پناهیان: مهم‌ترین مسئولیت انسانی و دینی ما چیست؟/ اینها را از کودکی باید به بچه ها یاد داد!/ چگونه سرباز بی‌جیره و مواجب ظالمان نشویم؟

ما سه نوع مسئولیت انسانی و دینی داریم. دوتا از این مسئولیت‌ها را همه می‌شناسند و از آنها حرف می‌زنند. مسئولیت‌های فردی و مسئولیت‌های اجتماعی. اما ما مسئولیت‌های سیاسی هم داریم. مسئولیت سیاسی ما با مسئولیت اجتماعی ما تفاوت دارد.

مسئولیت‌های اجتماعی نقش ما را در ارتباط با اطرافیان‌مان تنظیم می‌کند؛ که به آنها رسیدگی کنیم و در زندگی به همدیگر کمک کنیم. اما مسئولیت سیاسی ما، حکم می‌کند ببینیم کلیت جامعه به کجا می‌رود؟ چه خطراتی جامعه را تهدید می‌کند؟ چه کسانی جامعه را اداره می‌کنند؟ و چگونه؟ آیا شایستگی دارند یا خیر؟

مسئولیت اجتماعی مثل صدقه دادن؛

مسئولیت سیاسی مثل ریشۀ فقر را کندن.

مسئولیت اجتماعی مثل عیادت از مریض‌ها؛

مسئولیت سیاسی مثل تلاش برای بنیان‌گذاری حاکمیتی که در آن این‌قدر آرامش و رفاه باشد که کمتر کسی مریض بشود.

خب کدام مهم‌تر و ارزشمندتر است؟

معلوم است؛ مسئولیت سیاسی.

طبیعی است چیزی که ارزشمندتر است، سخت‌تر و پیچیده تر هم هست.

این چیزها را باید از کودکی به بچه ها یاد داد، تا هیچ‌وقت کسی در عرصۀ سیاسی بی‌تفاوت نباشد و یک مشت قدرت‌طلب نتوانند او را فریب دهند.

با این تفاصیل، چطور دین می‌تواند به سیاست اهمیت ندهد؟

اگر آدم در آخور فردیّت فرو رود و فوقش تنها نسبت به اطرافیانش وظائفش را انجام دهد، ولی در اندیشۀ مسائل کلان جامعه و معادلات قدرت نباشد، خود را بردۀ ابرقدرت‌ها و سلطه‌طلب‌ها قرار خواهد داد. آن‌وقت همین فردی که به قدرت کاری ندارد، ممکن است سرباز بی‌جیره و مواجب طواغیت قرار بگیرد و تمام هستی خود را در راه خدمت به ظالمان از دست بدهد.

اسلام می‌خواهد انسان به رشدی برسد که اولاً مسئولیت‌های سیاسی خود را بفهمد و مسائل کلان قدرت را درک کند و ثانیاً نسبت به مسائل کلان جامعه حساس باشد و اهل اقدام برای نجات جامعه‌اش باشد.

البته مسائل کلان قدرت برای بسیاری از افراد قابل درک نیست. سهل‌اندیشی و سطحی‌نگری، ساده‌انگاری و خوش‌بینی‌های افراطی در عرصۀ سیاسی، یا ناشی از «عدم درک معادلات کلان قدرت» است، یا ناشی از نهایت «خودپرستی و ضعف دیانت». امروز اگر آدم خودخواه و دین‌گریز نباشد، فرصت‌طلبی‌های دشمنان بشریت را به وضوح می‌بیند. عرصۀ سیاست مورد علاقۀ شدید قدرت طلب‌های فاسد است و به همین دلیل از هر ابزار پیچیده‌ای برای قدرت یافتن یا نفوذ در قدرت استفاده می‌کنند. در چنین وضعیتی نباید به همه چیز خوش‌بینانه نگاه کرد. این خوش بینی افراطی لااقل حماقت است و الا یک نوع بیماری روحی است.

خداوند قهار افرادی را که نسبت به مسائل کلان سیاسی جامعه خود بی‌تفاوتند در دنیا ذلیل و در آخرت عذاب خواهد کرد. هرچند ممکن است این آدم‌ها به‌ظاهر آدم‌های خوبی باشند، ولی چون بی‌تفاوتی آنها طبیعتاً موجب قدرت گرفتن اشخاص قدرت‌طلب و سلطه‌جو می‌شود، خدا آنها را در تمام ظلم‌های طواغیت شریک می‌داند.

(از میان دست نوشته‌های استاد پناهیان)