گفتگوی تلویزیونی- تحلیل علیرضا پناهیان از بیانات رهبر انقلاب در روز نیمه شعبان
شرایط زمانه، ما را به سمت فرهنگ مواسات میبرد؛ همانطور که شرایط جهانی، ما را بهسمت فرج میبرد/ با ترویج فرهنگ مواسات، یکی از مقدمات ظهور مهیا میشود/ فرهنگ مواسات را علاوه بر کمک مالی به آسیبدیدگان، در «ایجاد شغل و رونق تولید» هم برقرار کنیم
شناسنامه:
- زمان: 99/01/28
- موضوع: مواسات و همدلی مردم، مقدمه ظهور امام زمان(عج)
- مکان: برنامه نگار
- فیلم: اینجا
- صوت: اینجا
«عجلۀ نابجا برای ظهور» به چه معناست؟ / خستهشدن از ظلم، کافی نیست؛ آمادگی هم لازم است
* مجری: در فرهنگ انتظار درباره «بیصبری مذموم» و «تعیین نکردن وقت برای ظهور» مباحثی داریم ولی از طرف دیگر، از ما میخواهند که برای تسریع در امر ظهور دعا کنیم. آیا این تعجیل و صبرِ مذموم با همدیگر در تعارض نیستند؟
طبیعتاً کسانی که تحت ظلم و ستم هستند، برای زندگی زیبا تحت ولایت حضرت ولیاللهالاعظم (عج) انتظار میکشند و شوق دارند که این امر زودتر حاصل بشود. اما عجلۀ نابجا در اینجا به این معنا است که هنوز آمادگی برای جامعه و افراد، پدید نیامده است و آنها شتابزده میخواهند به جامعۀ موعود برسند.
حالا چه اشکالی دارد که ما-بدون ایجاد آمادگی در فرد و جامعه- زودتر به فرج برسیم و ظهور محقق بشود؟ همان اشکالی را دارد که برای قوم حضرت موسی (ع) پدید آمد. آنها واقعاً از ظلم، به ستوه آمده بودند، لذا دعا و تضرع کردند و فرج هم برایشان مهیا شد، اما چون آمادگیِ لازم را نداشتند، بعد از مدت کمی، گوسالهپرست شدند! یا آن مردمی که به در خانۀ امیرالمؤمنین(ع) آمدند و ایشان را مجبور کردند که امر خلافت را بپذیرند؛ هرچند این حق حضرت بود، ولی آن مردم، آمادگیاش را نداشتند، آنها از ظلم خسته شده بودند، اما تحمل عدالت علوی را نداشتند.
پس منظور از عجلۀ نابجا برای ظهور، این است که ما از آمادگی و تلاش برای رسیدن به آن صرفنظر کنیم و شتابزده به فرج برسیم. رهایی از ظلم، خوب است، به شرط اینکه ما مستحق آن عدالت باشیم و بتوانیم آن را تحمل کنیم و لایقِ آن حکومت عادلانه و آن زمان پر از برکت و نعمت باشیم. اگر آماده نباشیم دوباره وضعیت به سابق برمیگردد درحالیکه قرار نیست ظهور حضرت در زمانی که آمادگیِ ما کامل نیست، تحقق پیدا کند. البته عجلهکردن و شتابزده بودن برای ظهور، در روایات، مذموم شمرده شده است. منتها به ما سفارش کردهاند که برای تعجیل در فرج دعا کنید. یک منتظر عارف، وقتی برای فرج و برای تأمینشدن تمام مقدمات و آمادگیهای فرج دعا میکند، این دعا نشانۀ شتابزدگی نخواهد بود.
