گزیده‌ای از مستندات و احادیث دربارۀ عقیقه
عقیقه چیست؟
عَقیقه، به سنت قربانی کردن بعد از ولادت فرزند، برای حفظ او از بلاها گفته می‌شود. عقیقه در روایات چنان دارای اهمیّت است که برخی آن‌را واجب دانسته‌اند. ولی نظریۀ معروف در بین فقها، استحباب موکد است. بنابر برخی روایات، عقیقه بیمۀ سلامتی است و او را از خطرها و حوادث و فریب‌های شیطان حفظ می‌کند. در کتاب معتبر کافی حدود 50 روایت دربارۀ عقیقه آمده است. عقیقه به قدری اهمیت دارد، که طبق روایات، اگر برای شخصی هنگام تولد عقیقه نشده باشد، مستحب است بعداً پدر او، و اگر بالغ شده، خودش، برای خودش عقیقه کند.
فتوای امام خمینی(ره) درمورد عقیقه
حضرت امام(ره) در مسالۀ نهم از احکام ولادت در کتاب تحریر الوسیله می‌فرمایند: «از مستحبات اکید، عقیقه برای پسر و دختر است و مستحب است که از برای پسر، نر و از برای دختر، ماده عقیقه شود؛ و این که روز هفتم باشد و اگر به جهت عذری یا بدون عذر از آن تأخیر بیفتد، ساقط نمی شود بلکه اگر از او عقیقه نشود تا بالغ شود، خود او از برای خودش عقیقه می نماید. بلکه اگر در زمان حیاتش عقیقه ننماید مستحب است که بعد از فوتش از طرف او عقیقه شود. و باید از یکی از انعام ثلاثه باشد: گوسفند ـ چه میش باشد یا بز ـ و گاو و شتر»
برخی احادیث در مورد عقیقه
اهمیت و وجوب عقیقه
امام صادق(ع): عقیقه واجب است.
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْعَقِیقَةُ وَاجِبَة؛ (کافی،ج6، ص25.)
ابابصیر می‌گوید از امام صادق(ع) در مورد عقیقه پرسیدم که ایا واجب است؟ فرمودند: بله.
عن أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْعَقِیقَةِ أَ وَاجِبَةٌ هِیَ قَالَ نَعَمْ وَاجِبَة؛ (کافی،ج6، ص 25)
امام کاظم(ع): هنگامی که فرزندی برای مردی به دنیا بیاید، عقیقه واجب است.
عَنِ الْعَبْدِ الصَّالِحِ ع قَالَ: الْعَقِیقَةُ وَاجِبَةٌ إِذَا وُلِدَ لِلرَّجُلِ وَلَد (کافی،ج6، ص24)
توضیح مهم: اکثر فقها و همۀ مراجع تقیلد معاصر، مقصود از وجوب عقیقه در روایات را تأکید بر استحباب دانسته‌اند.
آیا عقیقه بر فقیر هم واجب است؟
امام صادق(ع): بر فرد بی‌نیاز لازم است که عقیقه کند، و کسی که نیازمند و فقیر است، اگر می‌تواند، عقیقه کند، و اگر نمی‌تواند، چیزی بر او نیست.
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْعَقِیقَةُ لَازِمَةٌ لِمَنْ کَانَ غَنِیّاً وَ مَنْ کَانَ فَقِیراً إِذَا أَیْسَرَ فَعَلَ فَإِنْ لَمْ یَقْدِرْ عَلَى ذَلِکَ فَلَیْسَ عَلَیْهِ شَیْء (کافی، ج11،ص393)
نمی‌دانم پدرم برایم عقیقه کرده است یا خیر؟
یکی از یاران امام صادق(ع) می‌گوید به حضرت کردم: نمی‌دانم پدرم برای من عقیقه کرده یا نه؟ پس حضرت امر کردند برای خودم عقیقه کنم. و من برای خودم عقیقه کردم، در حالیکه پیرمردی بودم.
عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنِّی وَ اللَّهِ مَا أَدْرِی کَانَ أَبِی عَقَّ عَنِّی أَمْ لَا؟ قَالَ: فَأَمَرَنِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع فَعَقَقْتُ عَنْ نَفْسِی وَ أَنَا شَیْخٌ. (من لا یحضره الفقیه، ج3، ص484)
برای فرزندم عقیقه نکردم، چه کار کنم؟
از امام صادق سؤال شد: اگر کسى برای فرزند خود عقیقه نکرده باشد، تا هنگامى که نوجوانى غیربالغ و یا مردى بالغ شود، تکلیف عقیقه آن فرزند چه خواهد بود؟ حضرت فرمود: هرموقع به نام فرزندش قربانى کند، و یا خود فرزند به نام خودش قربانى کند، جاى عقیقه را خواهد گرفت. سپس حضرت فرمودند: رسول خدا(ص) فرموده: آدمىزاده در گرو عقیقه است، خواه پدر و مادر فرزند خود را از گرو خارج کنند و یا نکنند.
عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ لَمْ یَعُقَّ عَنْ وَلَدِهِ حَتَّى کَبِرَ وَ کَانَ غُلَاماً شَابّاً أَوْ رَجُلًا قَدْ بَلَغَ؟ قَالَ: إِذَا ضُحِّیَ عَنْهُ، أَوْ ضَحَّى الْوَلَدُ عَنْ نَفْسِهِ، فَقَدْ أَجْزَأَتْ عَنْهُ عَقِیقَتُهُ. وَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْمَوْلُودُ مُرْتَهَنٌ بِعَقِیقَتِهِ فَکَّهُ أَبَوَاهُ أَوْ تَرَکَاهُ. (کافی، ج6،ص39)
سلامتی و عقیقه
امام صادق(ع): هر نوزادی در گروی عقیقه اوست.
