۹۲/۰۴/۳۱

صوت | نگاه تربیتی قرآن در تفسیر سورۀ حجرات

شناسنامه

• زمان: ماه مبارک رمضان ـ سال 92
• مکان: تهران ـ مصلای امام خمینی(ره)
• تعداد: 21 جلسه
• موضوع سخنرانی: نگاه تربیتی قرآن در تفسیر سورۀ حجرات

معرفی بحث:

امروزه موضوع «سبک زندگی» برای مردم جهان از اهمیت خاصی برخوردار بوده، و مدتی است که این موضوع به انحاء مختلف در جامعۀ ما نیز مطرح می‌شود خصوصاً اینکه مقام معظم رهبری بر لزوم پرداختن به موضوع سبک زندگی ایرانی-اسلامی تأکید فرموده‌اند. اما دلیل اهمیت سبک زندگی چیست و چرا برای ما مهم است؟ مهمترین بخش‌ها و عناصر تشکیل‌دهندۀ سبک زندگی کدامند؟ در دین ما چقدر به سبک زندگی بها داده شده است؟ آیا لازم است به آداب و رسوم قومی و خانوادگی خودمان پایبند باشیم؟ نقش «ادب» در سبک زندگی چیست؟ اگر از جوان‌ها بی‌ادبی و معصیت دیدیم چگونه باید برخورد کنیم؟ عواملی که به تخریب ادب در جامعه می‌پردازد چیست؟ در این سلسله جلسات بر اساس نگاه تربیتی قرآن در تفسیر سوره حجرات به سؤالت فوق و بسیاری پرسش‌های دیگر در باب سبک زندگی پاسخ داده می‌شود.

شاید متناسب‌ترین سورۀ قرآن با سبک زندگی سورۀ حجرات باشد. در این سوره از جهات مختلف به آداب و عادات رفتاری پرداخته شده و نکات بسیار مهمی در باب رفتار مؤدبانه بیان شده است. اولین الگوی رفتاری صحیح که در سورۀ حجرات بیان شده، «ادبِ اطاعت» از خدا و پیغمبر(ص) است. می‌توان گفت: مهمترین عاملی که سبک زندگی را زیبا می‌کند ادب است و رعایت ادب و احترام خصوصاً در مقابل بزرگان جامعه و اولیاء الله از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ادب، زندگی و بندگی انسان را زیبا، لذت‌بخش و جذّاب می‌کند.

سورۀ حجرات آداب و اخلاقی را بیان می‌کند که در سبک زندگی ما بسیار مؤثر است. زبان(سبک سخن گفتن) و لباس(سبک لباس پوشیدن) دو بخش بسیار مهم از سبک زندگی محسوب می‌شوند و در این سوره دربارۀ «کنترل زبان» توصیه‌های بسیار جدّی و مهمی بیان شده است از جمله؛ مسخره نکردن، عیب‌جویی نکردن، لقبِ بد ندادن و غیبت نکردن، که در این جلسات، به بررسی ریشه‌ها و آثار هر یک از اینها پرداخته شده است.

فهرست:

جلسه 1: پرداختن به آداب رفتاری در سورۀ حجرات – آیه 1

• سوره حجرات متناسب‌ترین سوره به سبک زندگی

• چرا سبک زندگی اهمیت دارد؟

• اهمیت رفتار

  • رفتار سازنده‌تر از افکار و احساسات

  • زمان آموختن سبک زندگی و تنظیم رفتار فرزندان

  • نماز یعنی مؤدب ایستادن در خانه خداوند متعال

  • رفتار هم نتیجه افکار است و هم اثر بر افکار دارد

• فضیلت قرائت سوره حجرات

• ادب اطاعت از خدا و ولی خدا

  • اهمیت آداب از اصل کار بیشتر است

• جلو نیافتادن از خدا و رسول خدا(ص)

  • اظهار نظر نکردن بی‌جا، در حضور پیامبر(ص)

