پیشنهاد علیرضا پناهیان، برای تنظیم برنامۀ عبادی بعد از ماه مبارک رمضان

شناسنامه:

زمان: 99/03/03
موضوع: خطبه عید فطر
مکان: مسجد یوم الغدیر
صوت: اینجا

عبادت‌ها و عادت‌های خوب ماه رمضان را باید ادامه بدهیم و برایش برنامه داشته باشیم. بیایید از همین امروز، یک برنامۀ معنوی مختصر را شروع کنیم؛ برنامه نباید سنگین باشد و الا تداوم پیدا نمی‌کند. در روایت هست: اگر می‌‌خواهید یک برنامۀ معنوی و عمل عبادی را انجام بدهید که روی شما اثر بگذارد، تا یک‌سال آن را ادامه بدهید.

اینکه امسال نتوانستیم نماز عید را پشت سر رهبر انقلاب بخوانیم، یک محرومیت بزرگ است

ما در کنار محرومیت‌های مختلفی که در این ایام کرونا پیدا کردیم؛ مثل بسته‌شدن حرم امام رضا(ع)، عتبات و دیگر امام‌زادگان عظیم‌الشأن و همچنین بسته‌شدن مساجد و تعطیل بودن خیلی از محافل معنوی و... یک محرومیت دیگر هم داشتیم و آن این بود که نتوانستیم نماز عید فطر امسال را پشت‌سر مقام معظم رهبری اقامه کنیم و این یک محرومیت بزرگ است. ان‌شاءالله ایشان هر کجا نماز می‌خوانند برای ما دعا می‌کنند و خداوند متعال هم به این دل‌های مشتاق برای همۀ برنامه‌های عبادیِ تعطیل‌‌شده، نگاه می‌فرمایند و ان‌شاءالله به نیّت و محبّت و انگیزۀ مؤمنین اجر و پاداش عنایت خواهند فرمود.

این را عرض کردم که هم در فضای جامعه، این آرزومندی و اشتیاقی که برای برقراری نماز عید فطر در دل‌های ما بود لااقل اعلام شده باشد و هم اینکه ان‌شاءالله خداوند متعال اجر حضور در مصلّی و اقامۀ چنین نمازی را به همۀ مشتاقان عنایت بفرمایند و این گفتگوی مختصر ما را به منزلۀ دعا هم خداوند متعال بپذیرند.

بعد از ماه رمضان به بعضی‌ها حس کفایت و اشباع‌شدن از عبادت و استغفار دست می‌دهد

چند نکته برای بعد از ماه مبارک رمضان عرض کنم. ممکن است بعد از پایان ماه مبارک رمضان، به بعضی‌ها یک حالت اشباع و احساس کفایت و رضایت از عبادت (و به‌ویژه از استغفار) دست بدهد و در ذهن خودشان این‌طور تصور کنند که ما دیگر هرچه استغفار بلد بودیم و اصرار داشتیم، در ماه مبارک رمضان انجام دادیم و حالا می‌توانیم یک مدتی لااقل به خودمان مرخصی بدهیم تا احیاناً گناه‌هایی پدید بیاید و بعد برویم استغفار کنیم یا دلمان تنگ بشود و بعداً به عبادت بپردازیم!

طبیعتاً همۀ شما توجه دارید که این تصور و تلقّی درستی نیست. ما در بهترین وضعیت هم به گرد و غبار عظمت شخصیت پیغمبر‌اکرم(ص) نمی‌رسیم. ببینید ایشان که در اوج طهارت و پاکی بودند، چگونه گریه می‌کردند و چطور استغفار می‌کردند! هر روز هفتاد یا صد مرتبه استغفار می‌کردند. (إِنَّهُ لَیُغَانُ عَلَی قَلْبِی حَتَّی أَسْتَغْفِرُ فِی الْیَوْمِ مِائَةَ مَرَّةٍ؛ مستدرک الوسائل/5/حدیث5978) مگر ما در ماه مبارک رمضان چقدر پاک شده‌ایم! هرچقدر هم از آلودگی‌ها جدا شده باشیم-که ان‌شاءالله همین‌طور باشد- بعد از ماه رمضان هم باید همین مسیر را در عبادت و استغفار، ادامه بدهیم، چون استغفار فقط برای گناهان درشت نیست؛ بلکه استغفار-خصوصاً برای خوبان- برای خطاهای بسیار ریز و نامرئی و نامحسوسی است که حتی ممکن است در محاسبۀ انسان هم نیاید.

