۹۲/۰۲/۰۷

صوت | تقوا فراتر از اخلاق

شناسنامه:

• مکان: تهران ـ دانشگاه امام صادق(ع)
• زمان: دهه اول محرم - سال 90
• تعداد: 11 جلسه
• کلیپ صوتی: شما پیشنهاد دهید
• خلاصه صوتی: شما پیشنهاد دهید

معرفی:

در این بحث پیرامون مفهوم تقوا، خصوصاً درمقایسۀ تقوا با آنچه که به «علم اخلاق» مشهور شده است، گفتگو می‌شود. ممکن است مقایسۀ بین دو مفهومِ «تقوا» و «اخلاق» کمی عجیب به نظر برسد؛ ولی سوءِ استفاده‌هایی که از عنوان اخلاق با نادیده گرفتن تقوا، صورت گرفته است ما را به ارائۀ این مقایسه وامی دارد. البته آنچه که تحت عنوان اخلاق اسلامی از لسان علمای دین می‌شنویم با مفهوم تقوا مغایرتی ندارد و منظور ما از سوءِ استفاده از اخلاق، برداشت‌های سکولار از این مفهوم می‌باشد؛ برداشت‌هایی که در آن از تقوا خبری نیست.

وقتی جامعۀ ایمانی شکل می‌گیرد، طبیعتاً دیگر جایی برای کفر نمی‌ماند و در چنین جامعه‌ای اگر بخواهیم، کارِ ایمان به نفاق منجر نشود، باید به سراغ تقویت تقوای جامعه برویم؛ لذا امروز اولویت در جامعۀ ما پرداختن به مفهوم تقوا خواهد بود نه ایمان. ما باید در جامعۀ خود تقوا را از غربت خارج کنیم. تقوا، حقیقت واحدی است که همۀ خوبی‌ها را در دل خود دارد. اولین و آخرین توصیۀ انبیاء و اولیاء خداوند تقوا بوده است. محور تمام دستورات الهی، تقواست و در قرآن کریم بارها به تقوا توصیه و بر آن تأکید شده است. معمولاً تقوا را به «ترس از خدا» یا پرهیزگاری تعریف می‌کنند اما در اینجا تعریف بسیار زیبا و لطیفی از تقوا ارائه می‌شود و آن «حفظ و مراقبت دائمی از رابطۀ انسان با خداوند» است. همچنین دو مفهوم تقوای فطری و تقوای الهی مورد بحث قرار گرفته و به مراتب تقوا نیز اشاره می‌شود. در بررسی رابطۀ تقوا با ولایت بیان می‌شود که مغز تقوا تبعیت از ولی الله است و «ولایت‌مداری» اوج تقوا به حساب می‌آید.

فهرست تفصیلی:

جلسه 1: تقوا؛ نیاز امروز جامعۀ ما

• دلایل اهمیت راهبردی تقوا در سطح جامعه

• تقوی، اولین نیاز بعد از تشکیل جامعه ایمانی

  • ضرورت توجه به ایمان، مربوط به برهه‌‌ای از زمان بود

• اشتباه راهبردی در توجه زیاد به شبهات مرتبط با ایمان

• نقش تقوی در درک زیبایی‌های دین

• نقش تقوی در مقابله با معنویت‌های دروغین

• تمسّک افراد مغرض به مفاهیم زیبا و جذاب برای دور زدن تقوی

• تقوای فردی یا تقوای جمعی؟

• ریشۀ تقوا در روزهای اول خلقت انسان

• کار خوب و خوب‌بودن بدون تقوا بی‌فایده است

• ضرورت دعوت به تقوا برای خوب‌شدن

جلسه 2: آشنایی با ابعاد مفهومی تقوا

• تفاوت‌های تقوا با اخلاق

• قابلیت مفهومی اخلاق برای تضعیف دین و اهل بیت(ع)

• قابلیت تمرکز در تقوی برای پرهیز از فعالیت‌های پراکنده و بدون نتیجه

• ابعاد مفهومی تقوا

  • معنای تقوای فطری با توجه به آیات قرآن کریم

  • خوبی‌ها به انسان الهام می‌شود

  • مراقبت از زیبایی‌های خدادادی درون انسان

  • قیمتی دانستن وجود خویش

  • شناخت زشتی و فجوری که ممکن است سد راه تقوا شود

  • تزکیه، افزایش پاکی‌ها و خوبی‌های دورنی

• مفهوم تقوای الهی

• پاک شدن به خاطر خدا

جلسه 3: آشنایی با مهم‌ترین بدل تقوی (نقد خوب بودن سکولار)

