حجت الاسلام پناهیان در جمع دانشجویان ایلام:
اثر تفکر در افزایش محبت به امام زمان(ع)/ تحول در علوم انسانی، باید به یک مطالبه عمومی تبدیل شود
- زمان: 1389/02/07
- مکان: ایلام - در جمع دانشجویان
- انعکاس در: رجانیوز ، فارس
- پی دی اف: A5 | A4
- اینفوگرافیک: پیشنهاد دهید
- صوت: دانلود | بشنوید
- کلیپ صوتی: پیشنهاد دهید
به گزارش خبرگزاری فارس حجت الاسلام و المسلمین علیرضا پناهیان در جمع دانشجویان و علاقمندان به حضرت ولی‌عصر(ع) در ایلام، با اشاره به اینکه سال‌هاست جوانان از چگونگی افزایش محبت به امام زمان(ع) می‌پرسند، از "تفکر و اندیشیدن" به عنوان یکی از مهمترین راهکارهای عملی برای افزایش محبت‌های زیبای معنوی یاد کرد و با اشاره به دو بُعد فردی و اجتماعی این اندیشیدن، نقش دانشگاه‌ها و رشته‌های علوم انسانی را در این میانه بسیار محوری و کلیدی ارزیابی کرد.
وی با انتقاد از توقف سی ساله چرخه تولید علم در حوزه علوم انسانی، تحول در علوم انسانی را یک ضرورت اساسی برای افزایش و تعمیق علاقه به امام زمان(ع) و گسترش و فراگیر شدن این محبت در جامعه دانست و خواستار تبیین و تدریس ابعاد اقتصادی، سیاسی، امنیتی، مدیریتی و فرهنگی حکومت مهدوی در رشته‌های مختلف علوم انسانی در دانشگاه‌ها شد.
نظر به اهمیت مباحث طرح شده در سخنان این استاد حوزه و دانشگاه خبرگزاری فارس مشروح آن را برای مطالعه و توجه جامعه علمی کشور منتشر می نماید
سال‌هاست که جوانان از چگونگی افزایش محبت به امام زمان(ع) می‌پرسند
تمام کسانی که شیرینی محبّت امام زمان(ع) را چشیده‌اند و آثار با برکت و نورانی این محبت را احساس کرده‌اند، به نوعی می‌خواهند این محبت را افزایش دهند. بسیاری از عاشقان حضرت، این آمادگی را دارند که برنامۀ زندگی خود را به گونه‌ای ترتیب دهند تا این محبّت افزایش پیدا کند. مثلاً حاضرند به این عشق از گناه خودداری کنند، عبادات را به موقع و به‌شکل زیباتری انجام دهند، انفاق کنند و به‌طور کلی در این راه سختی‌هایی را بر خود هموار نمایند.
طبیعتاً هر کس این محبّت را چشیده باشد، قدر آن را خواهد دانست و تقاضای ازدیاد این عشق و محبّت در سینه‌اش موج خواهد زد. این جزء مطالبات جوانان است و سال‌هاست که این سؤال از سوی جوانان مطرح می‌شود که «چه‌کار کنیم تا محبّت‌مان به مولایمان افزایش پیدا کند؟»
البته این طبیعی است که با عمل به دستورات دین و تعالی روحی، محبت ما نسبت به مولایمان نیز افزایش پیدا می‌کند، اما می‌توان گفت این یک روش غیرمستقیم برای افزایش محبت حضرت در قلوب ما محسوب می‌شود.ید.آ گرچه انجام این اعمال، حداقل وظیفۀ عقلانی هرعلاقمند به حضرت و محک صداقت در علاقه می‌باشد و اثرات ریشه‌ای و عمیقی نیز دارد، اما اگر انسان در کنار این اعمال لازم، بتواند مستقیماً به افزایش اکسیر محبت در قلبش بپردازد، با انرژی و توانی که این محبت فزاینده به او می‌بخشد، تمام دستورات دین را خیلی بهتر و راحت‌‌تر اجرا خواهد کرد. چنین فردی طبیعتاً با سرعت و سهولت بسیار بیشتری موانع را پشت‌سر می‌گذارد و رو به قله‌های معنویت حرکت می‌کند. اما راهکار عملی و مستقیم برای افزایش این اکسیر محبت چیست؟
دیدن و اندیشیدن، دو راه افزایش محبت
باید توجه داشته باشیم که ایجاد تحول در قلب انسان و تغییر گرایش‌ها و علاقه‌مندی‌های او بسیار دشوار است. قلبی که امام صادق(ع) در مورد آن می‌فرماید: «جابجا کردن کوه‌ها آسانتر از این است که قلبی بخواهد از جایش تکان بخورد؛ إزالَةُ الجِبالِ أهوَنُ مِن إزالَةِ قَلبٍ عَن مَوضِعِهِ»([1]) در اینجا منظور از تکان خوردن قلب اینست که تمایل یا گرایشی در قلب انسان کم و زیاد شود.
