ولایت مدار بودن سخت است و نیاز به تمرین دارد / تمرین ولایت مداری، با پدر و مادرداری

زمان: محرم 90
مکان: مهدیه تهران
انعکاس در: فارس
پی دی اف: A5 | A4
اینفوگرافیک: پیشنهاد دهید
صوت: دانلود | بشنوید
کلیپ صوتی: پیشنهاد دهید

حجت الاسلام علیرضا پناهیان در دهۀ اول محرم، در مهدیه تهران با موضوع «نهال ولایت در نهاد خانواده» به ایراد سخنرانی پرداختند. گزیده‌ای از ششمین جلسۀ این سخنرانی در ادامه می‌آید:

ولایت‌مدار بودن بسیار سخت و پیچیده ‌است/ بی‌صبری موسی(ع) در امتحان ولایتمداری خضر(ع)

اگر در محیط خانواده و تحت ولایت پدر و مادر، خوب تمرین نکرده باشیم، معلوم نیست بتوانیم از امر ولیِ خدا اطاعت کنیم. نباید تصور کنیم که اطاعت از امام زمان(ع)، کار ساده‌ای خواهد بود. ممکن است امام زمان(ع)، دستوراتی به ما بدهد که درک آنها و تحمل آن دستورات و تبعیت از آنها برای ما خیلی سخت باشد. در داستان حضرت موسی(ع) و خضر(ع) می‌بینیم که وقتی ایشان قرار شد از حضرت خضر(ع) تبعیت کند، خضر به او گفت؛ «تو نمی‌توانی صبر کنی و پا به پای من بیایی؛ قالَ إِنَّکَ لَنْ تَسْتَطیعَ مَعِیَ صَبْراً»(کهف/67) و در ادامۀ داستان نیز همین شد. خضر(ع) به موسی(ع) گفت: «اگر در رفتار من چیزی دیدی و پذیرش آن برای تو سخت بود، سؤال نکن؛ قالَ فَإِنِ اتَّبَعْتَنی‏ فَلا تَسْئَلْنی‏ عَنْ شَیْ‏ءٍ حَتَّى أُحْدِثَ لَکَ مِنْهُ ذِکْراً»(کهف/70) اما حضرت موسی با آن عظمت، نتوانست صبر کند و سؤالی نپرسد... حالا به این موضوع فکر کنید که نه ما از حضرت موسی(ع) بالاتر هستیم و نه حضرت خضر(ع) از امام زمان(ع) ما بالاتر است. پس کار ما در تبعیت از امام زمان(ع)، بسیار دشوار خواهد بود.
آن روزی که درب خانۀ امیرالمؤمنین(ع) را آتش زدند، یاران حضرت 4-5 نفر بیشتر نبودند. در این میان، یکی از همین تعداد کمِ یارانِ علی(ع)، شمشیر کشید و به دفاع از علی(ع) برخاست، اما حضرت دستوری برای او صادر نکرده بود.(إِنَّ الزُّبَیْرَ اخْتَرَطَ سَیْفَهُ یَوْمَ قُبِضَ النَّبِیُّ...؛ تفسیر عیاشی/1/371) این شخص، «زبیر» بود که در این میدان حساس، نتوانست ولایت‌مداری خود را درست به‌جای آورد و در این امتحان مردود شد. یاران ولایت‌مدار حضرت، آمادۀ جان‌فشانی بودند و نگاهشان به حضرت بود تا اگر اشاره کنند، آنها وظیفۀ خود را انجام دهند. اما چون حضرت دستوری صادر نکرد، ایستادند و اقدامی نکردند.
جالب اینجاست که همین چند نفری هم که در امتحان ولایت‌مداری قبول شدند، نمرات مختلفی داشتند. یکی از آنها که از اصحاب بزرگوار حضرت نیز بود، یک لحظه به دلش خطور کرد که چرا حضرت در چنین وضعیتی، هیچ اقدامی نمی‌کند؟! اما یکی دیگر از آنها (مقداد) حتی یک لحظه نیز به امامش شک نکرد. (امام باقر(ع): إِنْ أَرَدْتَ الَّذِی لَمْ یَشُکَّ وَ لَمْ یَدْخُلْهُ شَیْ‏ءٌ فَالْمِقْدَاد؛ اختصاص مفید/10) نقل شده است که مقداد در آن لحظات، دست به قبضۀ شمشیر داشت و چشمش دائماً به علی(ع) بود تا اگر حضرت اشاره کنند، اقدام نماید.(امام صادق(ع): لَمْ یَزَلْ قَائِماً قَابِضاً عَلَى قَائِمِ السَّیْفِ عَیْنَاهُ فِی عَیْنَیْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع یَنْتَظِرُ مَتَى یَأْمُرُهُ فَیَمْضِی‏؛ اختصاص مفید/9) او کسی بود که با نمرۀ 20 در این امتحان قبول شد.