انسان همیشه به استغفار نیاز دارد / خیلی از خطاها علامت بدیِ ما نیست؛ علامت پیچیدگی و نظم دقیق عالم است

استغفار یعنی انسان نسبت به پروردگار عالم، ادب را رعایت می‌کند و از خدا می‌خواهد که حتی اگر احتمالاً هم دچار خطا شده‌ام، مرا ببخش! درحالی‌که ما آدم‌ها قطعاً دچار خطا می‌شویم. رسول‌خدا(ص) بعد از هر جلسه‌ای که می‌نشستند با اصحاب‌شان گفتگو می‌کردند، هرچند حتماً رعایت می‌کردند که در این گفتگو، غیبتی انجام نشود و خیلی از آداب گفتگو رعایت شود و طبیعتاً ایشان در گفتگو با مؤمنین انگیزه‌های الهی داشتند، با این‌حال وقتی بلند می‌شدند، برای آن جلسه بیست و پنج مرتبه «استغفرالله ربّی و أتوب الیه» می‌گفتند. (عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع‏ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص کَانَ لَا یَقُومُ مِنْ مَجْلِسٍ وَ إِنْ خَفَّ حَتَّى یَسْتَغْفِرَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَمْساً وَ عِشْرِینَ مَرَّةً؛ کافی/ج2/ص504)

در روایت هست که انسان «خطّاء» است، یعنی بسیار خطا می‌کند. (کُلُّ بَنی آدَم خَطّاء وَ خَیْرُ الخَطّائینِ التَّوابُون؛ الدر‌المنثور / ج1/ص261) البته بسیاری از خطا کردن‌ها-خصوصاً برای مؤمنین و امثال شما خوبان- علامت بدی نیست؛ علامت این است که این عالم بسیار پیچیده، منظم و دقیق است. به‌عنوان مثال، در برخی از موارد، پرتاب ماهواره‌ها به فضا، موفق نبوده و ماهواره در مدار قرار نگرفته است. این عدم موفقیت‌ها که گاهی با آن‌همه دقت، باز هم اتفاق می‌افتد، همه به‌خاطر نظم دقیق و پیچیدگی جهان است. لذا با وجود این نظم و پیچیدگیِ فوق‌العاده در عالم، هرچقدر انسان دقت کند باز جا دارد. اصلاً اگر این نظم و دقت و پیچیدگی نبود ما انسان‌ها حوصلۀ‌مان از زندگی کردن در این دنیا سر می‌رفت؛ بچه‌ها را ببینید چه بازی‌هایی انجام می‌دهند؟ بازی‌هایی که پیچیدگی داشته باشد و نشود راحت آن بازی‌ها را بُرد، و اگر بازیِ ساده‌ای باشد به‌راحتی آن را کنار می‌گذارند.

چند پیشنهاد برای حفظ و ادامۀ برنامۀ عبادی و عادت‌‌های ماه رمضان

1. عادت بیدار بودن در سحرها

انسان وجود بسیار نامحدودی دارد و همچنین مسیر تقرب او به خداوند متعال نیز بسیار نامحدود است، از این رو هرچقدر در این مسیر جلو می‌رود، باز می‌بیند که جلوی راهش مسافت‌ زیادی باقی مانده تا به خدا برسد، و نیز هرچه دقت می‌کند می‌بیند که خودش چقدر نقص دارد؛ لذا نباید برنامۀ عبادی خودمان را کنار بگذاریم. البته ممکن است آن حجمی که در ماه مبارک رمضان عبادت می‌کردیم را یک‌مقدار کم کنیم، اما یکی از عادت‌های خوب در ماه رمضان، بیدار شدن سحر است، این عادت بیداری در سحرها را بعد از ماه مبارک رمضان هم حفظ کنیم. البته شب‌های ماه رمضان، بسیاری از مؤمنین عادت داشتند که بیدار بمانند که این عادت را بعد از ماه رمضان باید قطعاً تغییر داد و باید اول شب خوابید.

2. عادت به خوردن شام در اول شب (تقریباً همان وقت افطار)

