۰۲/۰۱/۲۹

اصلاح برداشت‌های ناروا از دین، در رسالت و کلمات امیرالمؤمنین(ع)-ج۱۱

سوءبرداشت از دین، بیشتر از سوءاستفاده از دین به امیرالمؤمنین(ع) ضربه زد

شناسنامه:

• زمان: ۱۴۰۲/۰۱/۱۱ - سحرهای رمضان
• مکان: شبکۀ ۳ سیما - برنامۀ ماه من
• مناسبت: ماه مبارک رمضان
• متن کامل: اینجا
• پروندۀ ویژه این مبحث: اینجا

علیرضا پناهیان در جلسۀ یازدهم برنامۀ ماه من:

• یکی از مشکلاتی که دربارۀ اخلاق و دین وجود دارد این است که خیلی از مردم، در اثر نگاه روشنفکران غربگرا، این دو را یک امر واقعی نمی‌دانند. انگار اینها آثار واقعی ندارند و فقط به‌خاطر اینکه خدا فرموده است باید بگوییم «چَشم»!

• کسانی که با کلام اهل‌بیت(ع) ارتباط دارند، به هیچ‌وجه چنین دیدگاهی ندارند چون معصومین(ع) اکثراً احکام دینی را بر اساس آثارشان توضیح داده‌اند و این‌گونه مردم را به دین‌داری ترغیب کرده‌اند، لذا ما جانانه از دین دفاع می‌کنیم چون «دین یک امر واقعی است».

• بعضی‌ها از اخلاق برای مقابله با دین سوءاستفاده می‌کنند، بعضی‌ها هم سوءبرداشت‌هایی از اخلاق دارند. دربارۀ احکام دین هم سوءاستفاده و سوءبرداشت وجود دارد. سوءبرداشت از دین مهم‌تر از سوءاستفاده است.

• وقتی به تاریخ امیرالمؤمنین(ع) نگاه می‌کنیم، می‌بینیم کسانی که از دین سوءبرداشت کردند، بیشتر ضربه زدند تا کسانی که سوءاستفاده کردند. کسانی مثل طلحه، زبیر و معاویه می‌خواستند از دین سوءاستفاده کنند، امّا خوارج غالباً از دین سوءبرداشت کرده بودند.

• امیرالمؤمنین(ع) مشکل طلحه و زبیر را حل کرد، ماجرای معاویه را هم داشتند حل می‌کرد که خوارج کار را خراب کردند. خوارج موجب شدند در صفین کارِ معاویه یک‌سره نشود، اگر خوارج نبودند، کار به حکمیت نمی‌کشید. و اگر روحیۀ آنها نبود، کار به انتخاب ابوموسی اشعری نمی‌کشید. اینها چند جور ضربه زدند. سوء برداشت خیلی خطرناک است و گاهی از اوقات ضربه‌های سختی می‌زند. شخصیت امیرالمؤمنین(ع) در این عالم، یگانه است، آن‌وقت می‌بینیم که سوء برداشت از دین، حرکت این شخصیت بزرگ را متوقف می‌کند.

• چرا می‌گوییم خوارج دچار «سوءبرداشت» بودند؟ چون وقتی از امیرالمؤمنین(ع) پرسیدند آیا خوارج منافق یا کافر بودند؟ حضرت فرمود: اینها برادران مؤمن ما بودند که اشتباه کردند و به ما ظلم کردند. (هُمْ إِخْوَانُنَا بَغَوْا عَلَیْنَا؛ قرب‌الإسناد، ص94)

• مسئلۀ حجاب در جامعۀ ما دچار سوءبرداشت شده است چون برخی آن را یک امر عقیدتی و ارزشی می‌دانند، نه یک امر واقعی. برخی از این برداشت غلط سوءاستفاده‌ می‌کنند و می‌گویند: «مسئلۀ حجاب، یک مسئلۀ عقیدتی است، شما که نباید عقیده را تحمیل کنید!».
• تحمیل عقیده نه ممکن است و نه مطلوب! نماز که از حجاب واجب‌تر است امّا در جمهوری اسلامی کسی نمی‌گوید «نماز را اجباری کنید» چون اصلاً تحمیل عقیده مطرح نیست. آنهایی که می‌گویند «حجاب، تحمیل عقیده است» غالباً عناصر رذل سیاسی هستند که می‌خواهند با این دروغ، مخالفان خودشان را تخریب کنند.

• وقتی احکام دین را تابع مصالح و مفاسد و آثار واقعی بدانیم، مؤمنین با غیرمتدینین برخورد بدی نخواهند کرد چون نسبت به آنها احساس دلسوزی می‌کنند نه نفرت. انسانِ سیر کسی را که گرسنه است تمسخر و توهین نمی‌کند بلکه دلش برای او می‌سوزد. دلسوزی باید از یک مؤمن ببارد. به همین دلیل در جامعۀ دینی، بین متدینین و غیرمتدینین دو قطبی ایجاد نمی‌شود. البته ممکن است برخی از غیرمتدینین به‌خاطر عناد یا سوءتفاهم به متدینین حمله کنند و آنها را بزنند امّا متدینین این کار را نمی‌کنند.

• اگر یک فرد متدین، دین‌داری خودش را صرفاً ارزشی و غیرواقعی بداند و آن را برای زندگی خودش مفید نداند، مغرور می‌شود؛ فکر می‌کند کار بزرگی انجام داده است و حتی به خدا هم منت می‌گذارد! «یَمُنُّونَ عَلَیکَ أَن أَسلَمُوا» (حجرات، 11). اتفاقاً متدینان باید به خدا بدهکار باشند نه طلبکار؛ مثلاً سحرخیزان و روزه‌داران بیشتر از دیگران به خدا بدهکار هستند چون خدا به آنها لطف کرده است تا راحت‌تر و سالم‌تر زندگی کنند و حال بهتری داشته باشند. ما بعد از نماز، سجدۀ شکر به‌جا می‌آوریم، نه اینکه سرمان را بالا بگیریم و از خدا طلبکار باشیم.
• برداشت صحیح از دین باعث می‌شود که دین‌داران خوشحال‌تر، بانشاط‌تر، پرانرژی‌تر، مهربان‌تر و سخاوتمندتر از دیگران باشند. به این ترتیب غیرمتدیّنین هم با دیدن رفتار و زندگی یک فرد متدین به دین‌داری جذب می‌شوند.

<<جلسه قبل

جلسه بعد>>