۹۲/۱۱/۰۶

حدیث | بدعت‌هایی که امیرالمؤمنین(ع) در مقابل آن‌ها سکوت کردند به خاطر عدم ظرفیت مردم

متن روایت

عَنْ سُلَیْمِ بْنِ قَیْسٍ الْهِلَالِیِّ قَالَ خَطَبَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ(ع) فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَى عَلَیْهِ ثُمَّ صَلَّى عَلَى النَّبِیِّ(ص) ثُمَّ قَالَ أَلَا إِنَّ أَخْوَفَ مَا أَخَافُ عَلَیْکُمْ خَلَّتَان‏‏ ...

حضرت ابتداء درباره اثر تبعیت از هوای نفس و آرزوها و رابطه دنیا و آخرت و اینکه نباید فرزند دنیا بود صحبت می کند، سپس درباره چگونگی شروع فتنه‌ها و پیرامون آن تذکراتی می‌دهد، تا این قسمت که سلیم بن قیس می‌گوید:

ثُمَّ أَقْبَلَ بِوَجْهِهِ وَ حَوْلَهُ نَاسٌ مِنْ أَهْلِ بَیْتِهِ وَ خَاصَّتِهِ وَ شِیعَتِهِ،

فَقَالَ علی ع: قَدْ عَمِلَتِ الْوُلَاةُ قَبْلِی أَعْمَالًا خَالَفُوا فِیهَا رَسُولَ اللَّهِ(ص)، مُتَعَمِّدِینَ لِخِلَافِهِ، نَاقِضِینَ لِعَهْدِهِ، مُغَیِّرِینِ لِسُنَّتِهِ، وَ لَوْ حَمَلْتُ النَّاسَ عَلَى تَرْکِهَا وَ حَوَّلْتُهَا إِلَى مَوَاضِعِهَا وَ إِلَى مَا کَانَتْ فِی عَهْدِ رَسُولِ اللَّهِ(ص) لَتَفَرَّقَ عَنِّی جُنْدِی حَتَّى أَبْقَى وَحْدِی أَوْ قَلِیلٌ مِنْ شِیعَتِیَ الَّذِینَ عَرَفُوا فَضْلِی وَ فَرْضَ إِمَامَتِی مِنْ کِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ سُنَّةِ رَسُولِ اللَّهِ(ص)؛

1. أَرَأَیْتُمْ لَوْ أَمَرْتُ بِمَقَامِ إِبْرَاهِیمَ(ع) فَرَدَدْتُهُ إِلَى الْمَوْضِعِ الَّذِی وَضَعَهُ فِیهِ رَسُولُ اللَّهِ(ص)،

2. وَ رَدَدْتُ فَدَکاً إِلَى وَرَثَةِ فَاطِمَةَ(ع)،

3. وَ رَدَدْتُ صَاعَ رَسُولِ اللَّهِ(ص) کَمَا کَانَ،

4. وَ أَمْضَیْتُ قَطَائِعَ أَقْطَعَهَا رَسُولُ اللَّهِ(ص) لِأَقْوَامٍ لَمْ تُمْضَ لَهُمْ وَ لَمْ تُنْفَذْ،

5. وَ رَدَدْتُ دَارَ جَعْفَرٍ إِلَى وَرَثَتِهِ وَ هَدَمْتُهَا مِنَ الْمَسْجِدِ،

6. وَ رَدَدْتُ قَضَایَا مِنَ الْجَوْرِ قُضِیَ بِهَا،

7. وَ نَزَعْتُ نِسَاءً تَحْتَ رِجَالٍ بِغَیْرِ حَقٍّ فَرَدَدْتُهُنَّ إِلَى أَزْوَاجِهِنَّ وَ اسْتَقْبَلْتُ بِهِنَّ الْحُکْمَ فِی الْفُرُوجِ وَ الْأَحْکَامِ،

8. وَ سَبَیْتُ ذَرَارِیَّ بَنِی تَغْلِبَ،

9. وَ رَدَدْتُ مَا قُسِمَ مِنْ أَرْضِ خَیْبَرَ،

10. وَ مَحَوْتُ دَوَاوِینَ الْعَطَایَا وَ أَعْطَیْتُ کَمَا کَانَ رَسُولُ اللَّهِ(ص) یُعْطِی بِالسَّوِیَّةِ وَ لَمْ أَجْعَلْهَا دُولَةً بَیْنَ الْأَغْنِیَاءِ،

11. وَ أَلْقَیْتُ الْمِسَاحَةَ،

12. وَ سَوَّیْتُ بَیْنَ الْمَنَاکِحِ،

13. وَ أَنْفَذْتُ خُمُسَ الرَّسُولِ کَمَا أَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ فَرَضَهُ،