جلسه 2: نقش ادب در زیبایی و جذابیت سبک زندگی- آیه 1

• زیبایی رفتار؛ از عناصر مهم در سبک زندگی

• جذابیت سبک زندگی قرآنی و اسلامی

• نقش زیبایی در انتخاب یک رفتار دینی

• چه عاملی یک رفتار را زیبا می‌کند؟

  • تبلیغات؛ از عوامل زیبایی رفتار

  • ادب؛ ز عوامل زیبایی رفتار

• اهمیت دادن خدا به شکل رفتاری ما

• ادب در روابط فردی

  • جزئیات رفتاری فردی

  • پوشش در تنهایی

• ادب‌؛ مهمترین عاملی زیباکنندۀ سبک زندگی

  • ادب یک رفتار را زیبا می کند

  •  اخلاق بیشتر درونی است و ادب بیرونی است

• رفتار ظاهری بر افکار انسان مؤثر است

• نماز مؤدب ایستادن در خانه خداست

• تفاوت فرهنگی که آداب دارد با فرهنگی که آداب ندارد

• آغاز سن ادب کردن 7 سالگی

• رابطه ادب با سبک زندگی

• ادب اطاعت در ابتدای سوره حجرات

  • جلو نیافتادن دراظهار نظر در مقابل حرف خدا و رسول

  • مودب بودن در مقابل حکم خدا در مقام اطاعت

  • توجه به احکام شرعی نشانه ادب

  • ادب برکت زندگی را بالا می برد

جلسه 3: آثار مخرب بی‌ادبی – آیه 2 و 3

• دین ما به سبک زندگی خیلی اهمیت می‌دهد 

• نقش رفتار و عمل در سبک زندگی

• تنظیم سبک زندگی بر اساس زیبایی‌ها و لذت‌ها

• ادب، زندگی را زیبا، لذت‌بخش و جذاب می‌کند

• باید از بُعد زیباشناختی به ادب نگاه کنیم

• فرهنگ غرب، آداب را کاهش داده است

• آداب و اخلاق در سوره حجرات(آیه دوم)

• ادب برخورد با پیامبر گرامی اسلام(ص)

  • حبط عمل با بی‌ادبی به پیامبر اکرم‌(ص)

  • عکس‌العمل پیامبر(ص) به بی‌ادبی دیگران

• یک بی‌ادبی فرزند به پدر و مادر

• عالی‌ترین نوع تقوا برای افراد مؤدب نسبت به پیامبر(ص) 

  • ادب امیرامؤمنین‌علی(ع) در برابر پیامبر(ص)

جلسه 4: ضرورت رعایت ادب خصوصاً نسبت به اولیاءالله– آیه 2 و 3

• سبک زندگی به ظاهر رفتارها اطلاق می‌شود

  • تأثیر متقابل ظاهر رفتار و باطن رفتار

• اثر رفتار بر گرایش‌ها و شخصیت

• تأثیر ادب بر شخصیت انسان

  • نمونه‌هایی از ادب پیامبراکرم‌(ص) و امیرالمؤمنین‌‌(ع)

• لزوم رعایت ادب در برخورد شخصی

• انتقاد به فرهنگ غرب در رعایت ادب

• فواید رعایت آداب در زندگی

  • دوری از هواپرستی‌ از فوائد ادب

• مواردی از رعایت ادب توسط اهل‌بیت‌(ع)

• روضه بی‌ادبی به اباعبدالله(ع) در کربلا

جلسه 5: ادب؛ تجلی‌گاه و سرچشمۀ عقل –آیه 4

• ضرورت و اهمیت ادب برای زندگی انسان

• رابطه ادب و عقل

  • اهمیت ادب در روایات

  • زشتی کارت ساعت‌زنی

  • ادب کنترل‌کنندۀ انسان است

• قیمت رعایت ادب

• ادب نسبت به چه کسانی باید رعایت شود؟

• نحوه برخورد با بی‌ادبی‌ها

• پیامد‌های بی‌توجهی به معصیت و بی‌ادبی‌ها

• روضه علی اکبر(ع)

جلسه 6: ادب نسبت به بزرگان؛ محور توسعۀ ادب- آیه 4 و 5

• دلیل توجه به فرهنگ و آداب بومی

• لزوم رعایت فرهنگ قومی و رسوم خانوادگی

• خوراک و پوشاک به اقتضای زمان، مکان و فرهنگ 

• برخی از صفات ژنتیک ایرانی ها

• سبک زندگی اسلامی و ایرانی

• ضرورت احترام به بزرگان جامعه

• اهمیت احترام و ادب به اولیاء‌ خدا

• ادب به بزرگترها محور توسعه ادب

  • ستون خیمۀ ادب، ادب به بزرگترهاست

• راه شناسایی و انتخاب همسر خوب

• دو اصل کلیدی در خانواده:

  • تواضع مادر به پدر

  • محبت پدر به مادر

• ادب حضرت عباس(ع)