اصل مواسات، هم در جامعۀ مهدوی و هم در بین مقدمهسازان ظهور، اهمیت دارد
* مجری: با توجه به توضیحاتی که درباره آمادگی جامعۀ اسلامی برای ظهور فرمودید، در جامعۀ مهدوی یک اصل مهمی بهنام مواسات وجود دارد. این اصل به چه معنا است و چه شاخصههایی دارد؟
اصل مواسات نهتنها در جامعۀ مهدوی خیلی اهمیت دارد بلکه در آمادگی برای فرج و در بین مقدمهسازان ظهور هم، این اصل بسیار اهمیت دارد. رسماً میآمدند پیش امام باقر(ع) و تقاضا میکردند که ایشان قیام کند و میگفتند: الان تعداد شیعیان زیاد شده است، درحالیکه شما دنبال یک عدد بسیار کمی بودید، ما الآن خیلی بیشتر از اینها آدم داریم، حضرت-با یک تعبیری- به آنها میفرمودند: آیا مواسات بین شما هست که من قیام کنم؟ میگفتند منظورتان چیست؟ حضرت میفرمودند: آیا شما راحت میتوانید از اموال همدیگر بردارید یا اینکه بینتان حسابکتاب هست؟ میگفتند: نخیر، حسابکتاب هست. حضرت میفرمود: پس هنوز زمان فرج نشده است. (قِیلَ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع إِنَّ أَصْحَابَنَا بِالْکُوفَةِ لَجَمَاعَةٌ کَثِیرَةٌ فَلَوْ أَمَرْتَهُمْ لَأَطَاعُوکَ وَ اتَّبَعُوکَ قَالَ: یَجِیءُ أَحَدُکُمْ إِلَى کِیسِ أَخِیهِ فَیَأْخُذُ مِنْهُ حَاجَتَهُ؟ فَقَالَ: لَا... إِذَا قَامَ الْقَائِمُ جَاءَتِ الْمُزَامَلَةُ وَ أَتَى الرَّجُلُ إِلَى کِیسِ أَخِیهِ فَیَأْخُذُ حَاجَتَهُ فَلَا یَمْنَعُهُ؛ اختصاص مفید/ص24)
یکی از شرایط ظهور این است که بین مؤمنین «مواسات» برقرار باشد
پس یکی از شرایط ظهور این است که مؤمنین به جایی برسند که بتوانند با همدیگر «ندار» باشند و مواسات برقرار کنند؛ به این معنا که اگر من دارایی یا پولی دارم که تو به آن نیاز داری، فرقی بین من و تو نیست، باهم خرج میکنیم. یعنی این ایثارگری عملاً باید در زندگی جاری بشود. این نهتنها بهعنوان یکی از ویژگیهای جامعۀ مهدوی است-که ما اگر آن شرایط را نداشته باشیم یعنی برای حضور در آن جامعه آماده نیستیم- بلکه به عنوان مقدمات فرج هم ذکر شده است. اگر یاران حضرت این ویژگی را نداشته باشند، پس حضرت با چه کسانی باید قیام کند؟
بنده میدانم که با این گفتگو، در واقع دارم یک مقدار مقدمات فرج را سخت میکنم! با آمادگی برای نبرد با دشمن، مقدمات فرج سخت نمیشود. با آمادگی برای شهادت و جهاد در راه خدا، مقدمات فرج چندان سخت نمیشود، ما این دورهها را در کشورمان پشتسر گذاشتهایم و عدهای پیشتاز هم داریم که بروند جانفشانی کنند. ولی با آمادگی برای مواسات، چهکار کنیم؟ این خیلی دشوار است! این مرحلهای است که ما باید آن را پشتسر بگذاریم و الان هم شرایطش پدید آمده است.
امامباقر(ع) وقتی خواستند اهمیت مواسات را توضیح بدهند برای کسانی که مدّعی بودند «ما آمادهایم شما را برای قیام یاری کنیم» به آنها فرمودند: آیا شما از اموالتان برای همدیگر به راحتی میگذرید یا نه؟ میگفتند: نه. حضرت هم فرمودند: پس شما از خونتان هم به راحتی در راه خدا نخواهید گذشت. (...فَقَالَ: هُمْ بِدِمَائِهِمْ أَبْخَلُ؛ اختصاصمفید/ص24)
در روایت فوق، امامباقر(ع) در واقع دارند شرایط ظهور را اعلام میکنند. حالا شما فرض کنید که ما به خدمت امام زمان(ع) رسیدهایم و همان تقاضا را از ایشان داریم. ایشان چه پاسخی میدهند؟ امام زمان(ع) هم طبیعتاً مثل امامباقر(ع) برخورد میکنند و همان شرایط را اعلام خواهند کرد.
مواسات یعنی اینکه ما هرچه داریم و نداریم با دوستان و مؤمنین، تقسیم کنیم. اگر این مواسات در جامعه تحقق پیدا کند، واقعاً یک جامعۀ دیگر و یک فرهنگ دیگری خواهیم داشت.
مواسات، فقط مربوط به آخرالزمان نیست/ در صدر اسلام اگر مواسات رخ نمیداد اصلاً اسلام بنا نمیشد!
