مرد زمان خودت باش(2)
حجت الاسلام پناهیان:
آسان‌ترین نوع زمانه‌شناسی
اگر کسی می‌خواهد قدرت زمان‌شناسی خودش را بسنجد یا برای رشد زمان‌شناسی خود تمرین کند، سراغ زمان‌شناسی در گذشته برود. چرا که در بین انواع زمان‌شناسی (گذشته، حال، آینده)، آسان‌ترین بخش، زمان‌شناسی گذشته است. به دلیل این‌که معما چو حل گشت، آسان شود. گرچه برای بعضی‌ها معما چو حل گشت آسان نشود!
دو عامل شکل‌دهندۀ وقایع تاریخی: عوامل زمینی و عوامل آسمانی
اگر بخواهید درباره گذشته، قدرت تحلیل داشته باشید، باید به این نکته مهم توجه کنید که عوامل شکل‌دهندۀ وقایع تاریخی دو گروه هستند: عوامل آسمانی، عوامل زمینی.
عوامل زمینی از سیل و زلزله و سرما و گرما گرفته تا و ویژگی‌های منطقه‌ای و قومی و ارادۀ انسان‌ها - خوب و بد - هستند. عوامل آسمانی یعنی چه؟ مثلاً بنی‌عباس باید علیه بساط بنی‌امیه و بنی‌مروان قیام کنند و اینها با یکدیگر درگیر باشند، تا فرصت لازم برای امام صادق(ع) فراهم شود که کار تعلیم و تربیت را انجام بدهد. معلوم می شود مقدرات الهی هم در شکل گیری وقایع تاریخی موثرند.
اما در هر زمان و دوره‌ای، در بین همۀ این عوامل، یک عامل کلیدی‌تر است و بیشترین نقش را در تحلیل آن زمانه دارد. برای داشتن یک زمان‌شناسی صحیح، باید عامل کلیدی هر زمانه را شناخت. در زمان‌ها و دوران‌های مختلف تاریخ صدر اسلام و حیات ائمۀ هدی(ع) می‌توان اصلی‌ترین عامل شکل‌گیری حوادث تاریخ در هر دوره‌ای را تشخیص داد.
سه دوره اصلی زندگانی اهل بیت (ع)/ عامل کلیدی حوادث در هر دوره چه بود؟
برای یافتن مهم‌ترین عامل تاثیرگذار بر روند حوادث تاریخ حیات ائمه(ع)، باید حیات ائمه هدی(ع) را دوران بندی کرد و عامل کلیدی در هر دوره‌ای را شناسایی کرد. ما دوران اهل‌بیت(ع) را به سه دوره تقسیم‌بندی می‌کنیم و هر دوره را به نام آن عامل کلیدی نامگذاری می‌کنیم:
1. دوران ولایت
مهترین عامل برای شکل‌گیری حوادث بعد از پیامبر گرامی اسلام، ولایت، بود. لذا دوران اول را باید نامش را بگذاریم دوران ولایت. که از زمان غربت امیرالمؤمنین تا شهادت امام حسین(ع) ادامه دارد.
2. دوران تعلیم و تربیت
از آن به بعد، ائمه هدی(ع) دیگر به موضوع ولایت نپرداختند(یعنی موضوع و رسالت اصلی فعالیت‌هایشان نبود). چرا که می‌دانستند مردم اهل این حرف‌ها نیستند، لایقش هم نیستند. سه امام اول ما دورۀ خودشان را در دوران ولایت سپری کردند و اصلی‌ترین رسالتشان این موضوع بود.
دورۀ دوم، دورۀ تعلیم و تربیت بود که از زمان امام سجّاد(ع) آغاز می‌شود «یُزَکِّیهِم وَ یُعَلِّمُهُم»(آل عمران، 164) و تا کمی از زمانه امام کاظم(ع) ادامه دارد. با آغاز زندان‌های امام کاظم(ع)، دوران تعلیم و تربیت پایان می‌پذیرد. یعنی دیگر رسالت اصلی نیست.
3. دوران تمرین و آمادگی برای مراجعه به نائبان عام ائمه(ع)
از امام کاظم(ع) تا زمان غیبت، و حتی دوران غیبت صغری، دوران آماده کردن مردم برای مراجعه به نائبان عام ائمه هدی(ع) در دوران غیبت است.
شش امام(از امام کاظم تا امام زمان) کار کردند تا مردم، جانشینان عامّ امام زمان(عج) که پشت پرده غیبت هست را بشناسند. رسول خدا(ص) دست امیرالمؤمنین(ع) را بالا برد، فرمود: «مَن کُنتُ مَولاه فَهذا عَلیٌّ مَولاه» «فَهذا»! این! ایشان! ایشان علی‌بن ابیطالب، مولا است! هفتاد و دوتا فرقه ایجاد شد. سیصد سال بعد امام زمان(ع) غایب شد، در شیعه یک فرقه هم ایجاد نشد. چرا؟! چون شش امام کار کردند!
اولین امامی که برای ایجاد این آمادگی کار کرد و زحمت کشید، امام کاظم(ع) بود. یکی از کارهایی که کرد، واکسن زد. یکی از نواب تعیین شده توسط حضرت، منحرف شد. و بعد مورد لعن حضرت قرار گرفت.
این دوران، دوران آمادگی برای غیبت، دوران تمرین رجوع به نائب عام امام، برای تثبیت شیعه در دوران غیبت است. لذا می‌بینید شیعه در دوران غیبت شیعه تکان نخورده و با بدون انحراف در اساس، تا امروز آمده است.
♦ برای زمان‌شناس بودن و شناخت هر زمانه، ابتدا باید عامل کلیدی در حوادث هر دوره را شناخت.
منبع: شهرک شهید محلّاتی،مسجد انصارالحسین(ع)، سال 88، ایام فاطمیه، جلسه دوم
مطالب مرتبط:
