۹۳/۰۸/۱۱

صوت | فرهنگ حماسی و حماسۀ فرهنگی

شناسنامه

• زمان: ماه محرم ـ سال 93 (از شب هشتم محرم)
• مکان: تهران - دانشگاه هنر - هیئت محبین اهل بیت(ع)
• تعداد: 10 جلسه
• موضوع سخنرانی: فرهنگ حماسی و حماسۀ فرهنگی
• دریافت سخنرانی‌ها: اینجا

معرفی بحث:

فرهنگ و دین داری روابط ویژه‌ای با یکدیگر هستند. گاهی فرهنگ خوب، بهترین زمینه پذیرش دین است و گاهی دین به عنوان مهمترین عامل فرهنگ‌ساز مورد توجه قرار می‌گیرد. بررسی روابط دین و فرهنگ، بررسی فرهنگ حماسی و واکاوی زیرساختهای فرهنگی خوب، نقد برخی زیرساخت‌های نامناسب فرهنگی، ضرورت احیاء فرهنگ جوانمردی، آشنایی با زیرساخت‌های فرهنگ حماسه، شاخص‌های اصلاح فرهنگی، زیرساخت‌های فرهنگی خوب در دوران جاهلیت، استقلال و استقامت فرهنگی، ضرورت ترویج فرهنگ مروت در حکومت دینی و ...... مجموعه مباحثی را شکل داده است که مورد بررسی استاد پناهیان در ده جلسه در دانشگاه هنر قرار گرفته است.

فهرست:

جلسه 1: اهمیت فرهنگ حماسی

• مروری بر سابقه جلسات دانشگاه هنر

• حماسه می‌تواند معیار اسلام ناب باشد

• نمونه‌هایی از حماسه‌های امروز در منطقه

• ظرفیت بسیار بالای حماسه

• حماسه کمتر قابل تحریف است

• حماسه‌سازی امام حسین(ع) و یارانشان

• ضعف کشور در حرکت به سوی حماسه فرهنگی

  • نقدی بر دستگاه‌های فرهنگی    

• معنای حماسه فرهنگی

• آسیب‌های دور شدن از فرهنگ حماسی

• تولید حماسه‌سازان قلابی

• روضه حضرت علی اکبر(ع)

جلسه 2: انعطاف‌پذیری و تهدید زیرساخت‌های فرهنگی حماسه

• زیبایی، فصل مشترک دین، هنر و حماسه

• جایگاه انعطاف‌پذیری در فرهنگ حماسی

  • انعطاف‌پذیری، نقطه مقابل حماسه

  • حماسه، ریشه در صلابت دارد

• معنای انعطاف‌پذیری

• آسیب‌های انعطاف‌پذیری نابه جا

• ضرورت ایستادگی در برخی موارد

• آسیب انعطاف‌پذیری نابه جا در عرصه‌های اجتماعی

• انعطاف‌پذیری و صلابت در محیط خانواده

• صلابت، زیرساخت فرهنگی حماسه

• انطاف‌پذیری نابه جا در تغییر پوشش و غذا

• انعطاف‌پذیری را بیش از اندازه تحویل گرفته‌ایم

• اوج انعطاف‌پذیری در فرهنگ غرب

• ضرورت حفظ استقلال فرهنگی

• تلاش دشمن برای نابودی زیرساخت‌های فرهنگی

• روضه حضرت عباس(ع)    