برای تبیین اهمیت مواسات، این نکته را هم عرض کنم که این مواسات، فقط مال آخرالزمان نیست؛ پیامبر اکرم(ص) هم دین اسلام را با مواسات آغاز کردند. وقتی رسول خدا(ص) در مدینه حضور پیدا کردند، شرایطی را پدید آوردند که مهاجرین از مکه به مدینه آمدند و در اطراف مسجد جمع شدند. آنوقت مؤمنینِ ساکن مدینه و کسانی که در مدینه مسلمان شده بود و مدعی بودند که پیروِ رسول خدا(ص) هستند، یکی یکی باید مهاجرین را میبردند و اسکان میدادند؛ یعنی خانۀ خود را با آنها تقسیم میکردند و حتی اموالشان را تقسیم میکردند (مزرعۀ خود و محصولات خود را تقسیم میکردند) و این کار هم با قانون و با اجبار نبود.
اگر مواسات در صدر اسلام رخ نمیداد اصلاً اسلام بنا نمیشد. درست است که بعداً کمرنگ شد و دیگران نتوانستند این شیوۀ پیغمبر(ص) را در آن شهر حفظ کنند. امیرالمؤمنین علی(ع) هم وقتی یک قدم به سمت آن مواسات برداشتند، دیگر اطرافیان حضرت هم از ایشان بریدند. جریان تقسیم بیتالمال بهصورت مساوی، در واقع یک قدمی به سمت مواسات بود که حضرت برداشتند.
مواسات در صدر اسلام هم یک چنین جایگاهی دارد و ما شاید این قسمت تاریخ اسلام را کمتر میخوانیم. معلوم نیست که الآن در شهرهای مذهبی و محلههای مذهبیمان، آن اتفاقی که برای انصار رسول خدا(ص) پیش آمد، اگر پیش بیاید، ما بتوانیم آن امتحان را خوب جواب بدهیم. البته نمیخواهم با سوءظن و بدگمانی برخورد کنم؛ منظور این است که باید آمادگیمان زیاد باشد.
امروز هم شرایطی در جامعۀ ما پدید آمده است که آن گوهر مرکزی فرهنگ و فکر انقلاب ما عمومیتر شده و بلکه جهاننما شده است. الآن در همین شرایط کرونا، عدهای شرایط شغلیشان را از دست دادهاند، اینها اصلاً جزو محرومین جامعه نیستند اما دیگر شغل ندارند، یا شرایط خاصی برایشان پدید آمده است؛ مثلاً یک کسی بیمار شده است و در اثر بیماری، خانوادهاش مستمند شدهاند، چون او باید هر روز سرِ کار میرفته و برای خانوادهاش نان میآورده ولی الان نمیتواند.
شرایط زمانه، دارد ما را بهسمت فرهنگ مواسات میبرد؛ همانطور که شرایط جهانی، ما را بهسمت فرج میبرد
دربارۀ آن داستان مهاجرین و انصار، فکر کنید که انصار باید خانههای خودشان را با مهاجرین تقسیم میکردند. یا اینکه خرماهای خودشان را نصف میکردند و با مهاجرین تقسیم میکردند. اصلاً مرزی بین خودشان قائل نبودند؛ به احترام شخصیت با عظمت رسول خدا(ص). امروز هم این اتفاق باید در جامعۀ ما بیفتد-البته ممکن است، کمی سخت به نظر بیاید- ولی به احترام شخص امامزمان(ع) و به عنوان مقدمهسازی برای ظهور حضرت، باید این اتفاق بیفتد. ما که بیخبر نیستیم از فرهنگی که حضرت میخواهند بیاورند؛ ما از آن باخبر هستیم و با اجرا کردن آن فرهنگ، باید به سمتش برویم.
از طرف دیگر، این فرهنگ، گوهر مرکزی انقلاب ما بوده است و حقیقت بسیج هم چیزی جز این نبوده است. مثلاً در ابتدای انقلاب که مردم در زمستان نفت نداشتند، جوانها میرفتند نفت میگرفتند و توزیع میکردند و خیلی از گرهها را باز میکردند. یا اینکه در جریان دفاع مقدس، عدهای جانشان را برای حفظ بقیه دادند، یا در دفاع از حرم یا حریم اهلبیت(ع) که این شهدای مظلوم، با حضور در منطقه، در واقع از وطن دفاع کردند، اینها همه ازخودگذشتگی کردند. حالا این ازخودگذشتگی آمده است در متن زندگی همۀ ما قرار گرفته است.
