حدیث | نقش امتحان در تعیین مقدرات / گفتگوی آدم ع با خدا پیرامون علت اختلاف فرزندانش در نور و عمر و رزق و رنگ و .../ خدا به آدم: تمام این اختلافات حساب شده است و برای امتحان است
متن روایت
عَنْ حَبِیبٍ السِّجِسْتَانِیِّ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَقُولُ: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَمَّا أَخْرَجَ ذُرِّیَّةَ آدَمَ ع مِنْ ظَهْرِهِ لِیَأْخُذَ عَلَیْهِمُ الْمِیثَاقَ بِالرُّبُوبِیَّةِ لَهُ وَ بِالنُّبُوَّةِ لِکُلِّ نَبِیٍّ، فَکَانَ أَوَّلَ مَنْ أَخَذَ لَهُ عَلَیْهِمُ الْمِیثَاقَ بِنُبُوَّتِهِ، مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ ص؛
ثُمَّ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لآِدَمَ: انْظُرْ مَا ذَا تَرَى؟
قَالَ: فَنَظَرَ آدَمُ ع إِلَى ذُرِّیَّتِهِ وَ هُمْ ذَرٌّ قَدْ مَلَئُوا السَّمَاءَ.
قَالَ آدَمُ ع: یَا رَبِّ مَا أَکْثَرَ ذُرِّیَّتِی! وَ لِأَمْرٍ مَا خَلَقْتَهُمْ؟ فَمَا تُرِیدُ مِنْهُمْ بِأَخْذِکَ الْمِیثَاقَ عَلَیْهِمْ؟
قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: «یَعْبُدُونَنِی لا یُشْرِکُونَ بِی شَیْئاً»(نور/55) وَ یُؤْمِنُونَ بِرُسُلِی وَ یَتَّبِعُونَهُمْ؛
قَالَ آدَمُ ع: یَا رَبِّ فَمَا لِی أَرَى بَعْضَ الذَّرِّ أَعْظَمَ مِنْ بَعْضٍ وَ بَعْضَهُمْ لَهُ نُورٌ کَثِیرٌ وَ بَعْضَهُمْ لَهُ نُورٌ قَلِیلٌ وَ بَعْضَهُمْ لَیْسَ لَهُ نُورٌ؟
فَقَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: کَذَلِکَ خَلَقْتُهُمْ لِأَبْلُوَهُمْ فِی کُلِّ حَالاتِهِمْ.
قَالَ آدَمُ ع: یَا رَبِّ فَتَأْذَنُ لِی فِی الْکَلَامِ فَأَتَکَلَّمَ؟
قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: تَکَلَّمْ فَإِنَّ رُوحَکَ مِنْ رُوحِی وَ طَبِیعَتَکَ خِلَافِ کَیْنُونَتِی.
قَالَ آدَمُ ع: یَا رَبِّ فَلَوْ کُنْتَ خَلَقْتَهُمْ عَلَى مِثَالٍ وَاحِدٍ وَ قَدْرٍ وَاحِدٍ وَ طَبِیعَةٍ وَاحِدَةٍ وَ جِبِلَّةٍ وَاحِدَةً وَ أَلْوَانٍ وَاحِدَةٍ وَ أَعْمَارٍ وَاحِدَةٍ وَ أَرْزَاقٍ سَوَاءٍ لَمْ یَبْغِ بَعْضُهُمْ عَلَى بَعْضٍ وَ لَمْ یَکُنْ بَیْنَهُمْ تَحَاسُدٌ وَ لَا تَبَاغُضٌ وَ لَا اخْتِلَافٌ فِی شَیْءٍ مِنَ الْأَشْیَاءِ.
قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: یَا آدَمُ بِرُوحِی نَطَقْتَ وَ بِضَعْفِ طَبِیعَتِکَ تَکَلَّفْتَ مَا لَا عِلْمَ لَکَ بِهِ، وَ أَنَا الْخَالِقُ الْعَالِمُ، بِعِلْمِی خَالَفْتُ بَیْنَ خَلْقِهِمْ، وَ بِمَشِیئَتِی یَمْضِی فِیهِمْ أَمْرِی، وَ إِلَى تَدْبِیرِی وَ تَقْدِیرِی صَائِرُونَ، لَا تَبْدِیلَ لِخَلْقِی، إِنَّمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ لِیَعْبُدُونِ، وَ خَلَقْتُ الْجَنَّةَ لِمَنْ أَطَاعَنِی وَ عَبَدَنِی مِنْهُمْ وَ اتَّبَعَ رُسُلِی وَ لَا أُبَالِی، وَ خَلَقْتُ النَّارَ لِمَنْ کَفَرَ بِی وَ عَصَانِی وَ لَمْ یَتَّبِعْ رُسُلِی وَ لَا أُبَالِی، وَ خَلَقْتُکَ وَ خَلَقْتُ ذُرِّیَّتَکَ مِنْ غَیْرِ فَاقَةٍ بِی إِلَیْکَ وَ إِلَیْهِمْ، وَ إِنَّمَا خَلَقْتُکَ وَ خَلَقْتُهُمْ لِأَبْلُوَکَ وَ أَبْلُوَهُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا فِی دَارِ الدُّنْیَا فِی حَیَاتِکُمْ وَ قَبْلَ مَمَاتِکُمْ، فَلِذَلِکَ خَلَقْتُ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةَ وَ الْحَیَاةَ وَ الْمَوْتَ وَ الطَّاعَةَ وَ الْمَعْصِیَةَ وَ الْجَنَّةَ وَ النَّارَ، وَ کَذَلِکَ أَرَدْتُ فِی تَقْدِیرِی وَ تَدْبِیرِی، وَ بِعِلْمِیَ النَّافِذِ فِیهِمْ خَالَفْتُ بَیْنَ صُوَرِهِمْ وَ أَجْسَامِهِمْ وَ أَلْوَانِهِمْ وَ أَعْمَارِهِمْ وَ أَرْزَاقِهِمْ وَ طَاعَتِهِمْ وَ مَعْصِیَتِهِمْ، فَجَعَلْتُ مِنْهُمُ الشَّقِیَّ وَ السَّعِیدَ وَ الْبَصِیرَ وَ الْأَعْمَى وَ الْقَصِیرَ وَ الطَّوِیلَ وَ الْجَمِیلَ وَ الدَّمِیمَ وَ الْعَالِمَ وَ الْجَاهِلَ وَ الْغَنِیَّ وَ الْفَقِیرَ وَ الْمُطِیعَ وَ الْعَاصِیَ وَ الصَّحِیحَ وَ السَّقِیمَ وَ مَنْ بِهِ الزَّمَانَةُ وَ مَنْ لَا عَاهَةَ بِهِ، فَیَنْظُرُ الصَّحِیحُ إِلَى الَّذِی بِهِ الْعَاهَةُ فَیَحْمَدُنِی عَلَى عَافِیَتِهِ، وَ یَنْظُرُ الَّذِی بِهِ الْعَاهَةُ إِلَى الصَّحِیحِ فَیَدْعُونِی وَ یَسْأَلُنِی أَنْ أُعَافِیَهُ، وَ یَصْبِرُ عَلَى بَلَائِی، فَأُثِیبُهُ جَزِیلَ عَطَائِی، وَ یَنْظُرُ الْغَنِیُّ إِلَى الْفَقِیرِ فَیَحْمَدُنِی وَ یَشْکُرُنِی، وَ یَنْظُرُ الْفَقِیرُ إِلَى الْغَنِیِّ فَیَدْعُونِی وَ یَسْأَلُنِی، وَ یَنْظُرُ الْمُؤْمِنُ إِلَى الْکَافِرِ فَیَحْمَدُنِی عَلَى مَا هَدَیْتُهُ، فَلِذَلِکَ خَلَقْتُهُمْ لِأَبْلُوَهُمْ فِی السَّرَّاءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ فِیمَا أُعَافِیهِمْ وَ فِیمَا أَبْتَلِیهِمْ وَ فِیمَا أُعْطِیهِمْ وَ فِیمَا أَمْنَعُهُمْ، وَ أَنَا اللَّهُ الْمَلِکُ الْقَادِرُ، وَ لِی أَنْ أَمْضِیَ جَمِیعَ مَا قَدَّرْتُ عَلَى مَا دَبَّرْتُ، وَ لِی أَنْ أُغَیِّرَ مِنْ ذَلِکَ مَا شِئْتُ إِلَى مَا شِئْتُ، وَ أُقَدِّمَ مِنْ ذَلِکَ مَا أَخَّرْتُ، وَ أُؤَخِّرَ مِنْ ذَلِکَ مَا قَدَّمْتُ، وَ أَنَا اللَّهُ الْفَعَّالُ لِمَا أُرِیدُ لَا أُسْأَلُ عَمَّا أَفْعَلُ وَ أَنَا أَسْأَلُ خَلْقِی عَمَّا هُمْ فَاعِلُونَ.
لغات و عبارات مشکل
ذَرٌّ قَدْ مَلَئُوا السَّمَاءَ: مورچههای ریزی که در آسمان پراکنده بودند
طَبِیعَتَکَ خِلَافِ کَیْنُونَتِی: خلقت جسمانی تو بر خلاف عالم مجردات است
جِبِلَّةٍ وَاحِدَةً: هیکل و اندام مثل هم
الدَّمِیمَ: قبیح و زشت
مَنْ بِهِ الزَّمَانَةُ: زمین گیر
وَ مَنْ لَا عَاهَةَ بِهِ: بی آفت و بدون درد و مرض
أَمْضِیَ جَمِیعَ مَا قَدَّرْتُ عَلَى مَا دَبَّرْتُ: هر چه که مقدر کردم طبق تدبیرم اجرا می کنم
منبع
کافی، ج2، ص8
اختصاص، ص332
یعنی خدا کسانی را از نظر معنوی بهتر از دیگران می آفریند و افراد اختیاری در این امر ندارند؟
بعنی اگر خیلی هم معنوی و دارای نورانیت نبودیم خیلی هم غصه نخوریم چون خدا ما را این گونه آفریده است؟
در این جا جایگاه اختیار خود و جبر خدا چگونه است؟ چون مسأله فقط تفاوت در ظواهر نیست.
البته قبلاً هم سؤالی برایم پیش آمده بود این که هر کس هر عیب یا حسنی دارد که مثلاً حسن را به دست نیاورده بلکه از ابتدا همین طور بوده یا در مورد عیب هم همین طور، در ابتدا که خدا او را آفریده آیا خدا او را به این شکل آفریده یا در ابتدای خلقت، فرد، مختار بر آنها آفریده شده است که مثلاً چگونه باشد یا نباشد؟
چون بالاخره خدا بر هر کاری تواناست یکی از این جهت می پرسم یکی از این جهت که انسان مختار است و به همین دلیل بهشت و جهنم داریم و بساط مسابقه.
امیدوارم توانسته باشم منظورم را برسانم.
ممنون می شوم این نادانی را از من برطرف کنید.
با تشکر