جلسه 3: آشنایی با زیرساخت‌های فرهنگ حماسه

• آشنایی با فرهنگ حماسه

• تاریخ پر حماسه، پشتوانه فرهنگ حماسه

• چرا دشمن بیش از ما به فرهنگ اهمیت می‌دهد؟

  • دشواری‌های ایجاد رفتار غیرمعقول در جامعه

  • تغییر زیرساخت‌های فرهنگی، مقدمه رفتار غیرمعقول

  • تغییر زیرساخت‌های فرهنگی، ضرورتی برای سلطه‌طلب‌ها

• مقدمات رفتار غلط چگونه مهیا می‌شود؟

• بسط مقدمات بی‌ضرر کار غلط، مقدمه انجام کار غلط

• حیاء، یک زیرساخت فرهنگی مهم و ضروری

  • حیاء لازمه پذیرش احکام دین

  • فاصله فرهنگ امروزی جامعه از حیاء  

• شکر، یک زیرساخت فرهنگی فراموش شده

  • شکر در زیارت امین الله

  • نماز، نمونه‌ای از شکر خدا

  • نق زدن و گله‌مندی از شرایط، نمونه‌ای از ناشکری

• تضعیف فرهنگ احترام به بزرگترها در جامعه  

• ادب، یک زیرساخت فرهنگی مهم

• انعطاف‌پذیری غیرصحیح و نامعقول در فرهنگ

• انعطاف‌پذیری بد را کنار بگذاریم

جلسه 4: رابطه دین و فرهنگ

• گاهی برای ساختن فرهنگ، نیازی به دین نیست

• آشنایی با راهنمایی‌های فرهنگی دین

• معنای فرهنگ خوب

  • فرهنگ باید به نفع مردم باشد

  • تناسب فرهنگ خوب با نیاز مردم  

• حرف خوب را می‌توان از بیرون دین هم گرفت

• دین در فرهنگ خوب پذیرفته می‌شود

• برخی از شاخص‌های اصلاح فرهنگی

  • حکمت، عقلانیت، انسانیت و سرزمین

• مرور برخی از فرهنگ‌های غلط در جامعه

• چه کسانی می‌توانند حماسه فرهنگی ایجاد کنند؟

جلسه 5: ضرورت احیاء فرهنگ جوانمردی

• بی‌توجهی به فرهنگ مروت توسط جریان‌های مختلف

• ویژگی‌های جریان غرب‌گرا

  •  پذیرش خوبی‌های غرب توسط جریان غرب‌گرا

  • اهتمام و توجه ویژه به حقوق بشر

• موفقیت ناچیز جریان غرب‌گرا در احقاق حقوق بشر

• راه دستیابی به حقوق بشر چیست؟

• احیاء فرهنگ جوانمردی، راه دستیابی به حقوق بشر

  • نابودی فرهنگ جوانمردی در غرب

  •  ارزش گذشتن از حق خود

• نقد عملکرد اسلام‌گراها

• ارزش‌ها؛ تعبیری جدید و نامأنوس

• احکام دینی، احکامی واقعی و نه ارزشی

• اصرار بر اجرای احکام دینی و غفلت از زیرساخت‌های فرهنگی مورد نیاز

  • احترام به پدر، زیرساخت حجاب

  • نقش حیاء در حجاب عفاف

  • ادب، زیرساخت نماز

• فرهنگ مروت و جوانمردی در روایات

جلسه 6: فرهنگ خوب، زمینه پذیرش دین

• دین را از زندگی جدا نکیم

• دین ابتدا فرهنگ‌سازی می‌کند

• اهمیت فرهنگ برای دین

• اهتمام به وجوه مشترک فرهنگ و دین

• حرکت متقابل بین فرهنگ و دین

• از نقاط مشترک خوب فرهنگی شروع کنیم

•  فرهنگی که با دین همراه شود، باقی می‌ماند

• توجه به خوبی‌های فرهنگ ایرانی

• قدم‌هایی برای اصلاح فرهنگ

  • 1- آشتی با بخش‌های مثبت و خوب فرهنگ

  • 2- تقویت بخش‌های مثبت و خوب فرهنگ

  • 3- پیاده‌کردن دین بر بخش‌های مثبت و خوب فرهنگ

• عادات رفتاری، مهمترین مشکل فرهنگ

• فرهنگ ما به دینداری ما لطمه می‌زند

• ضرورت توجه به زیرساخت‌های فرهنگی

• زیرساخت‌های فرهنگی خوب در دوران جاهلیت

  • ادبیات قوی و فصیح عربی

  • احترام به بزرگترها و شیخوخیت

  • محترم بودن امانت و امانت‌دار

  • پایبندی به عهد و پیمان

  • احترام به خانه خدا

  • حفظ احترام برخی از زمان‌ها و ایام

جلسه 7: استقلال و استقامت فرهنگی

• فرهنگی بودن برخی از دستورات دین

  • بار دین را زیاد نکنیم