یک عدهای حقوقبگیر هستند، یک عدهای با کارِ خانه میتوانند امور خود را بگذرانند، یک عدهای درآمدهایی دارند و سرمایههایی دارند و... اینها باید به بقیه افراد جامعه، رسیدگی کنند. من فکر میکنم شرایط زمان ما، دارد ما را به سمت فرهنگ مواسات میبرد؛ همانطور که شرایط جهانی و شرایط زمانۀ ما دارد ما را به سمت فرج میبرد.
فرهنگ و تمدن غرب در بحرانها ماهیت درونی خود را نشان میدهد
* مجری: در فضای کرونایی امروز ایران و جهان دو تمایز بزرگ به چشم میآید: از یک طرف، رفتار و کُنشهای مردم ایران را میبینیم؛ مردمی که اهل تحقق شعائرالله هستند به تعبیر رهبر انقلاب و در برابر بلای کرونا، خوش درخشیدند، و از طرف دیگر، داعیهداران بزرگی که در کشورهای غربی و در فرهنگ غربی هستند و آنها رفتار فوقالعاده متمایزتری از خودشان در برابر این بلا و ابتلا نشان دادند. این تمایز و تفاوت آشکاری که وجود دارد، به چه علتی است؟
اولاً در مورد فرهنگ غرب و تمدن غرب، چرا ما معتقدیم که این تمدن بر باطل است؟ به دلیل اینکه برخلاف ادّعایی که میشود این تمدن آنچنان «انسانی» نیست، یک نمایشی از انسانیت را دارد، ولی همانطور که سالها شاهد بودیم، این مدّعیان اومانیزم و مدّعیان آزادی و حقوق بشر، خارج از مرزهای خودشان بیشترین جنایتها را انجام دادند. ما معتقدیم که در بحرانها، این تمدن و تفکر ماهیت خودش را نشان میدهد. این تازه اول بحرانهاست، ما بحرانهای بیشتری را در پیش خواهیم داشت؛ طبق سنن الهی و طبق وضعیتی که همیشه در تاریخ بوده است که هیچوقت باطل نمیتواند استوار بماند و نمیتواند در اوج قدرت باقی بماند، بلکه دچار تضادها و اختلافها و تشتّتها خواهد شد.
دربارۀ فرهنگ غرب، معتقدیم که در اثر بحرانها ماهیت درونی خودش را نشان میدهد. همانطور که برخی از سیاستمداران غربی، خودشان گفتند که غرب-در این ماجرای کرونا- آن وحشیگری درونی خودش را بیرون ریخت و دارد نشان میدهد. این با ماهیت فرهنگ دینی ما خیلی تفاوت دارد که وقتی در بحرانها قرار میگیریم تازه آن زیباییهایی که در این فرهنگ وجود دارد، شکوفا میشود.
مواسات باید تبدیل به فرهنگ و سبکزندگی شود
این وضعیتی که الان با آن مواجه هستیم، تازه اول ماجراست. این حرکتی که الان با تعبیر زیبای «مواسات» از آن یاد میکنیم (که این بهترین تعبیر برای توضیح آن است) باید کمکم تبدیل بشود به فرهنگ زندگی و سبک زندگی، بهحدی که حتی بدون بحران هم این فرهنگ تحقق پیدا کند و بهگونهای باشد که غربیها بیایند از آن الگو بگیرند.
البته در اینجا بحث غرب یا شرق مطرح نیست؛ بحث این است که ما اگر میخواهیم کاری برای ظهور انجام بدهیم و امامزمان(ع) را برای جهانیان حاکم کنیم، این کار فقط با شمشیر نمیشود، بلکه نیاز به فرهنگ برتری دارد که یاران امامزمان(ع) یک جایی عملاً آن را نشان داده باشند نه اینکه فقط در کتابهایشان نوشته باشند، این است که عامل پیروزی حضرت ولیعصر (عج) بر همۀ ادیان عالم است. کماینکه قرآن میفرماید: «لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ کُلِّه» (فتح/28) چرا این دین باید برتری پیدا بکند و بر ادیان دیگر چیره بشود؟ بهخاطر همان فرهنگ برتر! آن فرهنگ برتر چیست؟ مثلاً اینکه در بحرانها، آن برادری و ایثار و مواسات، تحقق پیدا میکند (که نمونهاش در این کارهای جهادی جوانان ما نشان داده شد.)