تمرین ولایت‌مداری، با پدر و مادرداری

ولایت‌مدار بودن بسیار سخت و پیچیده است؛ هر کسی از عهدۀ آن بر نمی‌آید و نیاز به تمرین مداوم دارد. تمرین ولایت‌مداری هم در محیط خانواده است و البته موفق بودن در این تمرین نیز چندان آسان نیست.
اگر ما نتوانیم پدر و مادر خود را تحمل کنیم و نتوانیم به آنها درست احترام بگذاریم، ولیّ خدا را هم نخواهیم توانست تحمل کنیم. ممکن است سؤال شود که ولیِ خدا با پدر و مادر فرق می‌کند، او رفتارش خوب و کاملاً درست و حساب شده است، اما پدر و مادرهای ما ممکن است رفتار خوبی نداشته باشند و ایرادهای زیادی در رفتار و گفتارشان وجود داشته باشد. در پاسخ به این سؤال باید گفت: درست است که رفتار پدر و مادرها ممکن است درست نباشد، اما این پدر و مادر را خداوند برای ما انتخاب کرده است و خداوند دقیقاً آنها را با همین ویژگی‌های رفتاری خاصی که دارند، برای ما درنظر گرفته است تا با تعامل با آنها و احترام به آنها تحت هر شرایطی، بتوانیم رشد کنیم. مثلاً ممکن است پدرِ ما بداخلاق باشد و رفتار تندی با ما داشته باشد. در این صورت باید یادمان باشد که این پدر بداخلاق را خداوند برای ما انتخاب کرده است تا ما در مقابل رفتار تند او قرار بگیریم و با صبر و تحمل و احترام به او، رشد کنیم.
درست است که بین پدر و مادر و امام زمان(ع) تفاوت بسیار است، اما باید به این نکته توجه کرد که همان خدایی که اطاعت از امام زمان را واجب کرده است، اطاعت از پدر و مادر را هم واجب کرده است. خدا که می‌داند ما چه پدر و مادری داریم و خود ما را هم بهتر از خودمان می‌شناسد و می‌داند که روح ما برای رشد، چه نیازهایی دارد و چه بُعدی از ابعاد روحی ما نیاز به تمرین دارد. لذا خداوند این پدر و مادر را برای ما انتخاب کرده است تا روح ما به خوبی رشد کند.
خداوند می‌داند که روح ما از چه جنبه‌هایی نیاز به رشد دارد، لذا پدر و مادری به ما داده است که با نیاز ما متناسب باشد و تعامل درست با آنها باعث رشد روحی ما شود. پس اگر پدر و مادری بداخلاق، حساس، ایرادگیر و ... داریم هر کدام از این ویژگی‌ها بر اساس حساب دقیق خداوند است.
از امام صادق (ع) در مورد معنای این آیۀ قرآن سؤال می‌کنند: آن جا که خداوند در مورد نیکی به پدر و مادر می‌فرماید: «إِمَّا یَبْلُغَنَّ عِنْدَکَ الْکِبَرَ أَحَدُهُما أَوْ کِلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما؛ و اگر پدر یا مادر و یا هر دو، در کنارت به پیرى برسند، به آنان «اف» مگو و آنان را از خود مران»(سورۀ اسراء/23) حضرت در پاسخ می فرماید: یعنى اگر پدر و مادرت (به علت پیرى و کم حوصله شدن پر توقع شدند و با بهانه‏هاى بى‏مورد) تو را به ملال آوردند، حتى با گفتن «اف» اظهار ملامت مکن و اگر تو را مورد ضرب و کتک قرار دادند، با تندى و خشونت پرخاش مکن. و آن جا که مى‏گوید: «با کرامت و ادب به آنان پاسخ بده» یعنى اگر تو را کتک زدند یا به تو سیلى زدند، بگو: خدایتان بیامرزد و از خطایتان درگذرد. این همان پاسخ کریمانه و محترمانه‏اى است که خدا از شما انتظار دارد. و آنجا که مى‏گوید: « وَ اخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ ؛ و از روى مهر، بال و پرت را بر خاک راهشان بگستر». یعنى: به آنان خیره نگاه مکن جز از روى مهر و شفقت، و صدایت را فراتر از صداى آنان بلند مکن و نه دستت را فراتر از دست آنان. و پیشاپیش آنان حرکت مکن. «عَنْ أَبِی وَلَّادٍ الْحَنَّاطِ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع ... إِنْ أَضْجَرَاکَ فَلَا تَقُلْ لَهُمَا أُفٍّ وَ لَا تَنْهَرْهُمَا إِنْ ضَرَبَاکَ قَالَ وَ قُلْ لَهُما قَوْلًا کَرِیماً قَالَ إِنْ ضَرَبَاکَ فَقُلْ لَهُمَا غَفَرَ اللَّهُ لَکُمَا فَذَلِکَ مِنْکَ قَوْلٌ کَرِیمٌ قَالَ وَ اخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ قَالَ لَا تَمْلَأْ عَیْنَیْکَ مِنَ النَّظَرِ إِلَیْهِمَا إِلَّا بِرَحْمَةٍ وَ رِقَّةٍ وَ لَا تَرْفَعْ صَوْتَکَ فَوْقَ أَصْوَاتِهِمَا وَ لَا یَدَکَ فَوْقَ أَیْدِیهِمَا وَ لَا تَقَدَّمْ قُدَّامَهُمَ» (کافی/2/158)