برترین عبادت یعنی «عبادت شاکرانه» نتیجۀ درکِ این حقیقت است که ما معشوق خداییم

شناسنامه:

زمان: ۱۴۰۲/۰۱/۲۰ - سحرهای رمضان
مکان: شبکۀ ۳ سیما - برنامۀ ماه من
مناسبت: ماه مبارک رمضان
متن کامل: اینجا
پروندۀ ویژه این مبحث: اینجا

عبادت، اخلاق و عشقی که ما را مغرور کند، موجب نفرت دیگران می‌شود/ قبل از اینکه بخواهیم عاشق خدا شویم باید بدانیم که همین الان معشوق خدا هستیم/ وقتی که معشوق بودن خودمان را درک کنیم حالت شُکر در ما پدید می‌آید/ طبق روایت؛ ثواب شکر نعمت بیشتر از ثواب صبر در بلا است

علیرضا پناهیان در جلسۀ بیستم برنامۀ ماه من:

آیت‌الله شاه‌آبادی(ره) استاد عرفان حضرت امام(ره) در کتاب شذرات المعارف می‌فرماید: «مملکت اسلام مبتلا با امراض مزمنه و مهلکه شده است... اسباب ممرضه چند چیز است» ایشان اولین سبب را «غرور مسلمین به حقانیت خود» برمی‌شمرند و می‌فرماید: «اول، غرور مسلمین به حقانیت خود که منشاء تحویل دادن میدان دعوت است به معاندین و موجب قناعت نمودن به اسلام انفرادی و ترک تبلیغات...» یعنی این مشکل باعث شده است که دیگران بیایند و مردم را جذب کنند.

این غرور ناشی از اعتقادات ما است و اینکه خودمان را بر حق و طلبکار می‌دانیم نه بدهکار! این سخن همان بحثی که ما در جلسات قبل داشتیم و گفتیم: آن اخلاقی بد است که ما را مغرور کند، آن عبادتی بد است که ما را مغرور کند، آن قرآن خواندنی بد است که ما را مغرور کند، آن عشقی بد است که ما را مغرور کند. هر صحبتی و هر حرکتی از ما، اول باید راهبردش این باشد که غرور را از بین ببرد. غرور موجب نفرت دیگران می‌شود.

ما باید طوری این مسیر را طی کنیم که دچار غرور نشویم. طبق روایات، «عُجب» (خودپسندی و خودشیفتگی) همۀ خوبی‌های ما را صفر می‌کند. اگر ما عُجب نداشته باشیم، مردم ما را بیشتر می‌پسندند، رفتار و گفتار ما با مردم، متواضعانه‌تر و فداکارانه‌تر خواهد شد. شهدا برای خدا جان می‌دهند اما یک‌ذره هم غرور ندارند، در وصیت‌نامه‌‌های خودشان از همه عذرخواهی می‌کنند و حلالیت می‌طلبند... درحالی‌که آنها باید ملت را حلال کنند.

بیشتر و پیش‌تر از آن که بخواهیم عاشق باشیم باید بدانیم که معشوق هستیم. وقتی که معشوق بودن خودمان را درک کنیم حالت شُکر در ما پدید می‌آید، شکر به‌خاطر لطف و محبتی که خدا به ما دارد.

امیرالمؤمنین(ع) می‌فرماید: «إِنَّ قَوْماً عَبَدُوا اَللَّهَ رَغْبَةً فَتِلْکَ عِبَادَةُ اَلتُّجَّارِ» بعضی‌ها می‌خواهند یک چیزی گیرشان بیاید، اینها عبادت تاجرانه دارند. «وَ إِنَّ قَوْماً عَبَدُوا اَللَّهَ رَهْبَةً فَتِلْکَ عِبَادَةُ اَلْعَبِیدِ»؛ بعضی‌ها از سرِ ترس، عبادت می‌کنند که این عبادت بردگان است. «وَ إِنَّ قَوْماً عَبَدُوا اَللَّهَ شُکْراً فَتِلْکَ عِبَادَةُ اَلْأَحْرَارِ وَ هِیَ أَفْضَلُ اَلْعِبَادَةِ» (تحف‌العقول، ج1، ص246) بعضی‌ها از سرِ شکر، عبادت می‌کنند، نه می‌خواهند به چیزی برسند و نه از چیزی فرار کنند؛ این عبادت آزادگان است و این برترین عبادت است. اهل‌بیت(ع) این‌طور عبادت می‌کنند، پس شیعیان اهل‌بیت(ع) هم باید به این سمت بروند.

عبارت موجود در متون دینی ما که معشوق بودن را می‌رساند، «شکر کردن» است. اثر معشوق بودن «شکر» است. مقابل شکر هم کفر و کفران است. آیه‌ای در قرآن هست که هرکس خوب در آن تأمل کند، زندگی‌اش متحول خواهد شد: «هَلْ نُجازِی إِلَّا الْکَفُورَ» (سبأ، 17) آیا ما جز انسان ناسپاس، کس دیگر را مجازات می‌کنیم؟!

خیال می‌کنیم شکر کردن در نعمات راحت‌تر از صبر کردن در بلایا است پس اجرش هم کمتر از صبر در بلا است، اما صریحاً در روایت فرموده‌اند که ثواب شکر در نعمت بالاتر از ثواب صبر در بلا است. (الْحَالُ الَّتِی تُوجِبُ الشُّکْرَ أَفْضَلُ‏ مِنَ الْحَالِ الَّتِی تُوجِبُ الصَّبْر؛ امالی صدوق، ص613) از نظر جسم و جان، طبیعتاً صبر در بلا سخت‌تر است اما از نظر معرفتی، حالت شکر در نعمت، سخت‌تر است چون رسیدن به قلۀ معرفت شکر، سخت است، پیچیدگیِ معرفتی آن بیشتر است و پاداش هم به عقل و معرفت است.

رهبر انقلاب دربارۀ شهید ناصرالدین باغانی فرمودند: «نوشتجات این شهید عزیز را مکرر، خوانده‌ام و هر بار بهره و فیض تازه‌ای از آن گرفته‌ام» وصیت‌نامۀ او بهتر از هر توضیحی نشان می‌دهد که ماجرا چیست؟

شهید ناصرالدین باغانی در وصیت‌نامه‌اش می‌نویسد: «خداوندا معبودا عاشقا... بعد از چندی که با تو معاشقه کردم یکباره به خود آمدم و دیدم که من کوچکتر از آن هستم که عاشق تو شوم و تو بزرگتر از آن هستی که معشوق من قرار گیری، فهمیدم این تو بودی که عاشق من بوده‌ای... تو عاشق صادق بنده‌ات هستی، بنده را چه، که عاشق تو بشود...»