از احکام و مقدسات دینی هم می‌شود علیه دین استفاده کرد/ یکی از آثار گناه این است که انسان دچار تشخیص غلط می‌شود

شناسنامه:

زمان: ۱۴۰۲/۰۱/۱۴ - سحرهای رمضان
مکان: شبکۀ ۳ سیما - برنامۀ ماه من
مناسبت: ماه مبارک رمضان
متن کامل: اینجا
پروندۀ ویژه این مبحث: اینجا

در ماجرای جمل، از مقدسات دینیِ مردم علیه اصل دین استفاده شد/ چه شد که زبیر با آن‌همه جهاد در رکاب پیامبر(ص) دچار اشتباه شد؟/ در فتنه‌ها، شیطان فقط می‌تواند «دوستان خودش» را فریب دهد و بر آنها مسلط شود/ علاوه بر بصیرت و صبر، باید علم به مواضعِ حق هم داشته باشیم، یعنی بدانیم کجا موقع کدام حق است

علیرضا پناهیان در جلسۀ چهاردهم برنامۀ سحر ماه من:

یکی از اساسی‌ترین قسمت‌های زندگی امیرالمؤمنین(ع) مربوط می‌شود به ماجرای تشخیص درست در کنار تکلیف. همان‌طور که بعضی‌ها با اخلاق، علیه دین قیام می‌کردند، یک عده‌ هم برخی از احکام دین را علیه اصل دین به‌کار گرفتند.

بعضی از مردم به خاطر مقدسات، خود را به کشتن دادند. در تاریخ نوشته‌اند در جنگ جمل برای نگه داشتن عنان ناقۀ همسر پیامبر(ص) ده‌ها دست بریده شد. آنها با احترام نسبت به همسر پیامبر(ص) می‌خواستند احترام به رسول‌خدا(ص) را نشان دهند امّا رعایت این احترام هم آنها را نجات نداد.

این موضوع با بحث نظری، موعظه و نصیحت تمام نشد، بلکه لازم شد امیرالمؤمنین(ع) با شمشیر وارد شود. اگر نبرد جمل نبود، صفین و به تبعِ آن، نهروان هم پیش نمی‌‌‌آمد. ماجرای جمل، آغازگر بدی بود لذا باید به آن خیلی توجه کرد. اصحاب جمل به یک جزئیاتی از دین می‌پرداختند ولی نکات اساسی را مدنظر قرار نمی‌دادند. داعشی‌ها هم با سوءاستفاده از کلمۀ توحید، جنایت‌ می‌کردند. پس می‌شود از عقاید، احکام و مقدسات دینی، علیه دین استفاده کرد.

امیرالمؤمنین(ع) قبل از جنگ جمل، فرمودند: «قَدْ فُتِحَ بَابُ الْحَرْبِ بَیْنَکُمْ وَ بَیْنَ أَهْلِ الْقِبْلَةِ» (نهج‌البلاغه، خطبه 173) باب جنگ بین شما و بین اهل‌قبله باز شده است، «وَ لَا یَحْمِلُ هَذَا الْعَلَمَ إِلَّا أَهْلُ الْبَصَرِ وَ الصَّبْرِ» و این عَلم را کسی نمی‌تواند حمل کند مگر اهل بینایی و بصیرت و اهل صبر و مقاومت،

بعد می‌فرماید: «وَ الْعِلْمِ بِمَوَاضِعِ الْحَقِّ» یعنی علاوه بر صبر و بصیرت، علم به مواضعِ حق هم لازم است، یعنی علم به اینکه کجا موقع کدام حق است. همۀ ما در معرض این‌جور امتحانات قرار می‌گیریم. امیرالمؤمنین(ع) بعد از جنگ صفین می‌فرماید من بیست و هشت حکم را که تغییر کرده بود، از ترس مردم نتوانستم اصلاح کنم. امیرالمؤمنین(ع) حتی یک روز هم نمی‌خواست حکومت معاویه ادامه پیدا کند. این تشخیص اولویت‌ها خیلی مهم است.

امیرالمؤمنین(ع) می‌فرماید: «إِنَّمَا بَدْءُ وُقُوعِ الْفِتَنِ أَهْوَاءٌ تُتَّبَعُ وَ أَحْکَامٌ تُبْتَدَعُ» (نهج‌البلاغه، خطبه50) آغاز فتنه‌ها، اهواء نفسانی است که تبعیت می‌شود و احکامی است که بدعت گذاشته می‌شود، بعد می‌فرماید: «وَ لَکِنْ یُؤْخَذُ مِنْ هَذَا ضِغْثٌ وَ مِنْ هَذَا ضِغْثٌ فَیُمْزَجَانِ» اینها یک مقدار حق را با یک مقدار باطل، قاطی می‌کنند و دین را تحریف می‌کنند، «فَهُنَالِکَ یَسْتَوْلِی الشَّیْطَانُ عَلَى أَوْلِیَائِهِ وَ یَنْجُو الَّذِینَ سَبَقَتْ لَهُمْ مِنَ اللَّهِ الْحُسْنى» وقتی محیط را مشوّش می‌کنند، شیطان بر دوستان خودش مسلط می‌شود و کسانی که خداوند به آنها لطف دارد، نجات پیدا می‌کنند.

طلحه و زبیر در شورای تعیین خلیفه در مقابل عثمان، به علی(ع) رأی دادند. اما طرفداری از علی(ع) هم آنها را نجات نداد چون نیت‌شان خالص نبود، لذا علیه امیرالمؤمنین(ع) قیام کردند. عمل غیرمخلصانه حتی اگر «طرفداری از علی(ع)» باشد نجات‌بخش نیست.

کسی می‌تواند به تشخیص خودش اعتماد کند که هر روز محاسبۀ نفس کند. کسی که هر روز محاسبۀ نفس نکند، از خودش خبر ندارد به همین دلیل، اهل‌بیت(ع) فرمودند: «لَیْسَ مِنَّا مَنْ لَمْ یُحَاسِبْ نَفْسَهُ فِی کُلِّ یَوْم‏» (کافی، ج2، ص453)

یکی از جاهایی که محل محاسبه است، استغفار است. انسان با استغفار، کم‌کم عیب‌های خود را پیدا می‌کند، آن‌وقت تحت تأثیر عیب‌هایش قرار نخواهد گرفت. خدا برای چنین بنده‌ای «کفران سیئات» انجام می‌دهد (کَفَّرَ عَنْهُمْ سَیِّئَاتِهِمْ؛ محمد، 2) یعنی آثار گناهش را از بین می‌برد. یکی از آثار گناه این است که انسان دچار خطای دید و بعد خطای تشخیص می‌شود.

<<جلسه قبل

جلسه بعد>>