  • همه گزاره‌های داخل دین، لزوماً دینی نیستند

  • اصلاح فرهنگ، خارج از فضای توصیه‌های دین

  • گزاره دینی، دستور مستقیم خدا

  • ظلم نکردن می‌تواند عنصری فرهنگی باشد

  • نظم، عنصری فرهنگی

  • تأثیر نظم بر دینداری

• حفظ سابقه مثبت فرهنگی

• توصیه‌های عقلی در فضای فرهنگ

• دین و احترام به فرهنگ خوب ملل

• حفظ هویت مستقل فرهنگ اقوام و ملل

• ذلیل شدن و تأثیرپذیری از فرهنگ دیگران، یک ضعف فرهنگی

• مرعوب فرهنگ دیگران نشویم

• ضرورت حفظ عزت در مقابل دشمن و فرهنگ‌های بیگانه

• حفظ فرهنگ یک قوم، یکی از وجوه حفظ عزت

• فرهنگ جامعه، هویت جامعه را تشکیل می‌دهد

• انعطاف‌پذیری به جا و محکم بودن به جا

• دین، عامل مقاومت فرهنگی و جلوگیری از تغییر

• مؤمن، محکم است

• حماسه، ریشه در صلابت دارد

جلسه 8: قدرت بالای دین برای فرهنگ‌سازی

• رواج‌یافتگی، کلیدی‌ترین عنصر در تعریف فرهنگ

• تأثیر مقبولیت رفتار برای پذیرفته شدن

• فرهنگ، عامل کنترل رفتار در جامعه

• عادت به کار خوب، بد نیست

  • توجه در نماز، در اثر عادت ایجاد می‌شود

  • عادت کردن چشم به گناه نکردن

  • عادت به خوبی‌ها، بازدارنده از بدی‌ها    

• دین کمک می‌کند فرد و جامعه عادات خوبی پیدا کنند

• قوت دین برای فرهنگ‌سازی

• دین برای تغییر رفتار، اول فرهنگ‌سازی می‌کند

• کمک دین به ایجاد فضای سالم

• مراحل ایجاد فضای سالم توسط دین

  • 1- اعلان احکام دین برای همگان

  • 2- ارائه نصایحی به مؤمنین

• استفاده از عناصر کلیدی برای فرهنگ‌سازی

• قدرت بالای دین برای فرهنگ‌سازی

• سهل‌گیری، ضرورتی برای فرهنگ‌سازی

• اکتفاء به حداقل‌ها برای فرهنگ‌سازی

• برای فرهنگ‌سازی هزینه کنیم

جلسه 9: آشنایی با فرهنگ مروت و جوانمردی

• فرهنگ، می‌تواند مبنای دینداری قرار بگیرد

• فرهنگ‌سازی، یکی از کارهای مهم دین

• پاداش و جزای فرهنگ‌سازی سنگین‌تر است

• فرهنگ، زمینه‌ساز پذیرش دین و دینداری بهتر

• پذیرش عادات فرهنگی خوب، با فشار و سختی کمتری همراه است

• خصلت‌های فرهنگی که خدا و پیامبرش آنها را دوست دارند

  • سخاوت و بخشندگی

• سوء استفاده از فرهنگ برای ضربه به دین

• فرهنگ ارزش خاص خودش را دارد اما کافی نیست

• اصل اصیل مروّت در فرهنگ حماسی

• اگر مروّت جا بیفتد، به راحتی دین هم جا می‌افتد

• آثار قانون خوب

  • قانون خوب، مروج فرهنگ جوانمردی و مروّت

  • در تصویب قانون باید دقت کرد

• عفت، یکی از ثمرات مروت

• آموزش عفت در خانواده

• دوری فرهنگ رسانه­ای سیاسی، از مروت و جوانمردی

جلسه 10: نتایج فرهنگ مروت در حکومت دینی

• دو آسیب‌ عمده در زمان حاکمیت دینی

• 1- ضد دین شدن و دین گریزی برخی از افراد

  • آسیب‌های جامعه دینی، بهتر از تحویل حکومت به افراد بی‌دین است

  • نسبت دادن مشکلات به دین

  • فرهنگ مروت برای رفع سوء تفاهم نسبت به دین

• 2- ایجاد زمینه مساعد برای سوء استفاده کنندگان از دین

  • جوانمردی، نیازی مهم در زمان حاکمیت دینی

  • به اسم دینداری و رسم دینداری، مغرور نشویم

  • نامردی دیدن، یکی از مراحل امتحان شدن

  • به دلیل دینداری، حق به جانب نباشیم

  • مذهبی‌ها باید بسیار خوب‌تر شوند

• مروت، یکی از پایه‌های فرهنگی حماسه

• تأثیر فرهنگ جوانمردی بر حجاب

• روایاتی در مورد جوانمردی

• مروت، خمیرمایه اصلی فرهنگ حماسی