یکی دیگر از عادت‌های بسیار ارزشمند در ماه مبارک رمضان، زمانِ غذا خوردن در موقع افطار است، این عادت را هم بعد از ماه رمضان حفظ کنیم و شام را اول شب بخوریم. بعد از شام هم دو سه ساعت فرصت استراحت به بدن بدهیم. وعدۀ غذای شب، نباید ترک شود و شام را باید قطعاً خورد، حتی اگر یک لقمه نان خالی‌ باشد. در روایت هست، کسی که شام نخورده بخوابد، بدنش تا چهل روز نمی‌تواند این صدمه را جبران نماید. (مَنْ تَرَکَ الْعَشَاءَ لَیْلَةَ السَّبْتِ وَ لَیْلَةَ الْأَحَدِ مُتَوَالِیَتَیْنِ ذَهَبَتْ عَنْهُ قُوَّتُهُ فَلَمْ تَرْجِعْ إِلَیْهِ أَرْبَعِینَ یَوْماً؛ کافی/ج6/ص289) (إِنَّ فِی الْجَسَدِ عِرْقاً یُقَالُ لَهُ الْعَشَاءُ فَإِنْ تَرَکَ الرَّجُلُ الْعَشَاءَ لَمْ یَزَلْ یَدْعُو عَلَیْهِ ذَلِکَ الْعِرْقُ إِلَى أَنْ یُصْبِحَ یَقُولُ أَجَاعَکَ اللَّهُ کَمَا أَجَعْتَنِی وَ أَظْمَأَکَ اللَّهُ کَمَا أَظْمَأْتَنِی فَلَا یَدَعَنَّ أَحَدُکُمُ الْعَشَاءَ وَ لَوْ بِلُقْمَةٍ مِنْ خُبْزٍ أَوْ شَرْبَةٍ مِنْ مَاءٍ ؛ کافی/ج6/ص289)

3. برنامۀ قرآن‌خواندن روزانه

تنظیم زندگی و تنظیم وقت عبادت-خصوصاً قرائت قرآن- را از ماه مبارک رمضان بگیریم و در طول سال، آن را حفظ کنیم. ما هنوز خیلی راه داریم تا به آنجایی برسیم که قرآن بخواهد به ما رخ نشان بدهد، به ما اجازه بدهد که ما وارد معانی و لطایف آن بشویم. خوب است از الآن به بعد به برنامه‌های واجب یومیه مثل نماز اول وقت و دیگر برنامه‌هایی که مؤمنین دارند، چندتا برنامه اضافه کنیم؛ مثلاً اگر می‌توانیم، دعای عهد را هر روز بخوانیم یا دعای «اللَّهُمَّ کُنْ لِوَلِیِّکَ الحُجَّةِ...» را هر روز بخوانیم. یا مثلاً هر روز لااقل پنجاه آیه قرآن-که سفارش شده است- بخوانیم و این خیلی دست ما را خواهد گرفت و زندگی‌مان تغییر خواهد کرد؛ روابط‌مان، موفقیت‌مان در کار و کسب‌مان و... تغییر خواهد کرد.

قرآن واقعاً معجزاتی به‌دنبال می‌آورد. نمی‌شود کسی به معجزۀ آخرین پیامبر نزدیک شود و در زندگی‌اش معجزه اتفاق نیفتد. پس سعی کنیم این برنامۀ قرآن‌خواندن را ادامه بدهیم. در روایات فرموده‌اند که هر برنامۀ معنوی را اگر می‌خواهید اجرا کنید و روی شما اثر بگذارد تا یک‌سال ادامه بدهید. (امام صادق(ع): مَنْ‏ عَمِلَ‏ عَمَلًا مِنْ‏ أَعْمَالِ‏ الْخَیْرِ فَلْیَدُمْ‏ عَلَیْهِ‏ سَنَةً وَ لَا یَقْطَعْهُ‏ دُونَهَا؛دعائم الاسلام/1/214) (إِیَّاکَ أَنْ تَفْرِضَ عَلَى نَفْسِکَ فَرِیضَةً فَتُفَارِقَهَا اثْنَیْ عَشَرَ هِلَالا؛کافی/2/83) (إِذَا کَانَ الرَّجُلُ عَلَى عَمَلٍ فَلْیَدُمْ عَلَیْهِ سَنَةً ثُمَّ یَتَحَوَّلُ عَنْهُ إِنْ شَاءَ إِلَى غَیْرِهِ وَ ذَلِکَ أَنَّ لَیْلَةَ الْقَدْرِ یَکُونُ فِیهَا فِی عَامِهِ ذَلِکَ مَا شَاءَ اللَّهُ أَنْ یَکُون؛ کافی/2/82‏)

4- داشتن برنامۀ عبادیِ ثابت، تسکین‌بخش بدن است

بیایید از همین امروز (که روز عید فطر است) یک تعدادی برنامۀ معنوی مختصر را شروع کنیم؛ البته برنامه نباید سنگین باشد و الا به‌مرور کنار گذاشته می‌شود و اجرا نمی‌شود) یکی از برنامه‌هایی که خوب است هر روز داشته باشیم، قرآن خواندن است، مثلاً بعد از هر نماز یک صفحه قرآن بخوانیم یا لااقل روزی یک صفحه یا سه صفحه یا هر مقداری که می‌توانیم، قرآن بخوانیم، اما تحت هر شرایطی این برنامه را اجرا کنیم؛ اگر زمانِ قرآن‌خواندن هم ثابت باشد، خیلی بهتر است. روان‌شناس‌هایی که متوجه به وضعیت فیزیولوژیک انسان هستند، گفته‌اند که داشتن برنامۀ عبادی ثابت تا چه مقدار تسکین‌بخش است و به اندازۀ چند مسکّن در بدن انسان کار می‌کند! این چیزی است که در معاینۀ بدن، نشان داده می‌شود، بماند که روح چه پروازی در آسمان‌ها دارد!

