فایل پی‌دی‌اف | جزوه پاسخ های کمتر شنیده شده درباره "بیماری و دعا"
پاسخ به ۱۰سوال فراگیر در خصوص گرفتاری و بلا و راه های مواجهه با آن با استفاده از احادیث اهل بیت(ع) | کاری از گروه پژوهش مؤسسۀ بیان معنوی
دریافت نسخه مناسب مطالعه در تلفن همراه
سوالات:
- از کجا بفهمیم گرفتاری و بلایی که گرفتارش هستیم، طول می‌کشد، یا زود تمام می‌شود؟
- کدام بلاها زود تمام می‌شوند، و کدام بلاها به درازا می‌کشند؟
- چرا افراد سالم باید به اندازۀ بیماران بدحال دعا کنند؟
- چرا گاهی اوقات، هیچ درمانی فایده ندارد؟
- کدام بلاها با «دعا» برطرف می‌شوند؟ و کدام بلاها حتی با «دعا» هم برطرف نمی‌شوند؟
- مقدرات الهی تا چه حد قطعی هستند؟
- برای استجابت، چقدر باید دعا کرد؟
- چه ترفند مهم و ویژه‌ای برای استجابت دعا وجود دارد؟
پاسخ‌های کمتر شنیده شده در مورد بیماری و استجابت دعا
از کجا بفهمیم گرفتاری و بلایی که گرفتارش هستیم، طول می‌کشد، یا زود تمام می‌شود؟
در کتاب معتبر کافی آمده است که روزی امام صادق (ع) خطاب به اصحابش فرمود: آیا [هنگامی که گرفتار بلا می‌شوید] طولانى بودن بلا را از کوتاه بودن آن تشخیص می‌دهید؟ عرض کردیم: خیر. فرمود: هرگاه در بلا و گرفتارى، به یکى از شما، دعا کردن الهام شد[و توفیق دعا پیدا کردید]، بدانید که بلا کوتاه است [و به زودى رفع مىشود].
عن هِشام بنِ سالِمٍ: قالَ أبو عَبدِ اللَّهِ (ع): هَل تَعرِفونَ طولَ البَلاءِ مِن قِصَرِهِ؟ قُلنا: لا، قالَ: إذا الْهِمَ أحَدُکُمُ الدُّعاءَ عِندَ البَلاءِ فاعْلَموا أنَّ البَلاءَ قَصیر
کافی، ج2، ص470
کدام بلاها زود تمام می‌شوند، و کدام بلاها به درازا می‌کشند؟
امام کاظم(ع) فرمودند: هیچ بلایى نیست که بندۀ مؤمنى بدان گرفتار شود و خداوند عزیز و بلندمرتبه به او توفیق دعا کردن بدهد، مگر این که آن بلا، «به زودى(!)» برطرف شود، و هیچ بلایى نیست که بندهاى مؤمن بدان گرفتار آید و دعا نکند، مگر این که آن بلا «به درازا(!)» کشد. پس هرگاه بلا فرود آمد، بر شما باد به «دعا و تضرّع و التماس» به درگاه خداوند عزیز و بلندمرتبه.
قَالَ أَبُو الْحَسَنِ مُوسَى ع: ما مِن بَلاءٍ یَنزِلُ عَلى عَبدٍ مُؤمِنٍ فَیُلهِمُهُ اللّهُ عز و جل الدُّعاءَ، إلّا کانَ کَشفُ ذلِکَ البَلاءِ وَشیکا، و ما مِن بَلاءٍ یَنزِلُ عَلى عَبدٍ مُؤمِنٍ فَیُمسِکُ عَنِ الدُّعاءِ إلّا کانَ ذلِکَ البَلاءُ طَویلًا؛ فَإذا نَزَلَ البَلاءُ فَعَلَیکُم بِالدُّعاءِ وَ التَّضَرُّعِ إِلَى اللّهِ عز و جل.
کافی، ج2، ص471
چرا افراد سالم باید به اندازۀ بیماران بدحال دعا کنند؟
می‌دانسیتد که دعا فقط برای رفع بلا نیست، بلکه دعا جلوی بلاهای نیامده را هم می‌گیرد! بنابراین افراد سالم، احتیاج‌شان به دعا کمتر از افراد مبتلا و بیمار نیست! زیرا هیچ‌کس از فردای خود خبر ندارد.