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کُلُّ مَوْلُودٍ مُرْتَهَنٌ بِالْعَقِیقَة(کافی، ج6،ص24)
امام صادق(ع): هر انسانى در گرو فطریّه(زکات فطره) است و هر مولودى در گرو عقیقه.
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کُلُّ إِنْسَانٍ مُرْتَهَنٌ بِالْفِطْرَةِ وَ کُلُّ مَوْلُودٍ مُرْتَهَنٌ بِالْعَقِیقَة(من لا یحضره الفقیه، ج3، ص484)
امام باقر(ع) به نقل از پدرانشان به نقل از رسول خدا(ص) فرمودند: هر نوزادی در گروی عقیقه اوست، خواه والدین عهدۀ نوزاد را از عقیقه آزاد کنند یا نکنند.
کُلُّ مَوْلُودٍ مُرْتَهَنٌ بِعَقِیقَتِهِ فَکَّهُ وَالِدَاهُ أَوْ تَرَکَاه؛ (دعائم الاسلام، ج2، ص187)
آیا به جای عقیقه، می‌توان به اندازۀ قیمتش صدقه بدهیم؟
محمد بن مسلم می‌گوید: دو فرزند از امام باقر (ع) با هم به دنیا آمدند. حضرت به برادرش زید بن على فرمود تا دو شتر براى عقیقه فرزندانش خریداری کند. چون دوره گرانى و کمیابى بود، زید یک شتر خرید، ولی شتر دیگری برای خرید پیدا نکرد. به حضرت گفت: شتر دیگری برای خرید پیدا نکردم. قیمتش را صدقه بدهید. حضرت فرمود: نه. جستجو کن تا پیدا کنى، چراکه خداوند دوست دارد که خون عقیقه ریخته شود و گوشت آن اطعام گردد.
عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: وُلِدَ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع غُلَامَانِ جَمِیعاً، فَأَمَرَ زَیْدَ بْنَ عَلِیٍّ أَنْ یَشْتَرِیَ لَهُ جَزُورَیْنِ لِلْعَقِیقَةِ وَ کَانَ زَمَنُ غَلَاءٍ، فَاشْتَرَى لَهُ وَاحِدَةً وَ عَسُرَتْ عَلَیْهِ الْأُخْرَى. فَقَالَ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع: قَدْ عَسُرَتْ عَلَیَّ الْأُخْرَى، فَتَصَدَّقْ بِثَمَنِهَا. فَقَالَ: لَا، اُطْلُبْهَا حَتَّى تَقْدِرَ عَلَیْهَا، فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یُحِبُّ إِهْرَاقَ الدِّمَاءِ وَ إِطْعَامَ الطَّعَامِ.(کافی، ج6، ص25)
هنگام عقیقه چه دعایی بخوانیم؟
امام صادق(ع)-بر اساس دعای رسول خدا(ص) هنگام عقیقۀ امام حسن(ع)، فرمودند: در موقع قربانى کردن عقیقه مىگوئى: «به‌نام خدا و به‌یارى خدا. بارخدایا! این قربانى جانفداى فلانى است. گوشت این عقیقه در برابر گوشت او، خون این عقیقه در برابر خون او، و استخوانش در برابر استخوان او. بارخدایا! این نوزاد را در برابر آل محمد، سپر بلا قرار ده»
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: تَقُولُ عَلَى الْعَقِیقَةِ إِذَا عَقَقْتَ- بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ اللَّهُمَّ عَقِیقَةٌ عَنْ فُلَانٍ لَحْمُهَا بِلَحْمِهِ وَ دَمُهَا بِدَمِهِ وَ عَظْمُهَا بِعَظْمِهِ اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ وِقَاءً لآِلِ مُحَمَّدٍ ص.(کافی، ج6، ص30)
دعای عقیقه رسول خدا(ص) برای امام حسن(ع)
امام صادق(ع): رسول خدا با دست خودشان برای حسن(ع) عقیقه کردند و فرمودند: « به‌نام خدا این قربانى جانفداى حسن(ع) است. بارخدایا! استخوان این عقیقه در برابر استخوان او. گوشت این عقیقه در برابر گوشت او، خون این عقیقه در برابر خون او، و موی این عقیقه در برابر موی او. بارخدایا! این قربانی را سپر محمد و آلش قرار ده»
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: عَقَّ رَسُولُ اللَّهِ ص عَنِ الْحَسَنِ ع بِیَدِهِ وَ قَال: «بِسْمِ اللَّهِ عَقِیقَةٌ عَنِ الْحَسَنِ وَ قَالَ اللَّهُمَّ عَظْمُهَا بِعَظْمِهِ وَ لَحْمُهَا بِلَحْمِهِ وَ دَمُهَا بِدَمِهِ وَ شَعْرُهَا بِشَعْرِهِ اللَّهُمَّ اجْعَلْهَا وِقَاءً لِمُحَمَّدٍ وَ آلِهِ.» (کافی، ج6، ص33)
ارسال نظر
لطفا قبل از ارسال نظر اینجا را مطالعه کنید