جلسه 7: سبک زندگی، افکار و عقاید و علایق ما را می‌سازد –آیه 6

• تأثیر رفتار انسان بر افکار او

• انسان براساس علاقه‌‌‌اش عمل می‌کند ولی همیشه این‌طور نیست

• خیلی وقت‌ها عمل عقیده‌ساز است

• آدم گنه‌کار بیشتر عملش را توجیه می‌کند

• تأثیر رفتار انسان بر احساسات و علاقه‌های او

• علاقه‌ای که در عمل متجلی شود، قوی‌تر می‌شود

  • ابراز علاقه، علاقه را شدیدتر می‌کند

  • تضعیف علاقه‌های بد با جلوگیری از بروز آن‌ها

  • اگر چیز بدی را دوست داشتی زیاد حرفش را نزن

  • در اثر ناراحتی زیاد جزع و فزع نکن 

  • اظهار درد، درد را تشدید می‌کند

• سبک زندگی افکار و علایق ما را می‌سازد

• تأثیر بدِ منفی‌بافی بر وجود خودمان

• شان نزول آیه 7 سوره حجرات

• تعریف فسق و فاسق

• اولین فاسق عالم خلقت

• نتیجۀ گوش کردن به حرف فاسق در ماجرای کربلا

• روضه اباعبدالله(ع)

جلسه 8: اهمیت زیبایی و محبوب بودن سبک زندگی – آیه 7

• ویژگی‌های سبک زندگی خوب

  • مفید بودن و مضر نبودن

  • زیبایی و محبوبیت

• اهمیت زیبایی در سبک زندگی با توجه به آیه 7 سوره حجرات

  • زندگی باید توأم با لذت بردن باشد

• خدا ایمان را محبوب قرارد داده

• مجالس روضه اهل‌بیت(ع) سرشار از زیبایی

• خدا کفر و فسق و گناه را مورد نفرت قرار داده

• عامل تعیین‌کننده برای زیبایی

• حماسه اباعبدالله(ع) یکی از زیبایی‌های عالم

• دین را از زاویۀ زیبایی ببینیم

جلسه 9: افزایش محبت در اثر رعایت آداب – آیه 7

• اثر سبک زندگی بر عمل و اندیشۀ ما

• دستور اسلام در بارۀ اعلام محبت به یکدیگر

• دو دستور کلیدی در روابط زن و شوهر

  • رعایت آداب برای افزایش محبت

• خدا ایمان را در دلها محبوب و زیبا می‌کند

• احترام به زیبایی

• تقویت محبوبیت و زیبایی ایمان با رفتار

  • درک زیبایی دستورات خدا

• وظیفۀ هنرمندان در نشان دادن زشتی‌ها و زیبایی‌ها

• امکان افزایش محبوبیت ایمان با سبک زندگی

• منتقل کردن محبت به اهل‌بیت(ع) وظیفه‌ است

• روضه حضرت خدیجه(س)

جلسه 10: مفاهیم دینی باید به زیبایی نشان داده شود - آیۀ 7 و 8

• چیزهایی که خدا منفور قلب‌ها قرار داده

• منفور بودن کفر و فسوق و عصیان

• لزوم انتقال محبوبیت ایمان

  • فرزندانمان باید زیبایی ایمان و زشتی گناه را بچشند

• پرهیز از علم‌زدگی در تعلیم دین

  • نباید دین را با تعابیرِ نازیبا، غیرجذّاب و خُشک علمی بیان کرد

• بیان متفاوت و زیبای حضرت امیر(ع) از نماز

• بیان‌های زیبای خدا در قرآن

• جلوه‌های ناز در قرآن و رفتار اهل بیت‌(ع)

• جریان تحمیل‌گری بر ولی

• کمک خدا برای اطاعت از پیامبر اکرم(ص)

  • محبوبیت ایمان و نفرت از کفر و فسوق و عصیان

• محبوبیت ایمان، فضل الهی

جلسه 11: نگاه سبک زندگی اسلامی به موضوع نبرد بین مؤمنین آیۀ 9 و 10

• تأثیر نگاه انسان به زندگی، در سبک زندگی

• تفاوت نگاه اسلام با نگاه غرب در مورد حقوق انسان‌ها

  • نگاه غرب: لزوم رعایت حقوق شهروندان

  • نگاه اسلام: مردم برادران‌ و خواهران هم هستند

• اهمیت دادن به همسایه در اسلام

• نگاه اسلام به برادری

• سه مرحله برای جامعه اسلامی

  • نبرد بین کافران و مومنان

  • نبرد مومنان و منافقان

  • برخورد پیامبر(ص) با یک منافق

  • نبرد مومنان و مومنان

• روضه حضرت عباس(ع)