5. برنامه‌ای برای روزه گرفتن

امروز روز آغاز ماجراست، اینکه ما چه برنامه‌ای برای خودمان بریزیم خیلی مهم است. یکی از برنامه‌های‌ ما خواندن قرآن باشد، یکی هم می‌تواند دعا و زیارت‌نامه باشد. اگر هم کسی خواست روزه را ادامه بدهد و برنامه‌ای برای روزه‌گرفتن داشته باشد؛ در برخی روایات هم روزه گرفتن در سه روز از ماه قمری (اول و وسط و پایان ماه) سفارش شده است و آقای بهجت هم سفارش می‌فرمودند.

6. برنامۀ زیارت عاشورا، زیارت جامعه، زیارت امین‌الله / 6. برنامۀ نماز جعفر طیار، نماز امام‌زمان(ع)

یک برنامۀ ‌یک‌سالۀ عبادی برای خودمان بریزیم؛ مثلاً حداقل هفته‌ای یک‌بار «زیارت عاشورا» بخوانیم یا ماهی یک‌بار می‌توانیم زیارت جامعه و زیارت امین الله بخوانیم.

اگر می‌توانیم نماز جعفر طیار را-که نماز رسول الله الاعظم(ص) است- جمعه‌ها بخوانیم. با اینکه این نماز یک‌مقدار طولانی است اما کسانی که حتی هر روز هم این نماز را می‌خوانند، وقت‌شان باز می‌شود. البته بنده نمی‌گویم که هر روز نماز جعفر طیار بخوانیم، این اصلاً سفارش هم نشده است، اما نماز حضرت جعفر نماز خاصی است، این را ترک نکنیم. ما اگر دقت کنیم در طول روز هفت، هشت تا کار بیهوده انجام می‌دهیم، اگر این کارهای بی‌فایده را خدا از زندگی ما حذف کند، وقت زیادی برای‌مان آزاد می‌شود.

همچنین در نیمه شب‌های جمعه می‌توانیم نماز امام زمان ارواحنا له الفداء را قرائت کنیم که در این نماز صد بار «ایاکَ نعبدُ و ایاکَ نستعین» می‌خوانیم و در هر رکعت، ذکر سجده و رکوع را هفت مرتبه می‌خوانیم، بعد از پایان نماز هم یک دعای خیلی زیبا دارد. برخی از این برنامه‌های فوق را می‌توانید انتخاب کنید و در طول سال، اجرا کنید.

بی‌برنامه بودن نوعی بی‌احترامی به دستگاه خداوند است

بنده اصرار دارم بر اینکه برنامه کم باشد، ولی حتماً باشد؛ بی برنامه بودن و نداشتن برنامۀ عبادی خوب نیست و شاید یک نوع بی‌احترامی به دستگاه پروردگار عالم، تلقی بشود. ببینید شما یک‌ماه برنامۀ روزۀ ماه رمضان را اجرا کرده‌اید و نسبت به امر خداوند احترام گذاشته‌اید، لذا خدا هم در روز عید، به شما احترام می‌گذارد و عنایت می‌کند. البته ما به اندازۀ خودمان به خدا احترام می‌گذاریم و خدا هم به اندازۀ خودش به ما احترام می‌گذارد. وقتی خدا می‌خواهد به ما جواب بدهد، می‌دانید چه می‌شود! فرمود: «هَلْ جَزاءُ الْإِحْسانِ إِلاَّ الْإِحْسانُ» (رحمن/60) بندگان من به من احسان کردند، من هم به آنها احسان خواهم کرد! انسان به اندازۀ عمر خودش، خداوند هم به اندازۀ عمر خودش! عمر خدا جاودانه است، لذا ما را جاودانه در بهشت و رضوان خودش خواهد برد. شما هر مقدار به دستگاه پروردگار عالم، به مقام ربوبی احترام بگذارید آثار و ثمرات زیادی از آن خواهید داشت.

پس خلاصۀ بحث ما در خطبۀ اول، در واقع همین ادامه‌دادن به عبادت است. ما تازه شروع کرده‌ایم و لازم است که برای ادامۀ این عبادت‌ها، یک برنامه هم داشته باشیم.

(الف2-ن2)

<<جلسه قبل

جلسه بعد>>