قلب انسان به این سادگی تحت امر او قرار نمی‌گیرد. به عنوان مثال اگر از قلب، بخواهی به بهشت علاقه داشته باشد، به همین راحتی اطاعت نمی‌کند، اگر به او امر کنی که به دنیا علاقه نداشته باش، فرمان نمی‌برد. ما با قلبی سر و کار داریم که نه تنها به این سادگی انعطاف‌پذیر نیست، بلکه اگر به او میدان داده شود، دوست دارد همة عالم را به تسخیر خود درآورد و به همۀ خواسته‌های خود برسد. به حدی که گاهی از اوقات فکر می‌کنیم به‌شکل غیرقابل کنترل، به چیزی علاقه‌مند می‌شود یا از چیزی متنفر می‌شود.
قلب انسان که ایجاد تغییر و تحول در آن اینقدر سخت و دشوار است، یکی از عوامل بسیار قوی و مؤثر در کنترل و تغییر آن، «علم و تفکر» است. در واقع یکی از مهمترین روش‌ها برای اینکه علاقه‌ای از علاقه‌های خوب، در دل انسان افزایش پیدا کند، و یا علاقه‌ای از علاقه‌های بد در دل کاهش پیدا کند، استفاده از «علم و اندیشه» است. امیرالمؤمنین علی(ع) می‌فرماید: «الْقَلْبُ مُصْحَفُ الْفِکْر»([2]) یعنی تفکر و اندیشیدن، در قلب انسان اثر می‌گذارد. قلب مانند صفحه‌ای است که اندیشة انسان مطالب مختلف را بر روی آن یادداشت می‌کند. هر چیزی را در موردش اندیشیدی، قلب تو به سوی آن گرایش پیدا خواهد کرد.
روش دیگری که برای تغییر قلب وجود دارد، «دیدن» است. امیرالمؤمنین(ع) می‌فرماید: «الْقَلْبُ مُصْحَفُ الْبَصَر»([3]) هر آنچه چشم ببیند، قلب یادداشت می‌کند. این دوبیتی مشهور بابا طاهر نیز شاید بر اساس همین روایت سروده شده باشد. آنجا که می‌گوید:
زدست دیده و دل هر دو فریاد هر آنچه دیده بیند دل کند یاد
بسـازم خنجری نیشش زفولاد زنـم بر دیـده تا دل گردد آزاد
چشم انسان، دلِ انسان را با خود می‌برد. کما اینکه تفکر و اندیشیدن هم، دل انسان را با خود می‌برد. با این حساب، ما برای افزایش محبت خود نسبت به امام زمان(عج) دو راه داریم. 1. دیدن. 2. تفکر و اندیشیدن. برای افزایش علاقه به حضرت، راه اول که فعلاً به‌روی ما بسته است و ما از دیدن جمال دلربای حضرت محروم هستیم. اما راه دوم به‌روی ما گشوده است و ما می‌توانیم از عنصر تفکر و اندیشه برای رسیدن به منظور استفاده کنیم.
چشم سر فقط وقایع عینی را می‌بیند ولی اندیشة انسان می‌تواند وقایع غیبی را نشان دهد
اگر ما حکومت حضرت یا خودِ حضرت را دیده بودیم، طبیعتاً تحت تأثیر آنچه می‌دیدیم قلب ما نسبت به ایشان علاقه‌مندتر می‌شد. اما حالا که حضرت در پشت پردۀ غیبت هستند، در غیاب او چه می‌توان کرد تا این علاقه در قلب ما شعله‌ورتر شود؟ بر اساس حدیث شریفی که بیان شد(الْقَلْبُ مُصْحَفُ الْفِکْر)، می‌توانیم از قدرت فکر و اندیشۀ خود استفاده کنیم تا بر قلب خود اثر بگذاریم و این محبت را در قلبمان افزایش دهیم.
