالِ قوی هم بیاوری، نمی‌پذیرد و رد می‌کند. (...ثُمَّ هُوَ إِلَى أَمْرِکُمْ أَسْرَعُ مِنَ الطَّیْرِ إِلَى وَکْرِه؛ تحف العقول/313)
آن قلب بیداری که حقّانیت آقای بهجت را شناخته، با دیدن امام‌زمان(ع) هم حقانیت ایشان را می‌پذیرد
- کسی که قلبش بیمار نباشد بلکه بیدار باشد، بدون اینکه از شخصیتی مثل آیت‌الله بهجت(ره) کشف و کراماتی ببیند، می‌فهمد که این آقا در مسیرِ حق است. همان قلب بیداری که حقّانیت آقای بهجت(ره) را شناخته و او را دوست دارد-درحالی‌که خاطرات زیادی هم از ایشان نشنیده است- با دیدن امام‌زمان(ع) هم ایشان را قبول می‌کند.
- در روایات فرموده‌اند: قبل از ظهور، ایمان‌تان را تکمیل کنید. (فَیَوْمَئِذٍ لَا یَنْفَعُ نَفْساً إِیمَانُهَا لَمْ تَکُنْ آمَنَتْ مِنْ قَبْلِ قِیَامِهِ بِالسَّیْفِ؛ کمال‌الدین/1/18) یعنی دل را جلا بدهید تا به جایی برسد که همه‌چیز را دریافت کند و متوجه بشود.
همه می‌توانند از اولیاء خدا باشند؛ دچار یأس نشوید!
- همه می‌توانند به همه‌جا برسند و از اولیاء خدا باشند؛ دچار یأس نشوید. منتظر نباش حتماً چشمی یا گوشی باز بشود. تو ارادت بورز، خدمت کن و عشق و محبت داشته باش؛ به نتیجه هم کاری نداشته باش.
- یک کسی به نام «حاج عیسی، در نزد حضرت امام(ره) خدمت می‌کرد (چای می‌آورد). امام(ره) گاهی با گریه، دعا می‌کرد که «خدایا، من را با حاج عیسی محشور کن.» روز قیامت یک‌دفعه دیدی، حاج عیسی هم رفت پیش حضرت امام(ره). چرا؟ اولاً امام(ره) از او راضی است، ثانیاً همان‌طور که امام(ره) در حدّ توانش کارهای خوب انجام داده است، حاج عیسی هم در حدّ توانش کارهای خوب کرده است. لذا هر دوی آنها، بیست می‌گیرند. هیچ‌کس حق ندارد مأیوس بشود و خود را از تمنّای وصال محروم کند.
- ممکن است شما توفیق نماز شب نداشته باشی؛ اما واقعاً ناراحت باشی از اینکه توفیق پیدا نمی‌کنی. خُب، این ناراحتیِ خودت را حفظ کن و ادامه بده. یک‌وقت دیدی با توفیق‌ندادن به نماز شب، تو را به همه‌جا رساندند. اهل دل می‌گویند: بعضی از اولیاء خدا، هم خودشان می‌دانند از اولیاء خدا هستند و هم دیگران. بعضی‌ها خودشان می‌دانند چه خبر است ولی مردم خبر ندارند. بعضی دیگر، خودشان هم نمی‌دانند چه خبر است! مرحوم آیت‌الله شجاعی در کتاب مقالات خود، این را به تفصیل نوشته است.
شاید شما هم از اولیاء خدا باشی، خودت را ارزان نفروش!
- شاید شما هم از اولیاء خدا باشی، خودت را ارزان نفروش. منتظر اتفاق خاصی هم نباش. به قول حضرت امام(ره) کسی نباید دنبال مقامات معنوی و آثار و جلوات و کرامت خاصّی باشد. تو کارِ خودت را انجام بده. شاید بهتر این بوده که خواب و کرامت و... ندیده‌ای، چون اگر می‌دیدی، احتمالاً خراب می‌شدی!
- اصلاً آثار و کرامات را برای چه می‌خواهی؟! خصوصاً اگر کسی زیاد، درِ خانۀ خدا و امام زمان(ع) آمده است، خوشحال‌تر باشد، چون آنها روی تو حساب کرده‌اند و گفته‌اند: «اگر به او کرامت هم نشان ندهیم، او می‌ایستد و نمی‌رود»
- خودت را مأیوس نکن، به همۀ شما لطف دارند. ما می‌توانیم به همه‌جا برسیم، ولی معمولاً باورمان نمی‌شود. در روایت فرموده‌اند: جواب، نزد دعاست. (إِذَا دَعَوْتَ فَظُنَّ أَنَّ حَاجَتَکَ بِالْبَابِ؛ کافی/2/473) وقتی می‌خواهی جواب همان‌جاست. باورنکردنِ این حقیقت، کار ما را خراب می‌کند. چه می‌شود اگر این را باور کنی و بعدش، یک عمر از خدا تشکر کنی؟!
یأس ابلیسی را نابود کن؛ نگو «من که نمی‌توانم مثل آقای بهجت بشوم!»
- یأسِ ابلیسی را نابود کنید؛ نگویید: «همه که مثلِ آقای بهجت(ره) نمی‌شوند!» خیلی‌ها با اصرار و سماجت، یک چیزهایی گرفته‌اند. در پُشت این سماجت و پُررویی، امید و ایمان وجود دارد.
- در کنار مضجع نورانی آقای بهجت(ره) بگویید: «شما هرچه داری از خدا گرفته‌ای؛ به همان خدا بگو که به ما هم بدهد تا ما آرزومندان هم با دعای شما خوبان، به جایی برسیم...» پیشنهاد می‌کنم ثواب گریه و روضۀ خودتان را به آقای بهجت(ره) هدیه کنید و به ایشان بگویید: «ما بیشترین کاری که می‌توانستیم برای‌تان کردیم، شما هم بیشترین کاری که میتوانید برای ما انجام دهید.»
وقتی بازار معنویت رونق پیدا کند جنس تقلّبی هم در این بازار می‌آید
- گرم‌شدنِ بازار معنویت، خوب است اما باید مراقبِ آسیب‌ها یا آفات آن هم باشیم. وقتی بازار معنویت رونق پیدا کند جنس تقلّبی هم در این بازار می‌آید، چون تقاضا بالاست و عرضه اندک! «إِذَا جَاء نَصْرُ اللَّهِ وَالْفَتْحُ وَ رَأَیْتَ النَّاسَ یَدْخُلُونَ فِی دِینِ اللَّهِ أَفْوَاجًا» (نصر/ 1و2) مردم فوج فوج وارد اسلام شدند اما وقتی فاطمۀ زهرا(س) بین در و دیوا ناله می‌زند، آن افواج کجا هستند؟!
- معنویت تقلبی، درجات دارد؛ از آنهایی که متوهّم هستند تا آنهایی که متقلّب هستند. بعضی‌ها در معنویت به جایی نرسیده‌اند، منتها توهّم دارند که به جایی رسیده‌اند. بعضی‌ها وقتی بازار معنویت داغ شد، تلاش می‌کنند؛ خداوند به آنها اجر و پاداشی هم می‌دهد ولی ممکن است همین موجب توهّمِ آنها بشود.
مهم‌ترین دستورالعمل اولیاء خدا این است که از توهّم باز بدارند/ عُجب یک‌نوع توهّم است
- بنده یک‌بار می‌خواستم با آقای بهجت مشورت کنم دربارۀ اینکه «چه کاری را انجام بدهم؟» ایشان فرمودند: «مگر ما کاری می‌توانیم انجام بدهیم؟!» مهم‌ترین دستورالعمل و کارِ اولیاء خدا این است که از توهّم باز بدارند.
- طبق روایات، بعضی وقت‌ها خداوند توفیق عبادت به بنده‌اش نمی‌دهد تا مبادا او را عُجب بگیرد. (وَ لَوْ أُخَلِّی بَیْنَهُ وَ بَیْنَ مَا یُرِیدُ مِنْ عِبَادَتِی لَدَخَلَهُ الْعُجْبُ؛ کافی/2/60) عُجب در واقع یک‌جور توهّم است. در روایت هست: اگر انسان با گناه‌نکردن مغرور بشود، گناه می‌کرد بهتر از آن بود! (أَنَّ الذَّنْبَ خَیْرٌ لِلْمُؤْمِنِ مِنَ الْعُجْبِ...؛ کافی/2/313)
- وقتی فضای انسان معنوی شود ممکن است دچار توهم شود. آدم خیلی راحت دچار عُجب می‌شود. عُجب بدتر از ریا است؛ ما می‌توانیم جلوی ریا را بگیریم، مثلاً می‌توانیم یک‌جایی تنها عبادت کنیم، اما در خلوت هم جلوی عُجب را نمی‌توانیم بگیریم! خدا چه ظرفیتی در آقای بهجت(ره) دید که از همان 14سالگی به ایشان عنایت‌هایی کرد و ایشان از همان دوران، خیلی چیزها را می‌‌دیدند! ممکن است خیلی‌ها با زحمت به جایی برسند ولی ایشان بی‌زحمت رسید؛ اما مغرور و متوهم نشد.