امیرالمؤمنین على(ع) می‌فرماید: امواج بلا را با دعا پس بزنید. [زیرا] بلادیدهاى که بلا جانش را به لب رسانده است، نیازش به دعا بیشتر از کسی نیست که فعلاً در عافیت است، ولی از بلا در امان نیست.
ادفَعُوا أمواجَ البَلاءِ بِالدُّعاءِ، ما المُبتَلَى الَّذی استَدَرَّ بِهِ البَلاءُ، بِأحوَجَ إلَى الدُّعاءِ مِنَ المُعافَى الَّذی لا یَأمَنُ البَلاء
دعوات راوندی، ص21
همچنین امام صادق(ع) از پدرانشان نقل کردند که حضرت علی(ع) همیشه می‌فرمود: کسی که گرفتار بلا شده، حتی اگر بلایش بزرگ باشد، نیازش به دعا بیشتر نیست از کسی که در عافیت است، و طبعاً از بلا در امان نیست. زیرا هیچ کس از فردای خودش خبر ندارد.
عَنِ الصَّادِقِ ع: إِنَّ عَلِیّاً ع کَانَ یَقُولُ مَا مِنْ أَحَدٍ ابْتُلِیَ وَ إِنْ عَظُمَتْ بَلْوَاهُ بِأَحَقَّ بِالدُّعَاءِ مِنَ الْمُعَافَى الَّذِی لَا یَأْمَنُ الْبَلَاءَ.
امالی صدوق،ص265
چرا گاهی اوقات، هیچ درمانی فایده ندارد؟
وقتی خداوند برای ما یک دورۀ طولانی بیماری سخت و یا مرگ را «مقدّر» کرده باشد، روش‌های معمول پیشگیری و درمان، دیگر جواب نمی‌دهند. هرچند شرعاً موظفیم به دستورات پزشکی عمل کنیم، زیرا ما از مقدّرات خبر نداریم. در چنین شرایطی که هیچکدام از روش‌های معمول برای رفع بیماری یا جلوگیری از مرگ مقدّر شده اثر ندارد، فقط «دعا» است که می‌تواند مقدّرات انسان را عوض کند.
پیامبر خدا(ص) فرمود: قضای الهی را چیزى جز دعا بر نمىگرداند.
قَالَ النَّبِیُّ ص: لا یَرُدُّ القَضاءَ إلَّا الدُّعاء
مکارم الأخلاق، ج2، ص7
کدام بلاها با «دعا» برطرف می‌شوند؟ و کدام بلاها حتی با «دعا» هم برطرف نمی‌شوند؟
برخی بلاها توسط خداوند به صورت حتمی برای ما نوشته شده است، از این بلاها با روش‌های طبیعی نمی‌شود در امان بود، اما با دعا کردن می‌توان این مقدرات الهی را به کلی تغییر داد. ولی برخی بلاها پس از مقدر شدن، اصطلاحاً توسط خداوند «امضا» هم شده‌اند، اینها حتی با دعا هم برطرف نمی‌شوند. از آنجایی که ما نمی‌دانیم بلایی که گرفتارش هستیم، جزو آن دسته از مقدرات الهی است که فقط با دعا تغییر می‌کند، یا از آن دسته از مقدراتی است که به هیچ وجه تغییر نمی‌کند، هیچگاه نباید دعا را ترک کنیم. در عین حال اگر برای رفع یک بلا در حد توان و از صمیم دل، دعا کردیم، اما آن بلا برطرف نشد، معلوم می‌شود این بلا از نوع دوم بوده است.
در همین زمینه، امام کاظم(ع) فرمودند: بر شما باد به دعا، چرا که دعا به درگاه خدا، و خواستن از خدا، بلایی را که مقّدر و قطعی شده، و به جز «امضای آن نمانده»، برمی‌گرداند. پس هنگامی که خدا خوانده شود و از او درخواست شود، خدا به یکباره بلاء را برمی‌گرداند.