جلسه 12: اهمیت «کنترل زبان» در سبک زندگی/موضوع تمسخر – آیه 11

• زبان و لباس دو بخش مهم از سبک زندگی

• اهمیت کنترل زبان در سبک زندگی

  • مهمتر بودن سبک حرف زدن نسبت به سایر بخش‌های سبک زندگی

  • نحوه حرف زدن هنگام غم، شادی و عصبانیت

  • زبان می‌تواند انسان را اسیر خودش کند

• کنترل خروجی‌ها دل، مهمتر از کنترل ورودی‌ها

  •  اگر دل دل باشد هیچ وقت دیده دل را خراب نمی‌کند

  • در روایات آن‌قدر که از زبان شکایت شده از چشم شکایت نشده

  • جرم‌های زبان بیشتر از جرم‌های چشم

•  کنترل دل مهمتر از کنترل چشم و گوش

  • مهمترین عامل برای کنترل دل کنترل زبان است

  • وابستگی دل به زبان

  • زبان مؤثرترین خروجی دل است

• تمسخر و تحقیر کردن دیگران

  • مسخره کردن مقدسات 

  • حکم اعدام برای کسی که مقدسات را تمسخر کند 

  •  آثار تمسخر مقدسات

  • کم‌رنگ کردن حجاب با تمسخر

• اهمیت دادن اسلام به حفظ شخصیت افراد

• عذاب سریع برای کسانی که به اباعبدالله(ع) بی‌ادبی کردند

جلسه 13: ضرورت برنامه‌ریزی برای کنترل زبان – آیۀ 11

• لزوم برنامه‌ریزی برای کنترل زبان

• اهمیت زبان در خانواده و تربیت

• هیچ عضوی به اندازۀ زبان موجب عذاب انسان نمی‌شود

• می‌شود از زبان بهترین بهره‌ها را بُرد

  • بهترین صدقه، صدقۀ زبان است

  • توانایی ویژۀ خانم‌ها در بکارگیری زبان

  • قدرت زبان در تربیت فرزندان

• مذمت مسخره کرده

• عذاب‌های الهی برای تمسخر

• برخورد بزرگوارانۀ امام حسن(ع) با تمسخر دیگران

جلسه 14: عزت؛ از انگیزه‌های تعیین سبک زندگی - آیۀ 12

• عزت و آبرو؛ از انگیزه‌های تعیین سبک زندگی

• تغییر ندادن رفتار برای کسب آبرو

  • پیش آدم‌های بد دنبال عزت نباشیم

  • به خاطر آبرو و عزت خود، از دین کم نگذاریم

• به جای عیب‌جویی، دنبال حُسن‌های دیگران باشیم

• مذمت اسم و لقبِ بد دادن

• گمان بد نداشتن وتجسس نکردن از دیگران

• تشبیه غیبت‌کننده به آدم‌خوار

• غیبت؛ بدترین گناه

• بدگویی از علی(ع) سال‌ها بعد از شهادت ایشان

جلسه 15: موضوع غیبت و دلیل زشت بودن آن – آیۀ 12

• اهمیت اطلاع داشتن از سبک زندگی‌ اسلامی

• تعریف غیبت

• برخی از آثار غیبت

• ریشه‌های غیبت

• ترک غیبت

• نحوه برخورد با کسی که غیبت شما را کرده

• عادت به غیبت

• اگر پیش شما غیبت کسی را بکنند

  • دفاع از غیبت شونده

• چرا غیبت بد است؟

• حرام بودن غیبت یک مکتب تربیتی

جلسه 16: تفاخر؛ از عوامل تعیین‌کنندۀ سبک زندگی اهل دنیا – آیۀ 13

• تفاخر؛ از عوامل تعیین‌کننده در سبک زندگی

• افتخار کردن، حدّ دارد

• اسراف کردن از سرِ تفاخر

• عوامل تعیین‌کنندۀ سبک زندگی اهل دنیا:

  • بازی

  • بیهودگی

  • زینت

  • تفاخر

  • تکاثر

• تفاخر به امور دنیایی باید در نظر ما زشت باشد

  • اسلام 1400 سال پیش تفاخر به نژاد را نهی کرده

• یک تمرین برای زیاد شدن تواضع

جلسه 17(اولین شب قدر شب 19): شباهت شب قدر با روز قیامت

• شباهت شب قدر با روز قیامت 

  • در شب قدر با توجه به گذشته، آینده را معین می‌کنند

• شب قدر فرصتی برای تغییر اوضاع است

  • روز قیامت؛ یوم الحسره

• ارزش خریدِ با دل

  • ارزش نیتِ کار خوب؛ حتی اگر نتوانیم انجام دهیم

  • خدا به دلِ بندۀ مؤمن نگاه می‌کند

• شب قدر حسرت بخوریم:

  • که «ما می‌توانستیم بهتر بشویم»

  • که «چرا از ذکر خدا بیشتر لذت نمی‌بریم؟»

• روش توبه کردن، با بیان یک آیۀ قرآن

• در توبه کردن، دلِ ما باید بگیرد   

جلسه 18(شب 20ماه رمضان): بحث رابطۀ با خدا در آیات پایانی سورۀ حجرات

• کدام روش انتخاب همسر درست است؟

  • روش سنتیِ خودمان

  • روش مدرن که از غرب آمده

• تناسب زوجین مهمتر از شناخت

• مهمترین اصل ازدواج: آمادگی برای انعطاف‌پذیری

  • توصیۀ امام(ره) به زوج‌های جوان

• رابطۀ با خدا؛ «رابطۀ اصلی»

• بحث رابطۀ با خدا در آیات آخر سورۀ حجرات

• تفاوت اسلام آوردن و ایمان آوردن

• ایمان، چیزی فراتر از عشق و علاقه

• ارزش بالایی که خدا برای ایمان قائل است

• تواضع به خدا قبل از عشق به خدا

  • استحکام کلام خدا در قرآن، تکبّر ما را می‌شکند

جلسه 19(شب 22 ماه رمضان): ایمان باید با قلب پذیرفته شود – آیه 14

• «ایمان» زیباترین کلمۀ عالم

  • تبلیغ خدا برای زیبایی و محبوبیت ایمان

• احساس‌های ابتداییِ قابل لمس و اکتسابی

  • ایمان یک احساس اکتسابی

  • باید برای کسب ایمان تلاش کرد

• لذت و حلاوت ایمان

• نقش ایمان در سختی‌ها و شادی‌ها

• ایمان به محبتِ امام زمان(ع)

  • باور کنیم که امام زمان(ع) ما را دوست دارد

  • تلاش شیطان برای خراب کردن رابطۀ ما با امام زمان(ع)

• ایمان به مهربانی خدا نسبت به بندگانش

• ایمان باید با قلب پذیرفته شود

  • چرا برخی با کوچکترین شبهه‌ها بی‌ایمان می‌شوند؟

• چه کنیم که ایمان وارد قلب ما شود؟

جلسه20 : اهمیت اهل جهاد بودن و داشتن روحیۀ جهادی – آیۀ 15

• اهمیتِ اهل جهاد بودن

• رابطۀ ایمان و اهل جهاد بودن

• بعضی‌ها روحیۀ جهادی ندارند

• نقش مفهوم «جهاد» در سبک زندگی

• شیرین و جذاب بودن حماسه

• ضرر سیاسیونی که روحیۀ جهادی ندارند

• نقش جهاد در ساختن دین و دنیا

  • اهل جهاد نبودن موجب ناامنی می‌شود

• لااقل اهل جهاد را تخطئه نکنید!

• اثر سازندۀ جهاد و حماسه بر روحیۀ جوانان

• حماسی بودن حادثۀ کربلا

جلسه 21: لزوم پذیرش کبریایی خدا و دوری از عُجب و غرور – آیه 16 و 17 و 18

• لزوم انس گرفتن با قرآن

  • سرگرم‌کننده‌‌ بودن قرآن

  • شناخت خدا از راه شنیدن کلام او

  • درک شخصیت خدا با خواندن قرآن!

  • به جذابیت قرآن واقعاً فکر کنید

• شک نکردن علاوت ورود ایمان به قلب

  • منشأ شکّ و تردید

• تقدم جهاد با مال بر جهاد با جان در قرآن

• عُجب و غرور؛ مهمترین عامل فساد مذهبی‌ها

• خوب‌ها به خدا بدهکارتر هستند!

• تعریف کردن خدا از خودش

  • خدا خودپسندانه و متکبّرانه سخن می‌گوید

  • تکبّر برای خدا زیباست

  • سختیّ پذیرش تکبّر خدا برای آدم متکبّر

• لزوم پذیرش کبریایی خدا