• شناخت خوب‌بودن سکولار

• ابعاد و مصادیق خوب‌بودن سکولار در زندگی امروزی

• آثار خوب‌بودن سکولار

• دلایل برتری تقوا بر خوب‌بودن سکولار

• توسعه کمّی دایره خوب‌بودن در تقوا

• تقوا، تنها وسیلۀ ارتباط با خدا

• تقویت انگیزه برای خوب‌بودن بوسیله تقوا

• تنظیم رابطۀ انسان با خوب‌ها و بدها در سایه تقوا

جلسه 4: مفهوم تقوا در پرتو ارتباط با خدا و مراقبت همیشگی از این رابطه

• تقوا، تنها چیزی که از ما به خدا می‌رسد

• هیچ خوبی بدون تقوا اصلاً خوبی نیست

• آشنایی با جنبۀ روانی و فیزیولوژیکی تقوا

• شناخت تقوا در رابطه‌ای که با خدا برقرار می‌کند

• ایمان، مقدمۀ یک رابطۀ روحی

• تقویت این رابطۀ روحی با تقوا

• شکل‌گیری عواطف روحی نسبت به خدا در اثر تقوا

• بنا داشتن برای حفظ رابطه با خدا

• مراقبت دائم از رابطۀ شکل گرفته با استفاده از ادامۀ تقوا

• توجه دائم به کسب رضایت الهی در سایه تقوا

• علاقه ویژۀ متقی برای دستور گرفتن از خدا

جلسه 5: نقش محوری تقوا در زندگی فردی و اجتماعی

• تقوا یک مفهوم عملیاتی و قابل اجراست

• تقوا باید محور طراحی نظام‌های مختلف اجتماعی باشد

• نقش کلیدی تقوا در عرصۀ سیاست

• رابطۀ تقوا و «قول سدید»

• تحول آفرینی تقوا در زندگی انسان

• غربت تقوا علی‌رغم شهرت آن

• امروز با اخلاق به جنگ تقوا آمده‌اند

• مروّجین اخلاق سکولار، در واقع مروّجین کفر هستند

جلسه 6: لزوم تجلی تقوا در مقام عمل

• فرق عزاداران بی‌تفاوت و عزاداران مسئول

• مردم کوفه از عزاداران بی‌تفاوت بودند

• امروز اولویت جامعۀ ما تقواست

• امام زمان(عج) در انتظار تقوای ماست

• تقوا باید در مقام عمل متجلّی شود

• رابطۀ با خدا بیشتر در عرصۀ عمل شکل می‌گیرد

• تأثیر عمیق عمل در تثبیت و تقویت ایمان و علاقه

• اولویت ترک سیئات بر انجام حسنات

جلسه 7: برنامۀ عملی انسان فقط باید از سوی خدا ارائه شود

• تقویت رابطۀ با خدا، موجب اصلاح امور انسان

• برنامۀ عملی برای تقوا فقط باید از جانب خدا باشد

• برخی عواقب تغییر دادن در احکام عملی اسلام

• طراحی نظام حقوقی از توان بشر خارج است

• رابطۀ ما با خدا از نوع رابطۀ عبد و مولاست

• تقوا باید بر اساس امر مولا باشد

جلسه 8: تقوا یک مراقبت «دائمی» است

• سلبی یا ایجابی بودن تقوا

• برخی از اثرات تقوا

  • زیبایی‌های ایمان با تقوا رو می‌آید

  • تقوا رابطۀ ما با خدا را لذت بخش می‌کند

• لزوم مراقبت دائمی از رابطۀ انسان با خدا

  • تقوا بدون مراقبت دائمی معنا ندارد

  • بنای مراقبت دائم، حداقل تقواست

  • نقش کلیدی انس و عادت در حفظ رابطه با خدا

  • اگر به خدا عادت نکنیم به غیر خدا عادت خواهیم کرد

جلسه 9: مراتب تقوا

• لزوم داشتن ذکر دائم برای تقوا

• امر به ذکر خدا، تنها امر نامحدود قرآن

• مراقبت دائم نیاز به ذکر دائم هم دارد

• خدا همنشین کسی است که او را یاد کند

• تعامل خدا با ما در تمام لحظات زندگی

• نتیجۀ مراقبت دائمی

• مراتب تقوا

  • تقوای بالله

  • تقوای مِن الله

  • تقوای از ترس جهنم

• از حداقلّ مرتبۀ تقوا غافل نشویم

• زمزمۀ عارفانۀ ابلیس برای فریب انسان

• انتظار تقوای بالا از سیاسیون

• تقوا بالاترین سیستم نظارتی

جلسه 10: مغز تقوا تبعیت از ولی خداست

• لزوم دقت در معانی عاطفی تقوا

• تلاش ابلیس برای غافل کردن ما از معانی تقوا

• رابطۀ بین تقوا و تبعیت از ولایت

  • سخن تمام انبیاء(ع)، «فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ أَطیعُونِ»

  • ولایت، شرط اساسی تقوا

  • مغز تقوا ولایت‌مداری است

• سیال بودن تقوا

  • ولایت مجرای صدور دستورات سیال خداوند

جلسه 11: بالاترین درجۀ تقوا

• جایگاه رفیع قلب به عنوان مرکز گرایش‌های انسان

• رفتارهای انسان ریشه در گرایش‌های او دارند

• اوج تقوا، تقوای قلب است

  • تعظیم شعائر الهی نشانۀ تقوای قلب

  • تکریم اولیاءالله بالاترین درجۀ تقوا

  • تقوای قلب منوط به ادب نسبت به اهل بیت(ع)

• مقایسۀ تقوا با اخلاق سکولار

• رابطۀ تقوا با فتنه‌ها

• تبعیت هوای نفس آغاز فتنه‌هاست

• فتنه‌های بزرگ‌تری در راه است