چه کسی احساس خوبِ عبادت پیدا می‌کند؟
- چه کسی احساس خوبِ عبادت پیدا می‌کند؟ کسی که عُجب ندارد! مثلاً آن چاقوکشِ عرق‌خوری که یک شبِ قدر، به مجلس دعا رفته و حتی رویش نمی‌شود سرش را بلند کند، می‌گوید: «خدایا من هیچ‌چیزی ندارم...» اما کسی که یک‌مقدار کارهای خوب انجام داده ولی عُجب دارد، می‌گوید: «خدایا! این‌طور هم نیست که چیزی نباشم، البته خُب کاستی‌هایی هم دارم...!»
- دقت کرده‌اید که در شب آخر ماه مبارک رمضان چه دلشکستگی‌ای پیدا می‌کنیم! چرا مثلاً از پنج شبِ قبل، این حال را پیدا نمی‌کنیم؟ چون توهّم داریم که در این پنج شب یک کاری خواهیم کرد! ولی ای کاش از همان اول ماه رمضان، دل‌شکسته بودیم. ماه رمضان اگر هزار شب هم باشد جز لطف و عنایت خدا هیچ چیزی نداریم. افراد موفق چنین توهمی ندارند و از شب اول مثل شب آخر هستند.
نشانه‌های کالای اصل در بازار معنویت چیست؟/ یکی از نشانه‌هایش، مهربانی به جامانده‌هاست
- چطور باید از این توهّم‌ها پرهیز کنیم؟ چگونه کالای تقلّبی را از کالای اصلی تشخیص بدهیم؟ یکی از نشانه‌هایش، دل‌رحمی و مهربانی به جامانده‌ها و درمانده‌ها است.
- یکی از علما که مدتی شاگرد آقای بهجت(ره) بود، می‌گفت: آقای بهجت(ره) به من فرمودند که در دینداری به مردم سهل بگیرید. اهل معرفت معمولاً به شاگردهایشان می‌گفتند به خانواده‌هایتان سخت نگیرید، تو برو کارِ خودت را انجام بده، از کسی انتظار نداشته باش.
توهّم این است که انسان گمان کند واقعاً ایمان آورده و به جایی رسیده است!
- یکی دیگر از نشانه‌ها یا مشخصه‌های پرهیز از توهم، افتادگی است. توهّم چیست؟ اینکه انسان گمان کند واقعاً ایمان آورده یا خیال کند واقعاً به جایی رسیده است. قرآن در این‌باره می‌فرماید: «الَّذینَ یَزْعُمُونَ أَنَّهُمْ آمَنُوا بِما أُنْزِلَ إِلَیْکَ وَ ما أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِک...» (نساء/60)
- راوی می‌گوید: در مدینه نزد امام هادی(ع) نشسته بودم، ناگهان فرمودند: «إنّا لله و إنّا إلیهِ راجِعون» چهرۀ‌شان درهم شد. فرمودند: پدرم امام جواد(ع) به شهادت رسیدند. گفتم از کجا فهمیدید؟ حضرت فرمودند: افتادگی و تواضعی در خودم دیدم که تا حالا سراغ نداشتم، لذا فهمیدم که پدرم را شهید کرده‌اند و من امام شده‌ام. (قَالَ: رَأَیْتُ أَبَا الْحَسَنِ عَلِیَّ بْنَ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ السَّلَامُ فِی الْیَوْمِ الَّذِی تُوُفِّیَ فِیهِ أَبُو جَعْفَرٍ عَلَیْهِ السَّلَامُ، فَقَالَ: «إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ» مَضى أَبُو جَعْفَرٍ عَلَیْهِ السَّلَامُ». فَقِیلَ لَهُ: و کَیْفَ عَرَفْتَ؟ قَالَ: لِأَنَّهُ تَدَاخَلَنِی ذِلَّةٌ لِلَّهِ لَمْ أَکُنْ أَعْرِفُهَا ؛ کافی/1/381)
کسانی که دچار توهّم نیستند مدام به هیچ بودنِ خود، بیشتر پِی می‌برند
- کسانی که دچار توهّم نیستند مدام به هیچ بودن خودشان بیشتر پِی می‌برند، لذا دیگر توهّمی برایشان باقی نمی‌ماند. حتی اینکه بگویی «آیا من چیزی هستم یا نه؟» این زمینۀ توهّم است. وقتی شما گفتی که «من اصلاً چیزی نیستم» دیگر جایی برای توهّم باقی نمی‌ماند. امام‌رضا(ع) فرمود: عاقل خودش را بدتر از همه می‌دانند و می‌گوید: دیگران عیب‌شان ظاهر است ولی عیب من پنهان است، لذا افتادگی دارد. (لَا یَرَى أَحَداً إِلَّا قَالَ هُوَ خَیْرٌ مِنِّی وَ أَتْقَى...؛ تحف‌العقول/443)
- در اول انقلاب خیلی‌ها انقلابی شده بودند؛ اما خداوند آنهایی را که تقلّبی آمده بودند، به‌مرور بیرون کرد. آقای بهجت(ره) انقلابیِ اصیل بود؛ بدون ادّعا و تظاهر. قبل از پانزده خرداد 42 در گفتگوهای سیاسی‌شان با حضرت امام، مصرّانه معتقد بودند که شاه باید یا به قتل برسد یا از کشور اخراج بشود. خیلی از انقلابیون جهان وابستۀ دعای ایشان بودند؛ ایشان بدون سر و صدا پشت و پناه انقلاب بود اما خیلی از کسانی که سر و صدای زیاد داشتند، در مسیر انقلاب باقی نماندند.