أَبُو الْحَسَنِ مُوسَى ع: عَلَیْکُمْ بِالدُّعَاءِ فَإِنَّ الدُّعَاءَ لِلَّهِ وَ الطَّلَبَ إِلَى اللَّهِ یَرُدُّ الْبَلَاءَ وَ قَدْ قُدِّرَ وَ قُضِیَ وَ لَمْ یَبْقَ إِلَّا إِمْضَاؤُهُ- فَإِذَا دُعِیَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ سُئِلَ، صَرَفَ الْبَلَاءَ صَرْفَةً.
کافی، ج2، ص470
مقدرات الهی تا چه حد قطعی هستند؟
وقتی قرآن در مورد مقدرات عالم صحبت می‌کند، از دو کتاب اسم می‌برد. محتوای هر دو کتاب را خدا تعیین می‌کند. در این دو کتاب، مقدرات و سرنوشت انسان‌ها نوشته شده است؛ مقدراتی مانند اینکه هر کسی چه موقعی به دنیا می‌آید، چه موقعی ازدواج می‌کند، چه موقعی دچار یک مریضی سخت می‌شود و یا چه موقعی می‌میرد. یکی از این کتاب‌ها را کتاب «محو و اثبات» و دیگری را «ام الکتاب» یا «لوح محفوظ» می‌گویند. مقدراتی که خداوند در کتاب «محو و اثبات» آورده باشد، حتمی است یعنی با علل و اسباب معمولی تغییری نمی‌کند، ولی ممکن است خداوند خودش آن را به دلایلی مثل دعا تغییر دهد. ولی اگر سرنوشتی در لوح محفوظ نوشته شده باشد، به معنای این است که خداوند این سرونوشت را قطعی کرده و دیگر به هیج عنوان آن را تغییر نخواهد داد.
در همین زمینه، کسی از امام صادق(ع) سوال کرد: معنای این آیۀ قرآن چیست که می‌فرماید: «خداوند آنچه را بخواهد محو یا اثبات می‌کند، و «امّ الکتاب» نزد اوست!»؟ امام در پاسخ فرمودند: آن کتابِ [نخست]، نوشتهاى است که خداوند در آن، هرچه را خواهد محو کرده یا نگه مىدارد. از جملۀ مواردی که [خداوند به واسطۀ آن، سرنوشت انسان‌ها را در این کتاب] کم و زیاد می‌کند، همین است که «دعا سرنوشت را تغییر می‌دهد». و بر آن دعا نوشته شده است: این دعایى است که با آن سرنوشت تغییر می‌کند. اما وقتی سرنوشت در کتاب اصلى نگاشته شود، دیگر دعا در آن هیچ تأثیرى ندارد.
عن الإمام الصادق علیه السلام، قال: سُئِلَ عَن قَولِ اللّهِ: «یَمْحُوا اللَّهُ ما یَشاءُ وَ یُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْکِتابِ»، قالَ: إنَّ ذلِکَ الکِتابَ کِتابٌ یَمحُو اللّهُ فیهِ ما یَشاءُ و یُثبِتُ، فَمِن ذلِکَ الَّذی یَرُدُّ الدُّعاءُ القضاءَ، و ذلِکَ الدُّعاءُ مَکتوبٌ عَلَیهِ: الَّذی یُرَدُّ بِهِ القَضاءُ، حَتّى إذا صارَ إلى امِّ الکِتابِ لَم یُغنِ الدُّعاءُ فیهِ شَیئا.
تفسیر عیاشی، ج2، ص220
برای استجابت، چقدر باید دعا کرد؟
برخی از بلاها ممکن است با دعای مختصری رفع شود، اما برخی بلاها برای برطرف شدن نیازمند دعای زیاد است. حضرت آیت الله بهجت(ره)، گاهی اوقات که از ایشان در مورد علت برطرف نشدن برخی مشکلات با وجود دعا سوال می‌شد، می‌فرمودند هنوز ظرف دعایش پر نشده. یعنی هنوز به اندازۀ کافی دعا نشده است.
امام صادق (ع) نیز بر فراوانی دعا تاکید می‌فرمودند و می‌گفتند: «بسیار» دعا کن؛ زیرا دعا کلید هر رحمتى است و مایۀ روا شدن هر حاجتى است[که قابل روا شدن باشد]، و آنچه نزد خداست جز با دعا به دست نمىآید. هیچ درى نیست که «بسیار کوبیده» شود، مگر آن که به زودى به روى کوبندۀ در باز گردد.