درست است که چشم سر، فقط واقعیت‌های عینی را می‌بیند و از دیدن واقعیت‌های غیبی عاجز است، ولی ما به ابزاری به‌نام فکر مجهز هستیم که می‌تواند وقایع غیبی را برای ما آشکار نماید و قلب ما را به‌سوی حقایق بگشاید. بدون استفاده از فکر، قلب انسان در بند علاقه به واقعیت‌های عینی باقی می‌ماند. لذا فکر انسان می‌تواند در نجات قلب، بسیار مؤثر باشد. اگر استفاده از چشم را با تفکر همراه کنیم، دیگر چشم هم ما را گمراه نخواهد کرد، چون می‌توانیم واقعیت‌ها را تحلیل کنیم و به حقایق برسیم.
امیرالمؤمنین(ع) می‌فرماید: «القَلبُ بالتَّعلُّلِ رَهینٌ؛ قلب انسان در گروی برهان است.»([4]) به بیان دیگر، قلب اسیر دلیل است و اگر برای قلبمان دلیل بیاوریم، قانع خواهد شد. اگر با چشم خود، امام زمان(ع) را دیده بودیم، طبیعتاً با توجه به صفای دل، به سمت حضرت گرایش پیدا می‌کردیم و نیازی به دلیل و برهان نبود. اما حالا که ایشان را نمی‌بینیم برای بالا بردن محبت خود نسبت به حضرت، از چه ابزاری باید استفاده کنیم؟ طبیعتاً در اینجا می‌توانیم از ابزار فکر و اندیشه به‌خوبی استفاده نماییم. یعنی بر روی آگاهی‌هایی که در رابطه با حضرت داریم، فکر کنیم. منظور از فکر، رفت و آمد بین آگاهی‌هایی است که به‌دست آورده‌ایم، نه اینکه فقط آگاهی‌های جدیدی کسب کنیم. چنین فکری یکی از عوامل مهم برای بالا بردن محبّت به امام زمان(ع) است.
البته علاوه بر تفکر، عامل دیگری هم وجود دارد که می‌تواند بر قلب ما تأثیرگذار باشد، و آن هم «ذکر» است. در روایات آمده است که ذکر حیات قلب است([5])، ذکر جلادهندة دل است([6]). البته شرح این عامل را باید در مجال‌های دیگر پیگیری کرد.
برای اینکه در روضۀ اباعبدالله(ع) سوز و گداز بیشتری داشته باشیم، چه کنیم؟ این یک غم زیبا و قشنگ است که بسیاری آن را دوست دارند. گاهی جوان‌ها می‌پرسند: «سال‌های گذشته در ماه محرم، برای امام حسین(ع) بیشتر گریه می‌کردم و سوز و گداز بیشتری داشتم، اما امسال احساسم کمتر شده است. می‌خواهم برای امام حسین(ع) بیشتر و بهتر گریه کنم، چه‌کاری باید بکنم؟»
این نشانۀ رشد عقلی انسان است و متناسب با این رشد، باید درک ما از امام حسین(ع) هم رشد کند. ما هر سال به درک عمیق‌تر و دلایل بهتری نیاز داریم تا بتوانیم به اندازۀ سال گذشته اشک بریزیم. لذا یکی از روش‌های خوب برای رسیدن به درک بالاتر و عمیق‌تر، خواندن کتب تاریخی در رابطه با زندگانی امام حسین(ع) و سایر اهل بیت(ع) است. با مطالعۀ این‌گونه کتاب‌ها، قلب انسان متحوّل خواهد شد و معارف والایی برای تفکر و اندیشۀ خود، به‌دست می‌آوریم. اینکه یک امام چه خصوصیاتی و چه احساساتی دارد؟ رابطۀ قلبی یک امام با آحاد امّتش چگونه است؟ امام چه ارتباطی با خداوند دارد؟ واسطة فیض بودنِ امام به چه معناست؟ با کسب این‌گونه آگاهی‌ها و تفکر و تأمل بر روی آنها، یک تحول قلبی در انسان به‌وجود خواهد آمد.
بالا بردن محبّت به امام زمان(ع)، تنها با شنیدن سخنرانی‌ها و کسب آگاهی‌های جدید به دست نمی‌آید، بلکه نیاز به تفکر دارد. البته سخنرانی هم می‌تواند به فکر کردن انسان کمک کنند و انسان را به تفکر وادارد. چقدر خوب است که انسان از شنیدن یک سخنرانی، صرفاً درپی کسب معلومات تازه نباشد، بلکه به تفکر پیرامون همان معلوماتی که دارد، وادار شود. ما معمولاً وقتی برای تفکر در این زمینه نمی‌گذاریم. البته برای فکر کردن دربارة دنیا وقت می‌گذاریم، اما برای تفکر دربارة معانی بلند معنوی، کمتر وقت می‌گذاریم