چگونه بهتر قرآن بخوانیم؟ - جلسۀ ۱۷
شناسنامه
- زمان: ۱۴۰۳/۱۲/۲۹
- مکان: کربلای معلی - پخش زنده از شبکۀ افق
- موضوع: چگونه بهتر قرآن بخوانیم؟
- مناسبت: ماه مبارک رمضان
- صوت: اینجا
- فیلم: اینجا
قرآن؛ کتابی برای اندیشه
موضوع فکر کردن و اینکه به چه موضوعاتی فکر کنیم، موضوع بسیار مهمی است. قرآن یک کتاب علمی- آموزشی به معنای رایج کلمه نیست. قرآن، کتابی است برای اندیشیدن. قرآن به شیوۀ یک متن آموزشی نوشته نشده است. شاید باید متنهای آموزشی مثل قرآن نوشته شوند، چون متن باید آدم را به فکر وادار کند. در قدیم متنهای آموزشی را پیچیده تألیف میکردند و فهمیدن متن، مشکل بود. مثل منظومه ملاهادی سبزواری در فلسفه یا حاشیه ملاعبدالله در منطق که دارای متنهای پیچیدهای هستند و علما بر آنها شرح نوشتهاند.
قرآن یک مقاله علمی نیست که یک حرف را فقط یک بار بگوید و مقدمه، موضوع و هدف داشته باشد. ممکن است گاهی یک حرف را صد مرتبه به بهانههای مختلف و به شیوههای مختلف بگوید. قرآن دارای یک متن آموزشی رایج و حفظی نیست که ساده و روان باشد و بتوان آن را به راحتی حفظ کرد.
هدف قرآن، مدیریت فکر
اینکه قرآن چه متنی است و هدفش چیست، باید شناسایی شود. شعر هدفش معلوم است، رمان هدفش معلوم است، متن علمی هدفش معلوم است. هدف قرآن چیست؟ خیلی واضح است، هدف قرآن به فکر انداختن انسان و مدیریت فکر آدم است. جالب است، هر یک از اجزاء قرآن یعنی آیهها نیز نهتنها انسان را به فکر وادار میکنند، بلکه آیات هم با آمدن به دنبال هم، ربط معنایی آیات با یکدیگر را برقرار نموده و بعد فرآیند کلی آیات در یک سوره، جداگانه آدم را به فکر فرو میبرد. آیات قرآن با کلمات و تعابیرش انسان را به فکر وادار میکند، ترکیب آیهها و ترتیبشان، ترتیب سورهها و تجمیع آیات در یک سوره، همگی انسان را به فکر وادار میکند.
هیچ کتابی نمیتواند مثل قرآن اولاً انسان را به فکر وادار کند و ثانیاً فکر انسان را مدیریت کند. شما پای آیههای قرآن، فکرت را به خدا بسپار. مثال بهتر در شنیدن صوت قرآن است که به قاری میگویی شروع کن، فعلاً یک مقدمه بخوان و بعد مرا به اوج ببر و حالم را خوب کن. همین حرف را در یک مرتبۀ بسیار عالی و معرفتی باید به قرآن بزنیم. قرآن! من را با خودت ببر! و خدا هنرمند است. خدا هنر تکان دادن دل انسان را دارد. فقط باید از دالان اندیشه عبور کند. قرآن متنی است که میخواهد انسان را به فکر وادار کند.
متن تفکر خود را آیات قرآن قرار دهیم
بعد از اینکه انسان اهل فکر کردن شد و به فکر کردن عادت کرد، این سؤال مطرح است که دربارۀ چه چیزی باید فکر کند؟ متن تفکر خود را قرآن قرار بدهیم. بگذار قرآن دستت را بگیرد و با نظمی که خودش میخواهد تو را از کوچه پسکوچههای مفاهیم عبور دهد.
اگر چه گاهی فرمودهاند هر جای قرآن را که خواستید، بخوانید ولی توصیههای خاص در مورد برخی از سورهها و یا اجزاء قرآن هم شده است. مثلاً رسول اکرم(ص) فرمودند جزء مرا بیشتر بخوانید. جزء رسول خدا بیشتر از یکی دو جزء است و از سورۀ محمد(ص) تا آخر قرآن است. یا به ختم قرآن توصیه شده است. همچنین سفارش شده که سورۀ واقعه را هر شب بخوانید. در هرکدام از اینها ویژگیهایی است. آیات قرآن، دل میبرد و فکر انسان را جلا میدهد. اجازه بدهیم قرآن ما را به فکر وادار کند. امیرالمؤمنین علی(ع) فرمودند: اَلحَقُّ جَدیدٌ وَ إنْ طالَتِ الاْیامُ (وسائل الشّیعه، ج 25، ص434)؛ حق همیشه تازه است اگر چه مدتی از آن گذشته باشد. چه حقیقتی نابتر از قرآن کریم است که بتواند انسان را به فکر وادار کند؟
تفکر در آیات قرآن، راه افزایش ایمان
راه افزایش ایمان، تفکر است. بدون تفکر، ایمان افزایش پیدا نمیکند. اگر اهل تفکر نباشی، ایمانت روز به روز اضافه که نمیشود، کم هم میشود. تفکری که میگوییم، تفکر عمیق است؛ تفکری که برنامهاش را قرآن بدهد. وقتی که قرآن میخوانی، شما را به فکر فرو میبرد، فکری که اولاً عمیق و ثانیاً مثبت است.