تفاوت مبنایی فرهنگ ما با فرهنگ غربی، در بحرانها مشخص میشود / در شرایط بدون بحران هم باید مواسات برقرار باشد
وقتی بحران برطرف بشود؛ ما باید این مواسات را به عنوان سبک زندگی برای خودمان نگه داریم. اگر هم بحران طولانیتر شد، این باید در جامعۀ ما تقویت بشود و قطعاً هم تقویت خواهد شد. اینگونه نخواهد شد که بگویند: «در آن روزهای اول، مردم فکر میکردند با چهار تا ایثار میتوانند مشکل را حل کنند اما بعد که مشکل سنگینتر شد، مردم پا پس کشیدند!» نه، قطعاً جامعۀ ما اینطوری نیست و مردم این جهاد و فعالیتهای جهادیِ توأم با ازخودگذشتگی را جدیتر خواهند گرفت. تفاوت فرهنگ ما با فرهنگ غرب این است که آنجا مبنایش بر «منافع فردی» است ولی اینجا مبنایش بر «ازخودگذشتگی» است.
اینجا ارزشمندترین شخصیتهایمان-که بیشترین کتابها دربارۀ آنها فروش رفته- ازخودگذشتهها و شهدا هستند. ولی آنجا موفقترین افراد، پولدارترینها هستند. البته یک ظاهری هم نگه میدارند که «ما حقوق دیگران را نگه داشتهایم» ولی خدا میداند و همه میدانند که آنها چقدر با چپاول ملتهای ضعیف به اینجا رسیدهاند. آیا آنها خوشبختتر هستند؟ تفاوت مبنایی فرهنگ ما با فرهنگ غربی، کجاها مشخص میشود؟ در بحرانها مشخص میشود که آنها چقدر متزلزل هستند.
ما الآن در حال روشنگری در مقام عمل برای جهانیان هستیم که جهانیان را منتظر موعود قرار بدهیم. نه اینکه فقط برای رفع ظلم، منتظر موعود باشند، بلکه منتظر و مشتاق موعود باشند برای زندگی کردن در جامعۀ مهدوی که اصل مهمّش «مواسات» است. اگر ظهور تحقق پیدا نمیکند یک دلیلش این است که ما در مواسات هنوز پیش نرفتهایم. البته کرونا یک بهانهای شده است که دوباره ما یاد آن ایثارگریهای دوران دفاع مقدس بیفتیم و آن سبک زندگی مطلوب را بپذیریم و بپسندیم و برای زندگیکردن، انتخاب کنیم.
دو پیشنهاد برای گروههایی که میخواهند در تحقق فرهنگ مواسات، فعال باشند:
* مجری: برای مردم و گروههای مردمی و جهادیِ علاقهمند که میخواهند به نحوی در تحقق فرهنگ مواسات فعال باشند، چه ایده و پیشنهادی را مطرح میکنید؟
ما در کلام پیامبر اکرم(ص) داریم که اصلاً شهر رمضان را «شهر مواسات» اعلام کردهاند. میفرماید: «وَ هُوَ شَهْرُ الصَّبْرِ وَ إِنَّ الصَّبْرَ ثَوَابُهُ الْجَنَّةُ وَ شَهْرُ الْمُوَاسَاة» (کافی/4 /66) و بعد هم توصیههایی را مطرح میکنند. ماه رمضان به خودی خود، ماه مواسات است. در کلام امام صادق(ع) هم هست که خدا اصلاً فلسفۀ روزه را «مواسات بین مؤمنین» قرار داده است. این تعبیر را اباعبداللهالحسین(ع) هم به صورت دیگری دارند. (سَأَلَ هِشَامُ بْنُ الْحَکَمِ أَبَا عَبْدِاللَّهِ ع عَنْ عِلَّةِ الصِّیَامِ فَقَالَ إِنَّمَا فَرَضَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ الصِّیَامَ لِیَسْتَوِیَ بِهِ الْغَنِیُّ وَ الْفَقِیر...؛ منلایحضرهالفقیه/2 / 73) (سُئِلَ الْحُسَیْنُ ع لِمَ افْتَرَضَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَى عَبِیدِهِ الصَّوْمَ قَالَ لِیَجِدَ الْغَنِیُّ مَسَّ الْجُوعِ فَیَعُودَ بِالْفَضْلِ عَلَى الْمَسَاکِین؛ مناقب آلابیطالب(ع)/4 / 68)
پیشنهاد اول: کمک به محرومین و آسیبدیدگان کرونا و «افطاری دادنهای گسترده»
پس ما یک مناسبت عبادی داریم که این مناسبت عبادی، مناسبت مواسات ماه رمضانی است که در پیش داریم. در دعای ماه شعبان هم تقاضا میکنیم «خدایا توفیق مواسات به ما بده» همانطور که مقام معظم رهبری هم در بیانات اخیر خودشان به صلوات شعبانیه اشاره فرمودند. (وَ ارْزُقْنِی مُوَاسَاةَ مَنْ قَتَّرْتَ عَلَیْهِ مِنْ رِزْقِکَ بِمَا وَسَّعْتَ بِهِ عَلَیَّ مِنْ فَضْلِک؛ مصباحالمتهجد/1 / 46)
پس این در فرهنگمان جاری است و اگر بحران کرونا هم نبود باید این قصۀ مواسات پیش میآمد. همانطور که مقام معظم رهبری سالهای قبل تقدیر کردند از «پویش افطاری ساده» و افطاری دادنهای بسیار گسترده و حرکتهایی که در این زمینه انجام شد.