14. وَ رَدَدْتُ مَسْجِدَ رَسُولِ اللَّهِ ص إِلَى مَا کَانَ عَلَیْهِ،

15. وَ سَدَدْتُ مَا فُتِحَ فِیهِ مِنَ الْأَبْوَابِ،

16. وَ فَتَحْتُ مَا سُدَّ مِنْهُ،

17. وَ حَرَّمْتُ الْمَسْحَ عَلَى الْخُفَّیْنِ،

18. وَ حَدَدْتُ عَلَى النَّبِیذِ،

19. وَ أَمَرْتُ بِإِحْلَالِ الْمُتْعَتَیْنِ،

20. وَ أَمَرْتُ بِالتَّکْبِیرِ عَلَى الْجَنَائِزِ خَمْسَ تَکْبِیرَاتٍ،

21. وَ أَلْزَمْتُ النَّاسَ الْجَهْرَ بِبِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ،

22. وَ أَخْرَجْتُ مَنْ أُدْخِلَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ ص فِی مَسْجِدِهِ مِمَّنْ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَخْرَجَهُ،

23. وَ أَدْخَلْتُ مَنْ أُخْرِجَ بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ ص مِمَّنْ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَدْخَلَهُ،

24. وَ حَمَلْتُ النَّاسَ عَلَى حُکْمِ الْقُرْآنِ وَ عَلَى الطَّلَاقِ عَلَى السُّنَّةِ،

25. وَ أَخَذْتُ الصَّدَقَاتِ عَلَى أَصْنَافِهَا وَ حُدُودِهَا،

26. وَ رَدَدْتُ الْوُضُوءَ،

27. وَ الْغُسْلَ،

28. وَ الصَّلَاةَ إِلَى مَوَاقِیتِهَا وَ شَرَائِعِهَا وَ مَوَاضِعِهَا،

29. وَ رَدَدْتُ أَهْلَ نَجْرَانَ إِلَى مَوَاضِعِهِمْ،

30. وَ رَدَدْتُ سَبَایَا فَارِسَ وَ سَائِرِ الْأُمَمِ إِلَى کِتَابِ اللَّهِ وَ سُنَّةِ نَبِیِّهِ(ص)،

إِذاً لَتَفَرَّقُوا عَنِّی.

31. وَ اللَّهِ لَقَدْ أَمَرْتُ النَّاسَ أَنْ لَا یَجْتَمِعُوا فِی شَهْرِ رَمَضَانَ إِلَّا فِی فَرِیضَةٍ وَ أَعْلَمْتُهُمْ أَنَّ اجْتِمَاعَهُمْ فِی النَّوَافِلِ بِدْعَةٌ؛

فَتَنَادَى بَعْضُ أَهْلِ عَسْکَرِی مِمَّنْ یُقَاتِلُ مَعِی: یَا أَهْلَ الْإِسْلَامِ غُیِّرَتْ سُنَّةُ عُمَرَ، یَنْهَانَا عَنِ الصَّلَاةِ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ تَطَوُّعاً.

وَ لَقَدْ خِفْتُ أَنْ یَثُورُوا فِی نَاحِیَةِ جَانِبِ عَسْکَرِی؛ مَا لَقِیتُ مِنْ هَذِهِ الْأُمَّةِ مِنَ الْفُرْقَةِ وَ طَاعَةِ أَئِمَّةِ الضَّلَالَةِ وَ الدُّعَاةِ إِلَى النَّارِ؟

32. وَ أَعْطَیْتُ مِنْ ذَلِکَ سَهْمَ ذِی الْقُرْبَى الَّذِی قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: «إِنْ کُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللَّهِ وَ ما أَنْزَلْنا عَلى‏ عَبْدِنا یَوْمَ الْفُرْقانِ یَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعانِ»(انفال/41) فَنَحْنُ وَ اللَّهِ عَنَى بِذِی الْقُرْبَى الَّذِی قَرَنَنَا اللَّهُ بِنَفْسِهِ وَ بِرَسُولِهِ(ص)؛ فَقَالَ تَعَالَى: فَ«لِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبى‏ وَ الْیَتامى‏ وَ الْمَساکِینِ وَ ابْنِ السَّبِیلِ» فِینَا خَاصَّةً، کَیْ لا یَکُونَ دُولَةً بَیْنَ الْأَغْنِیاءِ مِنْکُمْ.

«وَ ما آتاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاکُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا»(حشر/7) وَ اتَّقُوا اللَّهَ فِی ظُلْمِ آلِ مُحَمَّدٍ إِنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعِقابِ لِمَنْ ظَلَمَهُمْ، رَحْمَةً مِنْهُ لَنَا وَ غِنًى أَغْنَانَا اللَّهُ بِهِ وَ وَصَّى بِهِ نَبِیَّهُ ص؛ وَ لَمْ یَجْعَلْ لَنَا فِی سَهْمِ الصَّدَقَةِ نَصِیباً، أَکْرَمَ اللَّهُ رَسُولَهُ ص وَ أَکْرَمَنَا أَهْلَ الْبَیْتِ أَنْ یُطْعِمَنَا مِنْ أَوْسَاخِ النَّاسِ فَکَذَّبُوا اللَّهَ وَ کَذَّبُوا رَسُولَهُ وَ جَحَدُوا کِتَابَ اللَّهِ النَّاطِقَ بِحَقِّنَا وَ مَنَعُونَا فَرْضاً فَرَضَهُ اللَّهُ لَنَا مَا لَقِیَ أَهْلُ بَیْتِ نَبِیٍّ مِنْ أُمَّتِهِ مَا لَقِینَا بَعْدَ نَبِیِّنَا ص وَ اللَّهُ الْمُسْتَعانُ عَلَى مَنْ ظَلَمَنَا وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیم

لغات و عبارات مشکل

وَ نَزَعْتُ نِسَاءً تَحْتَ رِجَالٍ بِغَیْرِ حَقٍّ: زنانی که به ناحق در عقد ازدواج با همسرانشان هستند را از شوهرانشان جدا می‌کردم (علامه مجلسی مثال می‌زند به زنانی که در یک مجلس سه‌طلاقه می‌شدند)

وَ اسْتَقْبَلْتُ بِهِنَّ الْحُکْمَ فِی الْفُرُوجِ وَ الْأَحْکَامِ: و با آنها بحکم خدا در باره فروج و مقررات روبرو می‌شدم

وَ سَبَیْتُ ذَرَارِیَّ بَنِی تَغْلِبَ: اسیر می‌گرفتم فرزندان قبیله بنی تغلب را (چرا که این قبیله با اینکه اهل کتاب بودند اما از دادن جزیه سرباز زدند به خاطر اینکه عرب بودند و خلیفه وقت هم قبول کرد به جای جزیه از آنان دو برار زکات بگیرد، و حال آنکه زکات مخصوص مسلمانان است)

وَ مَحَوْتُ دَوَاوِینَ الْعَطَایَا وَ أَعْطَیْتُ کَمَا کَانَ رَسُولُ اللَّهِ(ص) یُعْطِی بِالسَّوِیَّةِ: دفاتر حقوق و تقسیمی بیت المال را از بین می‌بردم و همانطور که پیامبر مساوی بین همه تقسیم می‌کرد چنین می‌کردم.

وَ لَمْ أَجْعَلْهَا دُولَةً بَیْنَ الْأَغْنِیَاءِ:

وَ أَلْقَیْتُ الْمِسَاحَةَ: در گرفتن خراج مساحت را کنار می‌گذاشتم (یعنی طبق درآمد خراج می‌گرفتم، نه آن‌چنان که خلفای پیشین مرسوم کرده بودند که خراج به اندازه مساحت اراضی باید باشد نه به اندازه درآمد از کشاورزی)

وَ سَوَّیْتُ بَیْنَ الْمَنَاکِحِ: در امر ازدواج برابری و مساوات قرار می‌دادم یعنی فردی از خاندان غیر شریف و طبقه پایین بتواند با فردی از خاندان شریف ازدواج کند (اشاره به بدعتی دارد که شرط کرده بودند غیر قرشی نمی‌تواند با قرشی ازدواج کند)

الْخُفَّیْنِ: کفش و چکمه

وَ حَدَدْتُ عَلَى النَّبِیذِ: بر شارب نبیذ حد می‌زدم (شراب خرما را نبیذ گویند؛ نبیذ در لغت بمعنى آبى است که در آن خرما ریخته شده است و چون آب مدینه در آن تاریخ شور مزه بود پیغمبر براى خوش مزه شدن آن رخصت داده بود چند دانه خرما در مشک آب براى مدت یک شبانه روز بریزند که بحد سُکر نرسد اما از این رخصت پیامبر سوء استفاده کرده بودند و خرما را چند شبانه روز در آب نگه می‌داشتند تا به حد سکر برسد و به این بهانه شراب می‌خوردند)

وَ أَمَرْتُ بِالتَّکْبِیرِ عَلَى الْجَنَائِزِ خَمْسَ تَکْبِیرَاتٍ: مراد نماز میت است که پیامبر پنج تکبیر می‌گفتند که پس از ایشان خلفاء چهار تکبیر می‌گفتند.

وَ عَلَى الطَّلَاقِ عَلَى السُّنَّةِ: چون قرآن دستور می‌دهد در مورد طلاق که باید در حضور دو شاهد عدل باشد و در نکاح وجود شاهد را شرط نمی‌کند و اینان بعکس رفتار کردند.

وَ رَدَدْتُ الْوُضُوءَ: مسح بر گوشها و شستن پاها و امثال این را در وضوء اضافه کردند.

وَ الْغُسْلَ: غسل در مورد التقاء ختانین بدون انزال را برداشتند.

وَ الصَّلَاةَ إِلَى مَوَاقِیتِهَا وَ شَرَائِعِهَا وَ مَوَاضِعِهَا: جمله «حى على خیر العمل» از اذان برداشته و «الصلاة خیر من النوم» بجاى آن قرار دادند، و دست به سینه گرفتن و آمین گفتن بعد از حمد و خواندن نماز نافله را بجماعت و امثال اینها را به نماز اضافه کردند.

وَ رَدَدْتُ أَهْلَ نَجْرَانَ إِلَى مَوَاضِعِهِم: اهل نجران سرزمینشان یمن بود که با بهانه‌ تراشی آنها را به عراق کوچ دادند.