۰۰/۰۳/۲۱

در جمع فعالین فرهنگی استان فارس 

شروع آموزش دین از اصول عقاید، اولین قدم به سمت سکولارسازی است/ خودمان با آموزش نادرست دین، سکولاریزم را تقویت کرده‌ایم

شناسنامه:

• زمان: 1400/11/28
• مکان: شیراز حرم مطهر شاهچراغ(ع) 
• مناسبت: در جمع فعالین فرهنگی استان فارس
• صوت: اینجا
• متن کامل: اینجا

علیرضا پناهیان در جمع فعالین فرهنگی استان فارس:

منظور از سکولار بودنِ دین این است که دین به زندگی اجتماعی و نیازهای واقعی مردم، زیاد کاری نداشته باشد و فقط به بُعد اخلاقی و معنوی بپردازد و در نتیجه، طبیعتاً با سیاست هم کاری نداشته باشد و از سیاست فاصله بگیرد.

سکولاریزم، درجاتی دارد؛ درجاتی از سکولار بودن در عموم فعالیت‌های فرهنگی و دینی ما موج می‌زند؛ اگرچه مواضع سیاسی هم داشته باشیم و چند اقدام سیاسی هم انجام بدهیم، اما ذاتاً آموزش دینی‌مان و تعلیمات اخلاقی‌مان غالباً سکولار است. خیلی از ما، در واقع سکولارهای انقلابی هستیم!

قرآن می‌فرماید: «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَعْبُدُ اللَّهَ عَلَى حَرْفٍ» از بندگان خدا کسانی هستند که عبادت خدا را در یک گوشه‌ای گذاشته‌اند و در متن زندگی‌شان جاری نیست. این آیه، یک طرز برخورد سکولار با دین را نشان می‌دهد و خیلی‌ها علاقه‌مند هستند که دین در اقتصاد و سیاست و متن زندگی اجتماعی وارد نشود.

بسیاری از فعالیت‌های فرهنگی و دینی ما، ذاتاً سکولار است و این سکولاریزم را به فرزندانمان آموزش می‌دهیم و بعد به آنها می‌گوییم «سکولار نباش!» خودمان سکولاریزم را آموزش داده‌ایم و تقویت کرده‌ایم. وقتی در تعلیم و تربیت دینی، به‌جای اینکه وجه اجتماعی دین قوی بشود، وجه عقیدتی دین قوی می‌شود، طبیعتاً فرزندانمان یک تلقّیِ صرفاً عقیدتی از دین پیدا می‌کنند.

وقتی طرز آموزش دینی ما با اصول عقاید شروع می‌شود تلقّی و برداشت جوان ما از دین، این می‌شود که پیغمبر سرِ عقاید جنگ می‌کرد. این قدم اول به سمت سکولاریزم است. در حالی‌که واقعیت این نبوده است.

بُعد اجتماعی دین در آموزش‌های دینی و کارهای فرهنگی ما کم‌رنگ است و بیشتر، بُعد فردی دین، برجسته است. اصرار بر این بُعد فردی، یکی ناشی از تلقّی صرفاً‌ عقیدتی از دین است و دوم، ناشی از تلقّی صرفاً اخلاقی از دین است.

آنچه به اسم «علم اخلاق» رایج شده، بیشتر ملکات نفسانی است. درحالی‌که وجود ملکات نفسانی، علامت خوشبختی انسان نیست. قرآن ۲۵۰ بار بر تقوا تأکید کرده و ملاک ارزش را تقوا قرار داده نه اخلاق. کار فرهنگی با تلقی صرفاً اخلاقی یا عقیدتی یا احکام فردی از دین، به دین آسیب می‌زند و دشمن‌ساز است.

تلقیِ احکامی از دین چیست؟ اینکه اطاعت از خدا را برجسته کنیم و بگوییم «آدم خوب یعنی آدم مطیع» درحالی‌که دین همه‌اش اطاعت نیست؛ بلکه بصیرت و نصرت هم هست که گاهی ممکن است بدون امر صریح و واضح خدا یا امام باشد. امام حسین(ع) شب عاشورا به یارانش فرمود: «بروید» ولی آنها باید می‌ماندند. دین می‌‌خواهد انسان به قدرت تشخیص و حکمت برسد.

دین سکولار دینی است که صرفاً با تلقیِ عقیدتی، اخلاقی و احکامی از دین باشد؛ آن هم احکامی که غالباً احکام فردی است. دین را چگونه توضیح بدهیم که سکولار نباشد؟ باید احکام اجتماعی دین و آثار اجتماعیِ احکام فردی را توضیح بدهیم.

در کار فرهنگی برای جاانداختن دین، باید فواید دین برای فرد و جامعه ذکر بشود و نیز باید معلوم بشود که دین به شدّت یک امر عقلانی است.

وقتی دین یک امر عقلانی و کاربردی در زندگی فردی و خصوصاً اجتماعی است، شما چرا کار فرهنگی را صرفاً در خارج از متن زندگی اجتماعی انجام می‌دهید؟ چرا فقط می‌خواهید مردم را در مسجد، دین‌دار کنید؟ چرا در کارخانه و فروشگاه و بازار و کارگاه، مردم را دین‌دار نمی‌کنید و فقط رفتید داخل مسجد؟ مگر زمان طاغوت است؟!

الان برای کار فرهنگی، باید شغل درست کنی، باید سرِ نحوۀ زندگی جمعی برای تولید و برای مصرف، در متن این فعالیت جمعی باید کار فرهنگی صورت بگیرد! چرا کار فرهنگی را سکولار می‌کنید و می‌برید بیرون از متن زندگی؟!

امروز در متن زندگی، نقص بزرگ دینی ما در چیست؟ کار گروهی و جمعی در عرصۀ اقتصادی و معیشتی. شما تا وقتی که در میان یک جمع، در مسجد یا هیئت، کار اقتصادی راه نیندازید و آنها با هم دعوایشان نشود، هیچ شاخصی ندارید برای اینکه ببینید کار تربیتی‌تان موفق بوده یا نبوده. اگر بحث پول وسط بیاید و دعوایمان نشود، آن‌وقت است که مواسات، ایثار و ازخودگذشتگی تازه رو می‌آید.