فأکثِرْ مِن الدُّعاءِ، فإنّهُ مفتاحُ کلِّ رحمةٍ، ونجاحُ کلِّ حاجةٍ، ولا یُنالُ ما عِندَ اللَّهِ إلّا بالدُّعاءِ، ولیسَ بابٌ یَکثُرُ قَرعُهُ إلّایُوشِکُ أنْ یُفتَحَ لِصاحِبِهِ.
کافی، ج2، ص 470
رسول خدا(ص) در مورد چه قانونی، «ان شاء الله» نگفتند؟
رسول خدا(ص) هر مطلبی می‌خواستند بفرمایند، اراده و خواست الهی را از آن استثناء می‌کردند، یعنی می‌گفتند «اگر خدا بخواهد.» اما امام باقر(ع) به زراره فرمودند که رسول خدا در یک مورد ان‌شاءالله نمی‌گفتند. و آن این قاعده بود که «دعا قضا را- گرچه محکم شده باشد- بر مىگرداند.» البته همانطور که گفتیم، منظور سرنوشتی است که توسط خدا امضای نهایی نشده باشد.
عن زُرارَة عَن أبی جَعفَرٍ (ع) ، قال: قالَ لی: ألا أدُلُّکَ عَلى شَیءٍ لَم یَستَثنِ فیهِ رَسولُ اللّهِ ص؟ قُلتُ: بَلى. قالَ: الدُّعاءُ، یَرُدُّ القَضاءَ و قَد اُبرِمَ إبراماً.
کافی، ج2، ص470
چگونه می‌توان سرنوشتی که برای اجرا به ملائکه ابلاغ شده است، را متوقف کرد؟
مقدرات و سرنوشت انسان‌ها، وقتی که زمانش برسد، برای اجرا توسط خداوند به ملائکه ابلاغ می‌شود. مثلاً خداوند به حضرت عزرائیل دستور می‌دهد: فلان موقع جان فلانی را بگیر. امام صادق(ع) می‌فرماید، حتی وقتی مقدرات انسان برای اجرا از آسمان به زمین نازل شده باشد، دعا می‌تواند اجرای آن را متوقف کند.
امام صادق(ع): إنَّ الدُّعاءَ یَرُدُّ القَضاءَ و قَد نَزَلَ مِنَ السَّماءِ و قَد ابرِمَ إبراما
کافی، ج2، ص469
چه ترفند مهم و ویژه‌ای برای استجابت دعا وجود دارد؟
امام صادق(ع) می‌فرماید: دعاى مسلمان براى برادرش در غیاب او، به دعاکننده روزى مىرساند و بلا را از او بر مىگرداند و فرشتگان الهی به او مىگویند: «دو برابر آنچه براى برادرت خواستى، براى تو است»
دُعَاءُ الْمُسْلِمِ لِأَخِیهِ بِظَهْرِ الْغَیْبِ یَسُوقُ إِلَى الدَّاعِی الرِّزْقَ وَ یَصْرِفُ عَنْهُ الْبَلَاءَ وَ تَقُولُ لَهُ الْمَلَائِکَةُ لَکَ مِثْلَاهُ.
ثواب الاعمال شیخ صدوق، ص153
حضرت آیت الله بهجت(ره) می‌فرمودند: اگر بی‌تفاوت باشیم و برای رفع گرفتاری‌ها و بلاهایی که اهل ایمان بدان مبتلا هستند دعا نکنیم، آن بلاها به ما هم نزدیک خواهد بود. (در محضر بهجت، ج۱، ص۹۷، نکته139) چه قدر رحمت خداوند شامل کسانی است که بی‌تفاوت نباشند و برای رفع این همه ابتلائات و بلاهایی که برای مسلمانان و بر اهل ایمان وارد می‌شود، گریه و تضرع و ابتهال کنند! خداوند می فرماید: «فَلَوْ لا إِذْ جاءَهُمْ بَأْسُنا تَضَرَّعُوا» در محضر بهجت، ج1، ص187، نکته278
بهترین دعا الهم عجل لولیک الفرج بحق حضرت زینب سلام الله علیها