میفرماید: «هو الذی یُریکُم آیاتِهِ و یُنزّلَ لکم مِن السّماء رزقاً»(غافر، 13)؛ اوست که نشانههای خود را به شما نشان میدهد، و از آسمان برای شما روزی نازل میکند. این مطالب آموختنی نیست، با فکر باید آنها را دریافت کرد، فکر آدم باید این را میل و هضم کند. در اندیشۀ ما باید تجزیه و تحلیل شود. روی این آیه فکر کنیم. نشانههای خدا زیاد است، نشانههای ثابت خدا مثل عظمت خلقت. نشانههای غیر ثابت مانند اتفاقهایی است که در زندگی تکتکمان میافتد. خدا با تکتک ما تا حالا خیلی حرف زده است. حضرت علی(ع) فرمود: عُرِفَ اَللَّهُ سُبْحَانَهُ بِفَسْخِ اَلْعَزَائِمِ(غرر الحکم، ج۱، ص ۴۶۵). گفتند: یا علی! شما چرا معرفتتان به خدا این قدر زیاد است؟ فرمود من دخالت خدا را در زندگیام دیدم. یک انسان متفکر دخالت و حضور خدا را خوب میبیند ولی یک آدم سر به هوا اصلاً متوجه نمیشود و همه چیز را تصادفی میبیند. اگر فکر هم بکند، فکر منفی میکند یا سطحی فکر میکند.
نمونهای از تفکر در قرآن کریم
خداوند در ادامه آیه 13 سوره غافر یک مثال میزند و میفرماید: یُنزّلَ لکم مِن السّماء رزقاً؛ از آسمان رزق شما بر سر شما میبارد. میدانید اصل چیزی که حیات بشر به آن وابسته است، خوراکیها و خوردنیهاست، خوردنی از آسمان میآید. چه پیچیدگیای دارد؟ باران باید بیاید، همهچیز به باران وابستگی دارد. خدایا چه سیستمی است که شما از آسمان میخواهی رزق ما را برسانی؟ میفرماید این طراحی من است، کمی رویت را به آسمان کنی و دل به آسمان ببندی! زمین کوچک است و آسمان بزرگتر است! و ما یتذکّرُ إلا مَن یُنیب؛ ولی نمیفهمند، مگر آدمهایی که اهل اِنابه هستند. یک وجه اهلِ اِنابه بودن، گریه است.
ایمان به روزیرسان بودن خداوند؛ نمونهای دیگر برای تفکر در قرآن کریم
گاهی از اوقات امتحانات الهی جز افزایش ایمان، چیزی را در ما نمیخواهد تغییردهد. خدا دیگر امیدهای واهی را از بین میبرد. خدا از آدم ترسو بیزار است. میفرماید اگر تو از ترس روزی با یک خانم پولدار ازدواج کنی تا پولدارشوی، خدا عمداً تو را فقیر خواهد کرد. به خانمها هم همین را میگوید، نباید طمع کند و با این آقا بهخاطر پولش ازدواج کند که زندگی بهتری داشته باشد.
خداوند اول و آخر همۀ برخوردهای محکم است. همه چیز را خدا مقدر میکند. خداوند در سوره نور آیه 32 میفرماید: وَ أَنْکِحُوا الْأَیَامَى مِنْکُمْ وَ الصَّالِحِینَ مِنْ عِبَادِکُمْ وَ إِمَائِکُمْ إِنْ یَکُونُوا فُقَرَاءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ؛ [مردان و زنان] بیهمسرتان و غلامان و کنیزان شایسته خود را همسر دهید؛ اگر تهیدستاند، خدا آنان را از فضل خود بینیاز میکند؛ و خدا بسیار عطا کننده و داناست.
توجه به خودِ این آیۀ قرآن و ایمان به اینکه روزیرسان خدا است بر افزایش روزی مؤثر است. بگو خدایا من ایمان دارم که تو مقدر میکنی. خدا میفرماید بندۀ من به من ایمان آورد! روزیاش را زیاد کنید! میدانید فضل یعنی چی؟ فضل یعنی علیرغم ناتوانی تو، علیرغم بستهبودن همۀ راهها، نیاز شما را خداوند برطرف میکند. نه تنها، نیازت را برطرف میکند بلکه تو را غنی هم میکند.
ایمان و امید با خواندن متفکرانۀ آیات قرآن درست میشود. این آیه در ادامه میفرماید واللهُ واسعٌ علیمٌ؛ خداوند توسعهدهنده و علیم است. بگذاریم قرآن، ایمان ما را با تفکر افزایش دهد. وقتی شما قرآن میخوانی، قرآن خودش متن تفکر شماست. قرآن به سبکی نوشته شده که میخواهد شما را به تفکر وادار کند. بهعنوان مثال یکی از سختترین ایمانها ایمان به نصرت خداست؛ نصرت خدا در زندگی یعنی روزیرسانی. یکی از سختترین ایمانها، ایمان به روزیرساندن خداست. قرآن بخوان که قرآن با سبک حرف زدنش ایمان تو را افزایش دهد و بعد روزی بهدنبال آن خواهد آمد.
ارسال نظر
لطفا قبل از ارسال نظر اینجا را مطالعه کنید