۰۲/۰۳/۲۱

واقع‌بینی و احساسات معنوی در قرآن؛ با نگاهی به تفسیر سورۀ محمد(ص)-ج۵

چرا خدایی که خطای بندگان را می‌بخشد، این‌قدر بر کافران غضب می‌کند؟!/ اگر معنای کفر را درک کنیم، ما هم مثل خدا از کفر متنفّر می‌شویم

شناسنامه:

• زمان: ۱۴۰۲/۰۱/۰۷
• مکان: فاطمیۀ بزرگ تهران
• مناسبت: ماه مبارک مضان
• صوت: اینجا
• تعداد: 29 جلسه
• متن کامل: اینجا

علیرضا پناهیان در پنجمین جلسه ماه مبارک رمضان:

• موضوع غالب آیات سورۀ محمّد(ص) درگیری با انواع کافران است؛ هم کسانی که کفرشان را اظهار می‌کنند، هم منافقانی که کفرشان را پنهان می‌کنند و هم مؤمنانی که در عمل کفر می‌ورزند. گاهی حقیقت زیبایی‌ها و خوبی‌هایی مثل ایمان، با ضدّ آنها بهتر توصیف می‌شود. لذا قرآن کریم با توصیف کفر، ایمان را برای ما معرفی می‌کند.

• اولاً تا کفر را نشناسیم ایمان را به‌طور دقیق نمی‌شناسیم؛ ثانیاً کفر مراتبی از ایمان را در خودش دارد، ممکن است کسی ‌بداند که خدا هست ولی کافر باشد. ما باید ببینیم آیا ایمان‌مان کامل و سالم است یا نه؟ به همین علت باید جلوه‌های مختلف کفر را بشناسیم. اگر دنبال خلوص، صفای ناب و ایمان دقیق هستیم باید بدانیم اصلاح خرابی‌های ایمان راهی جز شناخت انواع کفر ندارد. معنای دقیق کفر نداشتن عقیده نیست؛ کفر نادیده گرفتن واقعیت است پس کافر انسانی است که عمداً از واقع‌بینی فرار ‌کند.

• خدا انسان را برای انتخاب آفریده است و لازمۀ‌ انتخاب دیدن است. خدا از انسان می‌خواهد واقعیت را ببیند؛ یک‌وقت کسی زاویۀ غلطی برای دیدنِ واقعیت انتخاب می‌کند، یک‌وقت بهاء لازم را به دیدن واقعیت نمی‌دهد، در این مواقع خدا ضعف انسان‌ها را تحمّل می‌کند و خطای آنها را می‌بخشد.

• اگر رویّه و بنای انسان بر ندیده گرفتن باشد، این دیگر یک عیب در کنار عیب‌های دیگر نیست. کافر اصلاً نمی‌خواهد واقعیت را ببیند و ارتباط خود را با واقعیت قطع کرده است. چون دیدن و واقع‌بینی ناموس خلقت است خداوند بر کافر غضب می‌کند و او را نمی‌بخشد. کافر یعنی کسی که در دانشگاه بمب بگذارد و استاد و دانشجو را به رگبار ببندد تا رابطه جامعه با علم قطع شود و کسی علم نداشته باشد.

• کفر ورزیدن نسبت خدا انواع و اقسامی دارد؛ یک، انکار اصل وجود خدا؛ دو، انکار اثر وجود خدا در عالم؛ سه، انکار نعمات خدا. در کل جهان تعداد کسانی که می‌گویند خدایی نیست، کم است. متأسفانه چون ما آموزش دین را از اصول عقاید و اثبات وجود خدا شروع می‌کنیم، جوان‌های ‌ما فکر می‌کنند دعوا سر اصل وجود خداست. اکثر انسان‌ها با وجود خدا دعوا ندارند. آد‌م‌ها با ساده‌ترین استدلال‌ها وجود خدا می‌پذیرند. به همین خاطر مسئلۀ اصلی قرآن این نوع کفر نیست.

• نوع دیگر کفر نسبت به خدا که قران در آیات زیادی به آن پرداخته است، انکار اثرگذاری خدا در عالم است، یعنی نادیده گرفتن ربوبیّت خدا. این کفر دو وجه مهم دارد؛ یکی انکار قدرت خدا، دیگری انکار مهربانی خدا.

• خدا در قرآن می‌فرماید: «ادْعُونی‏ أَسْتَجِبْ لَکُمْ»(غافر،60) بخوانید مرا تا من شما را اجابت کنم. این آیۀ زیبا مهربانی خدا را نشان می‌دهد. خدا به دعای انسان‌ها خیلی اهمیت می‌دهد به حدی که دعای آنها می‌تواند قضاء حتمی را تغییر دهد. با این وضع اگر کسی دعا نکند یعنی مهربانی خدا را انکار کرده است، آن‌وقت خدا غضبناک می‌شود؛ لذا در ادامۀ آیه می‌فرماید: «إِنَّ الَّذینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتی‏ سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرینَ» کسانی که از دعا کردن تکبّر بورزند آنها را با خواری به جهنم می‌برم. چون فهمیدن مهربانی خدا سخت نیست.

• مرحلۀ دیگر کفر انکار قدرت خدا است. بعضی افراد در توانایی خدا تردید دارند. خداوند متعال کسانی را که انفاق نمی‌کنند کافر می‌داند، درحالی‌که به قیامت هم مؤمن هستند. چون خیال می‌کنند خدا قدرت ندارد جای اموالی را که انفاق می‌کنند پر کند یا خدا نمی‌تواند خودش افراد فقیر و مستمند را غنی کند.

• اگر قدرت خدا را ندیده بگیریم موجودات بی‌پناهی می‌شویم، آن‌وقت می‌ترسیم. قرآن مکرراً می‌فرماید ویژگی مؤمنین این است که: «لَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لَا هُمْ یَحْزَنُونَ». مؤمن خدا را دارد پس از کسی نمی‌ترسد. مؤمن می‌داند چون خدا قدرت دارد هیچ‌کسی هیچ غلطی نمی‌تواند بکند، لذا در امنیت است.

<<جلسه قبل

جلسه بعد>>