وقتی یاران معنویت زیاد شوند، طبیعتاً یاران تقلبی هم بین آنها پیدا می‌شوند
- ما باید در آخرالزمان از خود و دیگران مراقبت کنیم که دچار خطا و انحراف نشویم. در روایت هست: در آستانۀ ظهور، دوازده بیرقِ مدّعی بلند می‌شود؛ چون بازار گرم است. (وَ لَتُرْفَعَنَّ اثْنَتَا عَشْرَةَ رَایَةً مُشْتَبِهَةً لَا یُدْرَى أَیٌّ مِنْ أَیٍّ؛ کافی/1/336) در همچنین در روایات فرموده‌اند: در فتنه‌های آخرالزمان، منافقین را از شیعیان غربال می‌کنیم، باید هم همین‌طور باشد. (وَ یَصْفُوَ الْإِیمَانُ مِنَ الْکَدَرِ بِارْتِدَادِ کُلِّ مَنْ کَانَتْ طِینَتُهُ خَبِیثَةً مِنَ الشِّیعَةِ الَّذِینَ یُخْشَى عَلَیْهِمُ النِّفَاقُ؛ کمال‌الدین/2/ 356)
- قرآن می‌فرماید: «إِذَا جَاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَ الْفَتْح» (نصر/1) آنچه آقای بهجت(ره) انجام داده است، فتحِ دل‌هاست و این نصرت خداست که یاران معنویت در سراسر جهان زیاد می‌شوند، اما وقتی زیاد بشوند، طبیعتاً یاران تقلبی هم در بین آنها پیدا می‌شوند.
معنویت و عرفان ناب آن است که ولایتش خیلی پررنگ باشد
- معنویت و عرفان ناب آن است که ولایتش خیلی پررنگ باشد. امام رضا(ع) می‌فرماید در آخرالزمان در بین کسانی که مودّت ما اهل‌بیت را دارند بدتر از فتنۀ دجال، فتنه می‌کنند. حضرت مشخصۀ اینها را «دوستی با دشمنان اهل‌بیت(ع) و دشمنی با دوستان اهل‌بیت» معرفی کردند. «إِنَّ مِمَّنْ یَتَّخِذُ مَوَدَّتَنَا أَهْلَ الْبَیْتِ لَمَنْ هُوَ أَشَدُّ لَعْنَةً عَلَى شِیعَتِنَا مِنَ الدَّجَّالِ فَقُلْتُ لَهُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ بِمَا ذَا قَالَ بِمُوَالاةِ أَعْدَائِنَا وَ مُعَادَاةِ أَوْلِیَائِنَا» (وسائل‌الشیعه/16/179)
- شخصیت‌هایی مانند اقای بهجت(ره) بعد از مرگ، دست‌شان-برای رسیدگی و دست‌گیری از ضعفا- بازتر می‌شود و گاهی رسیدگی‌شان برای ما ضعفا بیشتر می‌شود. هریک از آنها در سطح خودشان، مظاهر رحمت واسعۀ الهی هستند. آنها همیشه هستند «الْعُلَمَاءُ بَاقُونَ مَا بَقِیَ الدَّهْر» (تحف‌العقول/ص170) این بزرگان و خوبان آماده‌اند کمک‌مان کنند و ما را تا آخر راه ببرند، اصلاً هم بُخل ندارند.
(الف3-ن2)