پیشنهاد اول بنده این است که این مناسبت را جدی بگیریم همانطور که جوانها اقدام کردند و دارند پیگیری میکنند. این اقدام سادهای که شما دارید سفرۀ افطار خودتان را کوچکتر میکنید و به جایش سفرۀ افطار پهن میکنید برای کسانی که همین مقدار را هم ندارند، این الآن اقدام بزرگی است. اینطور نیست که شما صرفاً یک صدقۀ ساده بدهید، بلکه از این طریق دارید مقدمات فرج حضرت را مهیا میکنید.
پیشنهاد دوم: مواسات را در «ایجاد شغل برای دیگران» و رونق تولید، برقرار کنیم
پیشنهاد دوم بنده این است که یک گروههایی از همین الآن، شروع کنند و بحث رسیدگی به محرومین را در همین حد «کمک به آسیبدیدگان و محرومین» نگه ندارند. این برادری، این اخوّت و اینکه بچههای مسجد جمع میشوند و کالاهایی را-برای کمک به نیازمندان- جمع میکنند، این را تبدیل کنند به «ایجاد شغل برای همدیگر»؛ یعنی ما ایجاد شغل را-که در تعابیر رهبر انقلاب هم بر آن تأکید شده- بیاوریم داخل برنامۀ مواسات خودمان قرار دهیم، خصوصاً امسال که سال «جهش تولید» نامگذاری شده است.
یک عدهای از این فعالیت جهادی که بخواهند کالا بستهبندی کنند و به آسیبدیدگان کرونا برسانند، صرفنظر کنند؛ چون در این زمینه شاید «مَن بهِ الکفایه» باشد، یعنی خیلیها حاضر باشند این کار را انجام بدهند. لذا یکعدهای بیایند و بگویند: «ما با هم شغل ایجاد میکنیم، با هم تعاونی ایجاد میکنیم، با هم فلان نیاز منطقه را برطرف میکنیم و...» اینها مواسات را بگذارند برای نحوۀ پولدار شدن؛ یعنی کار کردن و تولید کردن که طبیعتاً ثروت هم به دنبالش هست. این فرق اساسی ما با تمدّن غرب است. نه اینکه شبیه نظام سرمایهداری، ما برویم برای خودمان پول دربیاوریم و بعد، اضافۀ پولمان را به بقیه صدقه بدهیم.
بنده اصلاً نمیخواهم صدقهدادن را تخطئه کنم، این کار بهجای خودش محفوظ است، کمک کردن به همنوعان آسیبدیده در کرونا هم بهجای خودش محفوظ است و نمیخواهم ارزش اینها را کم کنم. بلکه میگویم: بیایید مدل کسب و کار خودمان را «جمعی» و مؤمنانه قرار بدهیم که اگر کسی بیکار بود، بگوید «من میروم بین بچههای این مسجد، چون اینها یک بازار کار درست کردهاند، اینها یک آموزشهای خاصی را دارند به جوانها میدهند برای کارآفرینی و برای اینکه کار یاد بگیرند. ما برویم به این سمت که این مواسات و برادری را فقط در بحران و نسبت به آسیبدیدگان نبینیم، بلکه اساساً اینگونه زندگی کنیم، یعنی این مواسات در سبک زندگی ما جاری بشود.
(الف2-ن2)
سلام هیچ فایلی نداشت نازنین حد اقل یکیش را واقعا می گذاشتید .